امیرالمومنین علی (ع) حقیقت شب قدر است

به گزارش راهبرد معاصر، براساس روایات متعدد نقل شده از ائمه اطهار(ع) یکی از دو شب بیست‌ویکم و بیست‌وسوم ماه رمضان به احتمال بسیار قوی همان شب قدری است که اساس تقدیرات عالم امکان در آن قطعی و امورات یک ساله جهانیان مقدر می‌شود. در روایات آمده که شب بیست‌ویکم را «لیله الابرام» گویند، یعنی شبی که تقدیر الهی برای انسان‌ها قطعیت یافته و منتظر تایید امام زمان (عج) است و شب بیست‌وسم را «لیله الامضاء» خوانند چون تقدیرات قطعیت یفاته به امضای امام زمان (عج) می‌رسد. فاصله میان شب‌های قدر اما همزمان شده با ضربت خوردن، شهادت و تدفین حضرت امیرالمومنین علی(ع) که از دید بزرگان دین نشانگر حقیقت شب قدر است.

در روایات معتبر و متواتر از رسول‌الله(ص) پیرامون توصیف مقام امیرالمومنین(ع) و نسبت ایشان با شب ‌قدر‌ چنین آمده که فرشتگان هر سال به نزد ایشان تنزل می‌یافتند و تقدیرات عالم را به امضای ایشان می‌رساندند.

سوره قدر، شناسنامه اهل‌بیت (ع)

همانگونه که در روایات متعدد سوره توحید به عنوان شناسنامه خدا معرفی شده، سوره قدر نیز توصیف‌گر مقام واقعی خاندان عصمت و طهارت عنوان شده است. در سوره قدر جایگاه و منزلت واقعی و حقیقی اهل بیت (ع) در ارتباط با خلافت الهی به طور کامل بیان شده است. در این سوره بیان می‌شود که آنان مظهر اسما و صفات الهی بوده و به همین عنوان مظهر ربوبیت الهی هستند و هستی را به عنوان خلیفه الله مدیریت و تدبیر می‌کنند.

در تفسیر قرآن «المیزان»، اثر جاودانه علامه طباطبایی آمده که براساس آیات سوره قدر و همچنین آیات ابتدایی سوره دخان، فرشتگان بویژه روح که عامل و ابزار ایجاد حیات در موجودات هستی است، برای انجام ماموریت‌های خویش در طول سال آینده، در شب قدر فرود می‌آیند تا از خلیفه الهی دستورهای لازم را دریافت کنند. همه چیز در شب قدر تعیین می‌شود و به امضای خلیفه‌الله می‌رسد و سپس روح اعظم با فرشتگان به انجام آن مبادرت می‌ورزند؛ زیرا آنان جز آنچه مامور هستند کاری را انجام نمی‌دهند.

با توجه به اینکه لیلهًْ‌القدر، شبی است که مقدرات هستی در آن شب به امضای خلیفه‌ًْالله می‌رسد، باید گفت که همه عوامل و علل هستی که در طول تحقق چیزی قرار دارند، مامور خلیفه‌ًْالله به عنوان ولی‌الله و مظهر ربوبیت الهی هستند. در حقیقت، ام‌الکتاب و لوح و قلم به عنوان فرشته یا هر علت مادی یا غیر مادی، در اختیار خلیفهًْ‌الله است و اوست که بر اساس حکمت الهی و مشیت خداوندی، مقدرات هر چیزی را مشخص و معین کرده و به امضا می‌رساند و به روح اعظم و فرشتگان برای انجام ابلاغ می‌کند.

علی(ع)، نفس پیغمبر(ص) و حقیقت شب قدر

امیرالمومنین علی(ع) به عنوان نفس پیامبر(ص) پس از ایشان از چنین مسئولیتی برخوردار است. برای فهم عظمت شان امیرالمومنین علی(ع) کافی است به این روایت اکتفا کنیم که «روزی پیامبر اکرم‌(ص) نشسته بود که ناگاه امیرالمومنین‌(ع) وارد شد و پیامبر اکرم‌(ص) به او فرمود: تو به عیسى بن مریم‌(ع) شبیه هستی و اگر ترس از این نبود که گروه‌هایى از امّتم در باره تو همان را بگویند که مسیحیان در باره عیسى ‏گفتند، درباره تو چیزهایى مى‏گفتم که از میان مردم عبور نکنى مگر آنکه خاک پایت را براى تبرّک بردارند»!

با نگاهی به آیات و روایات معلوم می‌شود که مقام  امام علی(ع) همچون لیلهًْ‌القدر مخفی و نهان است و اگر به شکل روز درمی‌آمد و بروز و ظهور می‌کرد، مردم او را خدا می‌انگاشتند و همان اعتقادی را به او پیدا می‌کردند که مسیحیان نسبت به مسیح پیدا کردند؛ بلکه باید گفت که از آنجا که مقامات و منازل امیرمومنان علی(ع) هزارها بار از مقام عیسی بن مریم(ع) بالاتر و برتر است، در الوهیت آن حضرت(ع) شک نمی‌کردند؛ چنان‌که همین گمان را برای پیامبر(ص) قائل می‌شدند؛ زیرا پیامبر(ص) و امیرمومنان نسبت نفسانی با هم دارند.

البته باید توجه داشت که امام علی(ع) نفس پیامبر(ص) و باطن اوست و به طور طبیعی اگر نفس بروز و ظهور کند در تن و اعمال و رفتار بروز می‌کند. از همین رو، امام علی‌(ع) را باید باطن و پیامبر(ص) را ظاهر او دانست. همچنین باید گفت که امیرمومنان حقیقتی شب گونه دارد که بروز و ظهوری در دنیا نمی‌یابد؛ زیرا دنیا نمی‌تواند ظهور و بروز ایشان را برتابد؛ چرا که حضرت علی(ع) دارای اسمای مستاثر الهی است که در دنیا بروز و ظهور نکرده و نخواهد کرد و بخشی از آن در قیامت و آخرت بروز و ظهور خواهد کرد. از این رو باز امام علی(ع) شباهتی بس شگفت به لیلهًْ‌القدر دارد.

براین اساس میان امیرمومنان علی(ع) با لیله‌ًْالقدر شب‌های رمضان که شب نزول حقیقت محمدی و قرآن است، آمیختگی شگفت وجود دارد و شب ضربت و شهادت و سوم ایشان در این شبها قرار دارد. او همان کسی است که به حقیقت شب قدر و ادراک آن دست یافته است.

از این رو کسانی که به حقیقت امیرمومنان و رابطه و نسبت ایشان با شب قدر دست نیافتند، در حقیقت هیچگاه به شب قدر نمی‌رسند و آن را درک نخواهند کرد. از نظر قرآن، ماه رمضان، ماه حقیقت محمدی و قرآن است و قلب آن نیز شب قدر است که حقیقت محمدی و قرآن به شکل کامل و یک دفعه نزول یافت و در شب‌های قدر دیگر نیز تفسیر مقدراتی آن نزول می‌یابد و تاویلات آن آشکار می‌شود. شکی نیست که حقیقت محمدی و قلب او همان امیرمومنان علی(ع) است. پس اگر آن حضرت(ع) قلب پیامبر است و شب قدر قلب رمضان است، پس ارتباطی تنگاتنگ میان این دو حقیقت ظاهر و باطن وجود دارد.