سنگ‌اندازی واشنگتن در بهبود روابط ایران و مصر

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ ایران و مصر دو کشور مهم و محوری در منطقه غرب آسیا هستند. در وهله نخست، اینکه دو کشور دارای وزن جمعیتی بالایی هستند و با توجه به تمدنی کهن و مؤلفه‌های فرهنگی مستحکم بنا شده‌اند. دوم، اینکه مصر و ایران از بازیگران صاحب نفوذ منطقه هستند که کنترل دو گذرگاه دریایی مهم، یعنی تنگه هرمز و کانال سوئز را در اختیار دارند. سوم، اینکه دو کشور جایگاه اساسی و نقش تأثیرگذاری در معادله موازنه قدرت و تعیین نوع اتحادها و ائتلاف‌های منطقه‌ای دارند.

ایران و مصر طبق متون و اسناد تاریخی دارای یکی از قدیمی‌ترین روابط دوجانبه در سطح دیپلماتیک جهانی هستند. با وجود این، روابط دو قدرت مهم منطقه تحت تأثیر عواملی در سه سطح داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی در اعصار همواره دستخوش تغییرات زیادی بوده است. 

مصر پس از رژیم صهیونیستی یکی از قدیمی‌ترین و راهبردی ترين روابط را با آمریکا دارد

از ابتدای آغاز به کار دولت سیزدهم و در راستای سیاست همسایگی تلاش‌های زیادی برای عادی‌سازی روابط تهران و قاهره انجام شده است و نشانه‌هایی از تمایل دو کشور برای ازسرگیری روابط وجود دارد. پس از اعلام توافق تهران و ریاض برای ازسرگیری روابط دیپلماتیک نیز گمانه‌زنی‌هایی در زمینه عادی سازی روابط مصر و ایران در کوتاه مدت مطرح شده است؛ به خصوص اینکه تهران و قاهره در مقایسه با تهران و ریاض پرونده‌های اختلاف‌زای پیچیده‌ای ندارند. 

با وجود این، چند فاکتور مداخله‌گر مانع بهبود روابط تهران و قاهره و ازسرگیری روابط دیپلماتیک دو کشور می‌شود که مهم‌ترین آن‌ها مداخله‌های منفی واشنگتن است. در واقع یکی از موانع اصلی بهبود روابط سیاسی تهران و قاهره در چهار دهه گذشته مخالفت آمریکا با روند کاهش تنش میان دو کشور بوده است. 

مصر پس از رژیم صهیونیستی یکی از قدیمی‌ترین و راهبردی ترين روابط را با آمریکا دارد. مصر از زمان تبدیل شدن به نخستین کشور عربی که در سال 1979 با رژیم صهیونیستی معاهده صلح منعقد کرد، مقدار زیادی کمک نظامی از آمریکا دریافت کرده است.

در سال‌های 1980 تا 1991 آمریکا بیش از 28 میلیارد دلار کمک خارجی به مصر اعطا و 6.8 دلار از بدهی‌های این کشور را لغو کرد. مصر دومین دریافت کننده کمک‌های آمریکاست و سالانه 1.3 میلیارد دلار کمک مالی نظامی به این کشور ارائه می‌شود. با وجود این، کمک‌های مالی همواره به عنوان ابزار واشنگتن برای اعمال فشار بر دولت‌های مصر استفاده شده است. در سال‌های گذشته آمریکا بارها کمک‌های مالی به قاهره را به دلایل مختلف قطع یا متوقف کرده است.

پس از توافق ایران و مصر در زمینه انجام پروازهای مستقیم، آمریکا در اکتبر 2010 از مصر خواست روابط تجاری خود را با ایران گسترش ندهد. مارک تونر، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا در این زمینه گفت: از همه کشورها ازجمله مصر می‌خواهیم تا زمانی که تهران به مسئولیت‌های بین‌المللی خود عمل نکند، روابط تجاری‌شان را با ایران گسترش ندهند.

علاوه بر این، سفر رئیس جمهور اسبق ایران برای شرکت در اجلاس سران سازمان همکاری اسلامی در قاهره، نگرانی دولت آمریکا را برانگیخت. به همین دلیل واشنگتن از پترسون، سفیر آمریکا در قاهره خواست پیامی فوری به محمد مرسی، رئیس‌جمهور وقت مصر ارسال و موضع قاهره را به صورت شفاف روشن کند.

پس از توافق ایران و مصر در زمینه انجام پروازهای مستقیم، آمریکا در اکتبر 2010 از مصر خواست روابط تجاری خود را با ایران گسترش ندهد

سفیر آمریکا پس از لغو دیدار با مرسی به دلیل مشغله کاری کنفرانس سران، با هشام قندیل، نخست‌وزیر مصر دیدار کرد. سفیر آمریکا در این دیدار تأکید کرد کشورش اجازه نخواهد داد روابط مصر با ایران برقرار شود. پیام سفیر آمریکا، نقش این کشور را در شکل‌دهی موضع مصر در قبال ایران به خوبی روشن می‌کند.

نبیل فهمی، سفیر سابق مصر در واشنگتن نیز اعتراف کرد، آمریکا در زمینه روابط با ایران همواره بر مصر فشار وارد کرده است، ازجمله این فشارها اعتراض به سفر علی لاریجانی، رئیس وقت مجلس شورای اسلامی ایران به مصر بود. در همین زمینه محمد حسنین هیکل، نویسنده فقید مصری در گزارشی نوشت: مصر همواره قصد نزدیکی با ایران را داشته است، اما فشار آمریکایی‌ها موجب می‌شد تا نزدیکی مصر و ایران شکل نگیرد.

درواقع آمریکا برای حفظ منافع رژیم صهیونیستی تلاش می‌کند مانع از بهبود روابط سیاسی ایران و مصر شود؛ زیرا عادی‌سازی روابط مصر با ایران می‌تواند به افزایش قدرت و جایگاه منطقه‌ای مصر منجر شود و موضع قاهره را در مقابل تل‌آویو تقویت کند. 

اگر مصر در زمینه عادی‌سازی روابط با ایران استقلال رأی داشته و به فشارهای واشنگتن و متحدان منطقه‌ای اش بی‌توجه باشد، می‌توان به عادی‌سازی روابط تهران – قاهره در کوتاه مدت امیدوار بود؛ در غیر این صورت فرایند عادی سازی روابط دو کشور تنها در بلندمدت قابل تحقق است.