۷۰ درصد خودروسازی خصوصی تعطیل شد
جدیدترین آمار تولید خودرو در کشور نشان می‌دهد شرکت‌های بخش خصوصی با افتی بزرگ در تیراژ مواجه و ۷۰ درصد آنها (از حیث تعداد) نیز عملا تعطیل شده‌اند. بنابر آمار وزارت صنعت، معدن و تجارت که به هفت ماه امسال مربوط می‌شود، کل تیراژ محصولات سواری در بخش خصوصی صنعت خودرو کشور تا پایان مهر، تنها ۱۴ هزار و ۹۸۲ دستگاه بوده است. این در حالی است که خصوصی‌ها در هفت ماه سال گذشته بیش از ۷۰ هزار دستگاه تولید داشتند و بنابراین امسال و تا پایان مهر، متحمل افتی ۸۰ درصدی شده‌اند. در آمار وزارت صمت، نام ۱۰ شرکت به‌عنوان خودروسازان خصوصی منتشر شده که در این بین، هفت شرکت هیچ تولیدی در مهر امسال نداشته‌اند. با این حساب، عملا ۷۰ درصد خودروسازی خصوصی کشور تعطیل شده و سه شرکت دیگر نیز با تیراژی بسیار اندک فعال باقی مانده‌اند.
به گزارش راهبرد معاصر؛ پاسخ این پرسش که چرا چنین بلایی بر سر بخش خصوصی صنعت خودرو آمده، در تحریم نهفته است، چه آنکه بیشتر شرکای خارجی خصوصی‌ها، ایران را ترک کرده یا فعالیت خود را به حداقل رسانده‌اند. پس از خروج آمریکا از برجام و اعلام دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری این کشور مبنی بر تحریم خودروسازی ایران، قابل پیش‌بینی بود که شرکت‌های معتبر اروپایی و آسیایی به تبعیت از این اقدام و از ترس جریمه شدن توسط آمریکایی‌ها، چمدان‌های شان را ببندند و بروند، اما گمان می‌رفت چینی‌ها بمانند. با این حال تحریم‌ها آنقدر سخت بود که خودروسازان چینی نیز ترجیح دادند این بار و به عکس دوران تحریم قبلی، ریسک نکنند و از ایران بروند.
ازآنجاکه ستون خودروسازی بخش خصوصی کشور را شرکت‌های چینی تشکیل می‌دهند، تحریم سبب شد خصوصی‌ها به مشکل برخورده و بیشتر آنها شرکای چشم بادامی شان را از دست بدهند. البته در بخش خصوصی ایران شرکت‌های ژاپنی و کره‌ای نیز حضور دارند، اما تیراژ آنها بسیار پایین‌تر از چینی‌ها است از همین رو با رفتن چشم بادامی‌ها، این بخش از صنعت خودروی ایران دچار بحران شد. اوایل تحریم، تولید در خودروسازان خصوصی رو به افت رفت، اما متوقف نشد، با این حال رفته رفته با قطع ارتباط کامل شرکای خارجی، بیشتر شرکت‌های بخش خصوصی به حالت تعطیل درآمدند. خودروسازان چینی البته اصلا دلشان نمی‌خواست بازار ایران را که تازه جا پای خود را در آن سفت کرده بودند، ترک کنند، با این حال تحریم سفت و سخت آمریکایی‌ها ابتکار عمل را از آنها گرفت. جدا از اینکه ارسال قطعات خودرو به ایران مشمول تحریم و جرایم مادی و معنوی می‌شد، از حیث عملیات پولی و بانکی (نقل و انتقال پول) نیز آمریکا تقریبا تمامی منافذ را بست تا تقریبا هیچ خودروسازی در جهان ریسک همکاری با ایرانی‌ها را نپذیرد، از جمله چینی‌ها.
این در حالی است که در تحریم‌های قبلی، خودروسازان چینی نه تنها ایران را ترک نکردند، بلکه فعالیت خود را نیز گسترش دادند، تا جایی که شرکت‌های جدیدی به بخش خصوصی و حتی نیمه دولتی صنعت خودروی کشور پیوستند. تا قبل از تحریم خودروسازی در نیمه تابستان ۹۷، خودروسازان چینی توانسته بودند سهمی نزدیک به ۲۰ درصد را از بازار ایران برای خود دست و پا کنند و اگر مانع تحریم سر راه آنها سبز نمی‌شد، سهم شان بالاتر نیز می‌رفت.
نکته مهم دیگری که در مورد خودروسازی بخش خصوصی به خصوص شرکای چینی آن وجود دارد، کم توجهی به داخلی‌سازی قطعات است. چینی‌ها در این سال‌ها اقدامات جدی خاصی را در راستای داخلی‌سازی انجام ندادند و از همین رو بخش خصوصی وابستگی زیادی به قطعات خارجی داشت و همچنان نیز دارد. بنابر آخرین آمارها، داخلی‌سازی قطعات در خودرو‌های چینی مونتاژ ایران، از ۴۰ درصد تجاوز نکرد، ۴۰ درصدی که تازه بیشتر آن را رنگ و مونتاژ و قطعاتی ساده تشکیل می‌داد. در باب اینکه چرا داخلی‌سازی در بخش خصوصی صنعت خودرو ضعیف بود، دلایل مختلفی مطرح می‌شود، از جمله اینکه وزارت صمت و شرکت‌های داخلی فشاری بابت ساخت داخل به چینی‌ها وارد نکردند و همچنین، چنین اقدامی از نظر اقتصادی به صرفه نبوده است. برخی بر این باورند که اگر وزارت صمت و شرکت‌های داخلی بخش خصوصی، چینی‌ها را بابت داخلی‌سازی تحت فشار قرار می‌دادند، حالا این بخش اوضاع بهتری در تولید داشت.
از آن سو، اما برخی دیگر نیز معتقدند به صرفه‌تر بودن واردات قطعات خودرو‌های چینی در مقایسه با ساخت داخل آنها، دلیل ضعف در ساخت داخل قطعات بوده است. هرچه هست، خودروسازی بخش خصوصی ایران این روز‌ها حال و روز خوشی ندارد و خطوط تولید بیشتر شرکت‌ها به حالت توقف درآمده است. درست است که روی کاغذ هنوز چهار شرکت بخش خصوصی فعال است، اما اولا با تیراژی ضعیف کار می‌کنند و ثانیا مشخص نیست فعالیت آنها در آینده تداوم داشته باشد.
سهم خصوصی‌ها از تولید.
اما بنابر آمار موجود، تیراژ خودروسازان بخش خصوصی تا پایان مهر امسال به ۱۵ هزار دستگاه نیز نرسیده و این موضوع نشان می‌دهد تولید آنها به یک پنجم هفت ماه سال گذشته نزدیک شده است. همچنین با توجه به تولید کل خودرو‌های سواری در کشور طی هفت ماه امسال، سهم محصولات بخش خصوصی از تیراژ کلی به ۳/ ۳ درصد نزول کرده است. به عبارت بهتر، خصوصی‌ها تا پایان مهر امسال تنها یک سی ام از کل تیراژ خودرو‌های سواری کشور را تولید کرده‌اند.
در بین خودروسازان بخش‌خصوصی، اما بیشترین تیراژ طی هفت ماه امسال به کرمان موتور تعلق گرفته است. بنابر آمار اعلامی، این شرکت تا پایان مهر ماه امسال ۹ هزار و ۸۰۸ دستگاه انواع محصولات سواری را مونتاژ کرده تا در مقایسه با هفت ماه سال گذشته، ۶۳ درصد افت تیراژ را تجربه کند. این شرکت همچنین در مهر امسال یک هزار و ۱۸۵ دستگاه تیراژ داشته تا جزو معدود شرکت‌های بخش خصوصی باشد که حداقل تا پایان مهر هنوز فعال بوده است.
در بین محصولات تولیدی توسط کرمان موتور طی هفت ماه سال جاری، هیوندایی النترا دیده نمی‌شود، اما مدل‌های‌ای ۲۰ و اکسنت مونتاژ شده‌اند. اکسنت حتی در مهر ماه نیز تولید داشته و کرمان موتور پنج دستگاه از این محصول را مونتاژ کرده است. طبق آمار منتشره، اما لیفان در هیچ یک از مدل‌هایش دیگر جایی در سبد تولیدات کرمان موتور طی هفت ماه امسال نداشته است، با این حال برخی مدل‌های جک به تولید رسیده‌اند. کرمان موتور توانسته در هفت‌ماه امسال ۹ هزار و ۷۸۵ دستگاه از مدل‌های مختلف جک را مونتاژ کند. بیشترین رقم تولید در کرمان موتور به جک S. ۵ تعلق دارد و کمترین تیراژ نیز نصیب مدل J. ۵ شده است. طبق آمار منتشره، کرمان موتور در مهر امسال نیز در مجموع هزار و ۱۸۰ دستگاه جک را به تولید رسانده است.
دیگر خودروساز بخش خصوصی یعنی گروه بهمن طی هفت ماه امسال هزار و ۲۲۰ دستگاه محصول را به تولید رسانده و این در حالی است که نام هاوال و بسترن نیز در جمع تولیدات این شرکت دیده می‌شود. با این حال، اما گروه بهمن در مقایسه با هفت ماه سال گذشته افتی ۸۰ درصدی را به خود می‌بیند. این شرکت همچنین در مهر ماه تنها ۲۲۴ دستگاه انواع محصول سواری شامل مزدا۳، هاوال و بسترن را به تولید رسانده است.
در این بین، مزدا۳ تا پایان مهر تیراژی ۷۱۷ دستگاهی را به خود اختصاص داده و هاوال و بسترن نیز به ترتیب ۸۹ و ۴۱۴ دستگاه تولید داشته‌اند. گروه بهمن پیش‌تر به مشتریان خود اعلام کرده بود توان تحویل هاوال را ندارد و آنها باید محصول جایگزین تحویل بگیرند، با این حال خودروی موردنظر در مهر ماه تولید شده است. از گروه بهمن بگذریم و به «مدیران خودرو» برویم، شرکتی که محصولاتی از برند چینی «چری» را مونتاژ می‌کند، هرچند بهتر است بگوییم مونتاژ می‌کرد. بنابر آمار موجود، این شرکت در مهر امسال هیچ تولیدی نداشته است. مدیران خودرو، اما تا پایان مهر، ۲هزار و ۷۵۱ دستگاه انواع محصولات سواری را تولید کرده تا نسبت به هفت ماه سال گذشته، ۳/ ۹۱ درصد افت کند. در بین محصولات این شرکت، آریزو۵ بیشترین تیراژ را داشته و کمترین عدد تولید نیز نصیب ام‌وی ام ۳۱۵ شده است.
سری هم به دیگر خودروسازان بخش خصوصی بزنیم و ببینیم آنها چه افت‌و‌خیزی در تولید طی هفت ماه امسال داشته‌اند. در این بین، «صنعت خودرو آذربایجان» که به مونتاژ محصولات ام‌جی چین مشغول بود، در مهر ماه تعطیل بوده و هیچ تولیدی نداشته است. این شرکت تنها ۱۳۵ دستگاه تیراژ در هفت ماه امسال داشته که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته افت ۹۶ درصدی را نشان می‌دهد.
از کارمانیا دیگر خودروساز بخش خصوصی نیز خبر می‌رسد این شرکت در هفت ماه امسال و نسبت به مدت مشابه سال گذشته، با افت ۹۰ درصدی مواجه شده و تیراژی تنها ۷۹ دستگاهی داشته است. کارمانیا که محصولات BYD چین را در ایران مونتاژ می‌کرد، در مهر امسال هیچ تولیدی نداشته و به نظر می‌رسد BYD ایران را ترک کرده است. بنابر آمار وزارت صنعت، معدن و تجارت، دیگر شرکت بخش خصوصی به نام «خودروسازان بم» در هفت ماه امسال تیراژی ۳۲۰ دستگاهی را از خود به جا گذاشته است. با توجه به این رقم، «خودروسازان‌بم» در مقایسه با بازه زمانی مشابه سال گذشته، ۷۷ درصد افت تولید را به خود می‌بیند. این شرکت یک محصول از جیلی چین را مونتاژ می‌کند و در مهر ماه تنها ۵۸ دستگاه تیراژ داشته است.
از بم که بگذریم، دیگر خودروساز بخش خصوصی به نام ریگان خودرو نیز توانسته در هفت ماه امسال تیراژی ۳۹۸ دستگاهی را از خود به جا بگذارد. این شرکت محصولی به نام کوپا مونتاژ می‌کند که به یکی از زیرمجموعه‌های زوتی چین تعلق دارد. ریگان خودرو در مهر امسال هیچ تولیدی نداشته است. از سوی دیگر، سازه‌های خودرو دیار نیز که محصولی به نام سابرینا متعلق به گریت وال چین را مونتاژ می‌کرد، طی هفت ماه امسال ۱۶۷ دستگاه تیراژ داشته است. این شرکت در مهر امسال هیچ محصولی را به تولید نرسانده است. در نهایت دو شرکت عظیم خودرو و سرمایه‌گذاری بایک نیز فعالیتی در مهر امسال نداشته‌اند، اما در هفت ماه سال، اولی ۴۴ دستگاه و دومی ۶۵ دستگاه محصول به تولید رسانده است.
