هدف محمد بن سلمان از سفر به یونان چیست؟

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ منابع خبری اعلام کردند محمد بن سلمان 26 ژوئیه (چهارم مرداد ماه) به یونان سفر می‌کند. وزارت امور خارجه یونان نیز اعلام کرد، ولیعهد عربستان هفته آینده برای دیدار با مقام‌های ارشد ازجمله کریاکاس میتسوتاکیس، نخست‌وزیر یونان به آتن سفر می‌کند. این نخستین سفر ولیعهد سعودی به یکی از کشورهای عضو اتحادیه اروپا پس از قتل جمال خاشقجی، فعال مخالف سعودی در سال 2018 است.

سفر به یونان به فاصله اندکی پس از حضور جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا در نشست جده و دیدار وی با بن سلمان انجام می‌شود. از آنجایی که ریاض به تازگی روابط خود با آنکارا را بهبود بخشیده و مقام های ارشد دو کشور از بهبود روند گسترش روابط استقبال کرده‌اند، هدف بن سلمان از سفر به آتن که با آنکارا در روابط تنش‌زایی به سر می‌برد چیست؟ در پاسخ به این پرسش باید گفت محمد بن سلمان از سفر به یونان اهداف متعدد سیاسی، اقتصادی و نظامی را دنبال می‌کند.  

ایجاد موازنه در روابط میان آنکارا و آتن

نخستین هدف بن سلمان از سفر به یونان ایجاد موازنه در روابط میان آنکارا و آتن است. تنش و اختلاف میان ترکیه و یونان تاریخچه‌ای بسیار طولانی دارد و شواهد نشان دهنده این است که دلایل و انگیزه‌های فراوانی برای تداوم این اختلافات وجود دارد. از دیرباز میان یونان و ترکیه اختلافات سیاسی و تاریخی در میان بوده و این دو کشور بر سر مسائل مرزی، مالکیت چندین جزیره، وضعیت ترک‌های انطاکیه و چندین محور و پرونده دیگر اختلاف دیدگاه دارند.

میان تنش‌های سیاسی ترکیه و یونان، عربستان سعودی به سرعت به تقویت روابط خود با آتن در زمینه توسعه و همکاری راهبردی اقدام کرد تا ائتلاف جدیدی با کشوری اروپایی و با هدف به دست آوردن جایگاهی در آن منطقه تشکیل دهد

علاوه بر این، یونان در چند دهه اخیر بارها پذیرای سران پ.ک.ک و دو گروه کمونیستی مسلح ضد ترکیه بوده و در جریان کودتای نافرجام جولای 2016، چندین افسر ارتش ترکیه با بالگرد نظامی به یونان گریختند و تقاضای مکرر دولت رجب طیب اردوغان برای بازگداندن این افراد نتیجه‌ای به دنبال نداشته است.

در دو سال گذشته نیز یونان و قبرس که هر دو عضو اتحادیه اروپا هستند تنش‌های شدیدی را با ترکیه بر سر کشتی‌های اکتشافی ترکیه در دریای مدیترانه و در نزدیکی سواحل قبرس داشته‌اند. ترکیه همواره بر حق خود در زمینه اکتشاف و استخراج نفت و گاز در دریای مدیترانه و در آب‌هایی که متعلق به خود می‎داند، تأکید دارد. در سال 2021 تنش‌های دو عضو اتحادیه اروپا با ترکیه به حدی بالا گرفت که در نشست رهبران اروپایی در ماه اکتبر درباره وضع تحریم‌های شدید اقتصادی علیه ترکیه، بحث درگرفت و شورای اتحادیه اروپا درنهایت به آنکارا هشدار داد در صورت ادامه عملیات اکتشاف و افزایش تنش‌ها با قبرس و یونان، تحریم‌ها را اجرایی خواهد کرد.

در هر صورت میان تنش‌های سیاسی ترکیه و یونان، عربستان سعودی به سرعت به تقویت روابط خود با آتن در زمینه توسعه و همکاری راهبردی اقدام کرد تا ائتلاف جدیدی با کشوری اروپایی و با هدف به دست آوردن جایگاهی در آن منطقه تشکیل دهد. عربستان سعودی که در سال‌های گذشته روابط تنش‌زایی با ترکیه داشت، تلاش کرد با گسترش روابط سیاسی و نظامی با یونان، ترکیه را زیر فشار قرار دهد و با پیوستن در اتئلاف یونان، کفه موازنه قدرت را به سود آتن تقویت کند.

در راستای همین سیاست روابط دو کشور در ابعاد متعدد گسترش یافت. به عنوان نمونه در مارس 2021 مجموعه‌ای از نیروهای هوایی سلطنتی سعودی با 6 فروند جنگنده «اف 15 سی» در رزمایش موسوم به «چشم عقاب» که در یونان برگزار شد مشارکت کردند. همچنین پس از آنکه آمریکا در اواخر سال 2021 سامانه موشک‌های پاتریوت خود را از عربستان خارج کرد، یونان تیمی از نیروهای مسلح این کشور را برای تحویل آتش‌بار‌های مورد استفاده در سامانه پدافندی پاتریوت راهی عربستان سعودی کرد. کونستیندوس فلوروس، رئیس ستاد مشترک ارتش یونان در مراسم بدرقه تیم اعزامی به عربستان گفت، همکاری میان یونان و عربستان در برقراری امنیت و ثبات در شرق مدیترانه و غرب آسیا نقش‌آفرین است.

از این‌رو می‌توان گفت سفر ولیعهد سعودی به یونان با توجه به روابط عربستان و ترکیه که به تازگی پس از سفر بن سلمان به آنکارا و سفر رجب طیب اردوغان به عربستان رو به بهبود بوده است، اهمیت ویژه‌ای دارد. می‌توان گفت سفر بن سلمان همزمان با تنش میان آتن و آنکارا تلاشی از سوی ولیعهد سعودی برای ارسال پیام‌ اطمینان بخش به یونان است که ریاض تصمیمی برای کاهش سطح روابط با آتن پس از عادی سازی روابط با ترکیه ندارد. بن سلمان به دنبال ایجاد موازنه در روابط میان آنکارا و آتن است. در واقع با وجود بهبود روابط با ترکیه تلاش دارد روابط خود را با یونان که همچنان با ترکیه در بحران به سر می‌برد حفظ و تقویت کند تا در صورت لزوم از آن به مثابه اهرم فشاری علیه آنکار بهره ببرد.

افزایش سرمایه‌گذاری‌ها و رقابت اقتصادی با امارات

یکی دیگر از اهداف عمده سفر بن سلمان به یونان جنبه سرمایه‌گذاری به ویژه رقابت اقتصادی با امارات متحده عربی دارد. عربستان به عنوان بزرگ‌ترین صادرکننده نفت جهان در تلاش است تا اقتصاد رانتی خود که بیش از دو سوم درآمد آن به وسیله نفت تأمین می‌شود را با اتخاذ سیاست‌های اقتصادی مختلف متحول کند؛ لذا پس از شیوع کرونا و به تبع آن کاهش شدید قیمت نفت در رقابت با امارات به سرمایه‌گذاری خارجی و همچنین جذب سرمایه گذاری در داخل روی آورده است.

ریاض در رقابت اقتصادی نفس‌گیر با امارات تلاش کرده است روابط تجاری خود با آتن را گسترش دهد

روابط اقتصادی امارات و یونان در سال‌های اخیر رشد چشمگیری داشته است؛ به عنوان نمونه، حجم مبادلات تجاری میان امارات و یونان در سال 2021 با رشد 67 درصدی در مقایسه با سال 2020 به 544 میلیون دلار رسید. یونان و امارات نیز در می سال جاری در سفر نخست‌وزیر یونان به امارات برای تأسیس صندوق سرمایه‌گذاری مشترک به ارزش 4 میلیارد یورو میان دو کشور توافق کردند.

ریاض در رقابت اقتصادی نفس‌گیر با امارات تلاش کرده است روابط تجاری خود با آتن را گسترش دهد. در راستای این سیاست در می 2022 هیئتی از تاجران سعودی به ریاست وزیر سرمایه گذاری، با حضور نمایندگانی از 70 شرکت عربستانی از یونان بازدید کردند. در همین راستا وزارت امور خارجه یونان اعلام کرد در جریان سفر ولیعهد سعودی به یونان چند قرارداد و موافقت‌نامه در زمینه‌های انرژی، همکاری نظامی و مخابرات امضا شود. یونان و عربستان  به تازگی بر سر شرایط کلی سرمایه‌گذاری مشترک مخابراتی برای نصب کابل‌های انتقال داده از زیر دریا به توافق رسیدند. این شبکه مخابراتی انتقال داده قرار است اروپا را به کشورهای آسیایی متصل کند.

نتیجه‌گیری

سفر بایدن به عربستان سعودی گرچه دستاوردی برای بهبود وضعیت رئیس جمهور آمریکا به همراه نداشت، اما برای بن سلمان پیروزی بسیار مهم به شمار می‌رود؛ زیرا سفر بایدن به جده و دیدار گرم وی با بن‌سلمان موجب اعطای مشروعیت مطلوب به ولیعهد سعودی شد. این در حالی است که رئیس جمهور آمریکا همواره در تبلیغات انتخاباتی خود بر انزوای عربستان سعودی و شخص بن سلمان بابت قتل خاشقجی تأکید کرده بود.

ولیعهد سعودی که از زمان قتل جمال خاشقجی به هیچ کشور غربی سفر نکرده است، چند روز پس از دیدار با بایدن قرار است به زودی به یونان سفر کند. به احتمال زیاد بن سلمان در کوتاه مدت پس از یونان به کشورهای اروپایی دیگری نیز سفر کند و به این وسیله علاوه بر پایان دادن به انزوای خود، قضیه ترور خاشقجی را در افکار عمومی جهان کم‌رنگ‌تر کند.

سفر محمد بن سلمان به یونان به مذاق سیاستمداران ترکیه که با این کشور عضو ناتو در تنش به سر می‌برند خوش نخواهد آمد. با وجود این، ریاض نشان داده است عادی سازی روابط با آنکارا به معنای روابط راهبردی نیست. واکنش شدید و سریع اخیر وزارت امور خارجه عربستان و محکومیت حمله نیروهای نظامی ترکیه به استان دهوک در شمال عراق نمونه بارزی در این زمینه است.