شرط رسیدن به خودکفایی در تولید محصولات کشاورزی چیست؟

به گزارش راهبرد معاصر؛ خودکفایی در تولید محصولات کشاورزی، از مهم‌ترین اهداف کشورها برای دستیابی به امنیت غذایی به شمار می‌آید که جهت تحقق آن سیاست‌ها و برنامه‌های متنوعی را تدوین و اجرا می‌نمایند. در کشور ایران، با توجه به تحریم‌ها و اهمیت اقتصاد مقاومتی توجه به آن بیش از پیش مهم بوده است. اما در این راه عدم استفاده درست از ظرفیت‌ها باعث هدر رفتن منابع داخلی شده است. هر چند که کمبود منابع و امکانات را نیز نباید نادیده گرفت. اما می‌توان با برنامه‌‌ریزی صحیح و تخصیص بودجه کافی به آن، از تمامی پتانسیل‌های موجود در کشور استفاده کرده و با خودکفایی در محصولات کشاورزی، امنیت غذایی را رقم زد.

محمد حسن وکیل‌پور، عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس با تاکید بر خودکفایی در کالاهای اساسی به خبرنگار «راهبرد معاصر» گفت: در بحث خود کفا‌‌یی محصولات کشاورزی، که رئیس جمهور  اخیرا در جلسه ۲۷اردیبهشت در هیئت دولت به آن پرداختند، باید گفت: ما اسناد بالادستی زیادی از جمله قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، چشم انداز ایران ۱۴۰۴ و اقتصاد مقاومتی را داریم که همگی این اسناد بالادستی، بر خودکفایی در تولید محصولات کشاورزی تأکید دارند. با مروری بر وضعیت تولید محصولات کشاورزی کشور، از جمله در خصوص محصولات استراتژیک و راهبردی مشاهده می‌کنیم که دسترسی به خودکفایی در بسیاری از این محصولات، دور از دسترس نیست. ضریب خودکفایی در محصولات کشاورزی، چراغ راه آینده ما برای برنامه ریزی در این زمینه است.

وی افزود: با بررسی ضریب خودکفایی کالاهای اساسی در بخش کشاورزی در یک دهه گذشته، به دسته‌بندی خوبی خواهیم رسید. می‌توانیم این محصولات را در سه گروه دسته بندی کنیم؛ گروه اول شامل هفت کالای اساسی گندم، حبوبات، سیب زمینی، گوشت قرمز، گوشت مرغ، تخم مرغ و شیر که اگر میانگین بگیریم با داشتن میانگین ضریب خودکفایی بالای ۹۰درصد، شاهد خودکفایی نسبی قابل قبولی در خصوص محصولات نام‌برده هستیم.

وکیل‌پور با بیان اینکه برای رسیدن به میانگین ضریب ۱۰۰درصد خودکفایی در محصولات فوق ما باید برنامه‌ریزی‌های فوری و کوتاه مدتی داشته باشیم گفت: از جمله با مکانیزه کردن آبیاری و استفاده از روش های آبیاری مدرن، و استفاده از واریته‌های پر محصول به این مهم دست پیدا کنیم. در گروه دوم بیشتر یک محصول است که با داشتن ضریب خودکفایی ۶۴.۳ درصد در تقسیم بندی که بنده انجام می‌دهم در گروه کالاهای خودکفایی متوسط قرار می‌گیرد که آن برنج است که برای به خودکفایی رساندن این محصول ما نیازمند به کارگیری روش‌های نوین در بحث استفاده از آبیاری تحت فشار، واریته های پر محصول و همچنین تغییر ساختار تولید هستیم.

این کارشناس حوزه اقتصاد کشاورزی اظهار کرد: باید مناطقی که امکان کشت دوم محصول را دارند در قسمت های شمال مازندران و در شرق استان گیلان و استان گرگان را شناسایی کنیم و سعی کنیم که واریته های پرمحصول بکاریم و از آن‌ها استفاده کنیم. بعضی از کشورهای شرق آسیا، سه یا چهار مرتبه در سال در آنها برنج کاشت و برداشت می‌شود.ما باید ببینیم کدام نقاط ما برای این کار مستعد هستد.

وکیل پور ادامه داد: گروه سوم متعلق به محصولاتی است که ضریب خودکفایی خیلی پایین تر از حد متوسط دارند، نظیر محصولات کشاورزی شامل جو، ذرت،کنجاله، روغن نباتی، قند و شکر که به غیر از قند شکر که دارای ضریب حدود ۴۰.۷ دارد، مابقی محصولاتی که نام بردیم، میانگین ضریب خودکفایی حدود ۱۰.۷۵دارند که برای تولید زمان‌بر هستند و جزء محصولات وارداتی به حساب می‌آیند.

عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس اظهار کرد: در گروه سوم باید خیلی کار کنیم. به نظرم برای خودکفایی در گروه سوم محصولاتی که نام بردیم، نیاز داریم که یک کار چند بخشی در بازه های ۵ ساله داشته باشیم. هم در کوتاه مدت، هم در میان مدت و بلندمدت در این زمینه کار کنیم. ما زمین های زراعی مشخص داریم. کل زمین های کشاورزی ما، برابر آمار هایی که وجود داشته، در حدود ۱۶_ ۱۷ میلیون هکتار است. اگر از این بخش، قسمتی که اراضی باغی و قلمستان هستند را خارج کنیم(حدود ۱۱ درصد کل اراضی کشاورزی )،  حدود  ۱۵ میلیون هکتار اراضی زراعی ما خواهد بود. از این ۱۵ میلیون هکتار اگر دقت کرده باشید، حدود ۶۰ درصد، اراضی زراعی دیم است و چهل درصد اراضی آبی.  بخشی از این‌ها تحت آیش قرار می‌گیرند و به زیر کشت نمی‌روند. حدود ۷۵ درصد اراضی کشور زیر کشت قرار می‌گیرد و بقیه که حدود ۲۵ درصد از اراضی زراعی است  کشت نمی‌شوند‌.

 این کارشناس حوزه اقتصادی با بیان اینکه در حال حاضر با شرایط فعلی در کشور حدود 120 میلیون تن محصول کشاورزی تولید می‌کنیم گفت: سطح زیر کشت در کشور مشخص است. ما داریم با ظرفیت بالایی در همین سطح زیر کشت موجود،  کار تولید ۱۲۰ میلیون تن محصولات کشاورزی را انجام می‌دهیم.

وی با تاکید بر اینکه در بحث نهاده‌های دامی باید به خودکفایی برسیم گفت: اکثر نهاده‌های تولید مرغ وارداتی هستند. بعضی جاها گفته می‌شود حدود ۶۰ درصد نهاده ها وارداتی اند. باید در این زمینه ورود کنیم و سعی کنیم در این محصولات هم به خوداتکایی برسیم. گرچه کشور های مستکبر دنیا از لغو تحریم ها صحبت می‌کنند اما باز نمی‌توانیم به آن‌ها اعتماد کنیم. سعی کنیم نهاده های دامی و ... را در برنامه کاری خود قرار دهیم. در بحث تولید جوجه یک روزه هم وابستگی داریم و در سال های گذشته به آن توجه نشد. حدود نود درصد از جوجه یک روزه ما، از شرکت های خارجی تأمین می‌شد. مرغ لاین آرین وارد کار شد و مجدد تولید جوجه یک روزه، بازار این نهاده را به صورت داخلی به دست گرفت.

وکیل پور افزود: در حال حاضر روش هایی را در کشت برخی محصولات مشاهده می‌کنیم که یکی از آنها نشا کاری است. نشاکاری در جاهایی مانند گلخانه ها که داری فضاهای سرپوشیده است انجام می‌شود که محصولات کشاورزی را به این روش می کارند و بعد از فراهم شدن امکان کشت، نشاها را منتقل می‌کنند که در بحث انرژی، برق و آب صرفه جویی می‌شود. همچنین ما کشت آبی داریم، یعنی بدون خاک، گیاه مواد مغذی را از طریق آب دریافت می‌کند. و از این طریق  مواد غذایی را به گیاه می رسانیم. ما می‌توانیم موضوع خودکفایی را در خیلی از محصولات پی بگیریم و انجام دهیم.

وی در پایان با تاکید بر اینکه با شرکت‌های دانش‌بنیان و دانش بنیان کردن تولید محصولات کشاورزی، ایران می‌تواند به خودکفایی در محصولات کشاورزی برسد گفت: مقام معظم رهبری امسال شعار سال را اعلام کردند و صحبتی که رئیس جمهور در خصوص بحث کفایی فرمودند، آیا این شدنی است ؟ با توجه به شعاری که امسال مقام معظم رهبری در اول سال بیان فرمودند، بحث تولید، اشتغال، دانش بنیان با مداخله شرکت‌های دانش‌بنیان و دانش بنیان کردن تولید محصولات کشاورزی ما می‌توانیم به موضوع خودکفایی در محصولات کشاورزی در اکثر محصولات دست پیدا کنیم. یعنی چیزی که رئیس جمهور هم گفتند دور از انتظار نیست و به تلاش در جهت تحقق شعار سال برمی‌گردد که ما باید در این زمینه به طور جدی ورود کنیم.