افزایش شدید مراجعات به کمیته امداد با تورم افسار گریخته/کمیته امداد لبنان و عراق نیازی به کمک‌های ما ندارند

به گزارش راهبرد معاصر ، انقلاب اسلامی ایران که تا چند روز دیگر 40 سالگی خود در سراسر ایران را جشن می‌گیرد در چهار دهه گذشته، دستاوردهای زیادی برای مردمان ایران‌زمین به همراه داشته، از فتح قله‌های علمی و صنعتی گرفته تا ناکام گذاشتن چهار دهه دشمنی دشمنان.

هنوز پیروزی انقلاب یک ماهه نشده بود که امام خمینی (ره) اولین هدف خود از انقلاب را که همان حمایت از اقشار محروم و مستضعف جامعه بود، با تاسیس کمیته امداد عملی کرد تا اهمیت حمایت از اقشار ضعیف و محروم جامعه را که میراث رژیم قبل بود، بر همگان آشکار سازد.

حالا نهال نوپای انقلاب به درختی تنومند تبدیل شده و امروز کمیته امداد که از میوه‌ها و ثمرات انقلاب اسلامی ایران است که به‌صورتی علمی‌تر و سازماندهی شده، حمایت از اقشار محروم جامعه را بر عهده دارد با این تفاوت که بنا به گفته رئیس کمیته امداد 85 درصد علت رجوع جامعه هدف کمیته امداد، مسائل و مشکلات خارج از شرایط اقتصادی کشور مانند فوت سرپرست خانوار و سالمندان روستایی است.

در آستانه 40 سالگی انقلاب به گپ‌و‌گفت با سید پرویز فتاح؛ وزیر اسبق نیرو و رئیس فعلی کمیته امداد امام خمینی (ره) نشستیم تا ضمن گفت‌وگو درباره چالش‌ها و برنامه‌های این نهاد، آثار و برکات آن را در طول 40 سال گذشته و اقدامات انجام شده برای رفع فقر و حمایت از محرومین جامعه را مرور کنیم:

کمیته امداد به خاطر مهار فقر به ارث رسیده از رژیم قبل تاسیس شد

تسنیم: در آستانه چهلمین سالروز پیروزی انقلاب اسلامی هستیم و کمیته امداد امام خمینی (ره) از نهادهایی است که تقریباً به فاصله یک ماه پس از پیروزی انقلاب با فرمان امام (ره) تاسیس شد؛ چطور شد که حضرت امام حتی قبل از اینکه انقلاب اسلامی به طور کامل مستقر شود، به فکر تاسیس چنین نهادی افتاد و آیا در طول 40 سال گذشته کمیته امداد که از اصلی‌ترین اهدافش، رفع فقر و حمایت از محرومین جامعه بوده، توانسته آن طور که باید در این راستا گام بردارد؟

بنده هم ایام‌الله دهه مبارک فجر را تبریک می‌گویم؛ همان‌طور که گفتید، کمتر از یک ماه بعد از 22 بهمن 57 و دقیقاً سه هفته بعد در 14 اسفند همان سال، امام راحل دستور تشکیل کمیته امداد را دادند؛ این نشان می‌دهد که در ذهن بنیانگذار نظام، مسئله حمایت از محرومین اهمیت ویژه‌ای داشته است؛ زمانی حضرت امام خمینی (ره) دستور تشکیل کمیته امداد را می‌دهند که هنوز 12 فروردین نرسیده و همه‌پرسی صورت نگرفته بود و اصلاً ساختار نظام معلوم نبود.

امام خمینی (ره) می‌خواستند این پیام را بدهند که اصلاً برای همین (حمایت از محرومین و نیازمندان) آمده‌ام؛ امام خمینی (ره) برای رسیدگی به محرومان و مستضعفان و نجات آنها انقلاب کرد، این پیام بسیار مهم است؛ تنها نهادی که این افتخار نصیبش شد تا حتی در زمان حیات حضرت امام، نام مبارک او را یدک بکشد و بر سردر خودش نصب کند، کمیته امداد بود.

اوایل شکل‌گیری کمیته‌ امداد به خاطر مهار فقری که از رژیم شاهنشاهی به ارث رسیده بود، هدف رسیدگی به معیشت و حمایت مسکّنی و دوفوریتی بود؛ یکی از پیام‌های تاسیس کمیته امداد این است که ما از رژیم گذشته چه چیز را به ارث بردیم و چقدر فقر مفرط و فراگیر بوده است؛ در ادامه، کمیته امداد متحول و متعالی شد و الان 20 نوع خدمت به‌صورت سیستمی و علمی و در کسوت یک خیریه به تمام معنا و در همه ابعاد این خدمت‌رسانی را انجام می‌دهد.

کف خدمات کمیته امداد، همان معیشت است اما مانند اوایل انقلاب نیست که در خانه‌های مردم برود و با وانت اقلام غذایی یا آرد ببرد؛ الان همه مددجویان کارت بانکی دارند و کارت‌شان آخر هر ماه توسط دولت یا خود کمیته امداد سارژ می‌شود و خود مددجو می‌داند چگونه این مبلغ را هزینه کند.

خودکفا شدن 270 هزار خانواده در 3 سال گذشته

 به متحول شدن کمیته امداد اشاره کردید؛ توانمندسازی جامعه هدف و افراد تحت پوشش تا چه میزان در دستور کار کمیته امداد قرار دارد و در این راستا چه اقداماتی انجام داده است؟

اصلی‌ترین موضوعی که امروز در راس اهداف کمیته امداد امام خمینی (ره) قرار گرفته، اصل توانمندسازی و خودکفایی اقتصادی خانواده‌هاست و تمام 20 خدمتی که امداد ارائه می‌کند، معطوف به این هدف است؛ یکی از آنها دادن وام است که برای اشتغال داده می‌شود.

اگر خانه می‌سازیم به خاطر این است آن کسی که به دلیل نداشتن خانه نیازمند شده و به سمت کمیته امداد آمده، نیازش رفع و خودکفا شود؛ همه افرادی که تحت پوشش کمیته امداد قرار می‌گیرند به خاطر نیاز واحد نیست؛ برخی دلیل به بیماری، برخی به دلیل زندانی شدن سرپرست خانوار، برخی به دلیل معتاد شدن سرپرست خانوار و ... تحت پوشش قرار گرفتند؛ سعی می‌کنیم نسخه‌ای را بپیچیم که منتهی به بهبودی شود و این بهبودی همان خوداتکایی خانواده‌هاست.

همه جهات خدمات کمیته امداد به این سمت معطوف است و خوشبختانه به دلیل اینکه همه 20 خدمت همزمان ارائه می‌شود؛ در این چند سال شاهد کاهش جامعه تحت پوشش بودیم کما اینکه در طی سه سال گذشته 15 درصد معادل 270 هزار خانواده به دلیل خودکفایی و خوداتکایی از تحت پوشش امداد خارج شدند؛ امسال هم روند ما واقعاً همین بود اما از بد حادثه به تورم و مسائل اقتصادی برخوردیم که جامعه ما را تحت فشار قرار داد و مراجعات به کمیته امدادبه شدت افزایش یافت.

برای کاهش این فشار با هماهنگی دولت و مجلس و با استفاده از ظرفیت تبصره 14 بودجه، حدود 620 هزار خانواده جدید را تحت حمایت گرفتیم اما به آنها هم از طریق پیامک و هم در فرم‌های ثبت‌نام نوشتیم که این حمایت، موقتی و زمان‌دار است و نظر وزارت رفاه همین بود که اگر از این اوضاع اقتصادی ان‌شاء‌الله عبور کردیم، اینها به زندگی عادی‌شان برمی‌گردند.

نظام اسلامی با افزایش امکانات سطح توقعات را بالا برد

تسنیم: قطعاً یکی از اهداف اصلی کمیته امداد، رفع فقر بوده است؛ در 40 سال گذشته کمیته امداد در این هدف تا چه میزان موفق بوده است؛ تعداد فقرای کشور نسبت به 40 سال پیش افزایش یافته یا با کاهش همراه بوده است؟ برخی معتقدند نظام نتوانسته آن طور که باید در راستای رفع فقر عمل کند.

اساساً کمیته امداد مسئول رفع فقر نیست؛ بحث فقر و تولید فقر خارج از کمیته امداد اتفاق می‌افتد؛ وقتی تورم افزایش می‌یابد و شوک اقتصادی وارد می‌شود، اکثر آحاد جامعه به یک نسبتی دچار فقر می‌شوند زیرا هزینه زندگی‌شان بالا می‌رود و درآمدشان ثابت می‌ماند؛ آیا در اینجا کمیته امداد مقصر است؟ آیا کمیته امداد باید اختلال اقتصادی را پاسخ دهد؟ قطعاً کسی این انتظار را ندارد؛ آنهایی که از این وضعیت متاثر می‌شود و مجموعه شرایط تعریف شده در نظام اسلامی از نظر قوانین، جوابگوی نجات فرد از این وضعیت نیست، طبیعتاً به اورژانس اجتماعی کمیته امداد مراجعه می‌کنند.

بیشترین دلیل مراجعه به کمیته امداد، خارج از عوامل اقتصادی نظام است به عنوان مثال 45 درصد از تحت پوشش‌های ما به خاطر فوت سرپرست خانواده است؛ نظام اسلامی چه کار کند وقتی نان‌آور خانواده به دلیل بیماری یا تصادف یا هر دلیل دیگری فوت می‌کند؟ 35 درصد افراد تحت پوشش ما سالمندان بالای 60 سال هستند که در روستاها زندگی می‌کنند و دیگر قدرت کار ندارند و در قالب طرح شهید رجایی تحت پوشش قرار گرفتند بنابراین 80 درصد جامعه هدف ما اصلاً به دلیل مباحث خارج از شرایط اقتصادی کشور تحت پوشش قرار گرفتند؛ یک تعدادی هم به خاطر اعتیاد سرپرست و طلاق و ... تحت پوشش قرار دارند؛ در رابطه با کسانی که تحت پوشش کمیته امداد قرار می‌گیرند، موظف به رفع فقر هستیم اما خیلی‌ها هم اصلاً سمت کمیته امداد نمی‌آیند یا شرایط تحت پوشش قرار گرفتن را ندارند لکن دچار یک فقر هستند و گذران زندگی‌شان به خاطر درآمد کارگری، سخت است؛ کسی هم در نظام صلاح نمی‌بیند همه آنها را تحت پوشش بگیریم.

30 سال قبل، 6 درصد جمعیت کشور که آن موقع حدود 45 میلیون نفر بود تحت پوشش کمیته امداد قرار داشتند اما الان 4 درصد تحت پوشش قرار دارند؛ بنابراین آمارها کاملا واضح است.

امسال با اینکه 620 هزار نفر را هم تحت پوشش قرار دادیم، همه ایران اذعان کردند که دیگر صف برای پشت نوبتی کمیته امداد وجود ندارد البته یک تعداد هم تحت پوشش سازمان بهزیستی و دستگاه‌های دیگر است که 40 سال قبل هم بودند؛ می‌خواهم بگویم آمارها این را نشان نمی‌دهند که فقر زیاد شده است بلکه سطح نیازها متفاوت شده و این مهم است.

40 سال پیش وقتی به یک روستایی می‌رفتیم، برق، آب، مخابرات، خانه بهداشت و جاده نداشتند؛ آیا اینها محرومیت و فقر بوده است یا خیر؟ الان هر روستایی که بروید آب، برق، گاز، مخابرات و جاده دارند بنابراین در این ابعاد رفع فقر شده است.

من وزیر نیرو بودم، وقتی به یک روستا برق‌رسانی می‌شود، بعضاً برای یک خانواده، 100 میلیون تومان هزینه می‌شود؛ در گاز رسانی، بعضاً برای یک خانواده 50 تا 60 میلیون تومان هزینه می‌شود. نظام اسلامی این همت را کرده و فقر را در حد زیرساخت‌ها از بین برده است تا کسی از آن بابت گلایه نکند.

وقتی این امکانات به مناطق مرحوم برده شده، تقاضا هم به‌وجود آمده است. وقتی برق به یک خانه می‌رود، یخچال می‌خواهد یا نمی‌خواهد؟ سئوال ما این است که آیا داشتن یخچال علامت فقر است؟ نداشتن اجاق‌گاز به جایی که گاز انتقال یافته، علامت فقر است؟ بنابراین انتقال امکانات به مناطق محروم، نیازهای جدید ایجاد کرده است و نمی‌توانیم اینها را به حساب فقر بگذاریم. ما رفاه را به آن مناطق بردیم و حالا تقاضاها افزایش یافته و کارهای اصلی هزینه‌بر را نظام اسلامی واقعاً انجام داده و همه دولت‌ها هم در این مسئله سهیم بودند اما ظاهر کار که خانه و زندگی فرد است باید اصلاح شود و شایسته نظام اسلامی نیست. این را چگونه می‌توان علاج کرد؟ علاج در ایجاد اشتغال و افزایش درآمد است.

یعنی این زیرساخت‌هایی که به مناطق محروم انتقال دادیم باید منتهی به اشتغال و درآمد شود؛ در اینجا یک سری اختلالات داریم و دخل و خرج خانواده‌ها در مناطق محروم و دوردست با همدیگر همخوانی ندارد و نمی‌شود هم که نظام اسلامی همواره نفت بفروشد و از یارانه‌ها بدهد و این شاید زیاد راهکار منطقی نباشد؛ ان‌شاالله در این بحث، مجموعه نظام بیشتر به کمک کمیته امداد بیاید تا اساساً با رسیدگی‌هایی که صورت می‌گیرد، این افراد از تحت پوشش امداد خارج شوند.

خیریه‌ها از کمیته امداد، امدادی‌تر هستند

تسنیم: آیا کمیته امداد خیریه‌ها و موسسات خیریه را مزاحم کار خود می‌داند؟!

نه تنها خیریه‌ها را مزاحم و رقیب خود نمی‌دانیم بلکه خیریه‌ها انصافاً از ما امدادی‌تر هستند؛ ما حقوق‌بگیری کار می‌کنیم اما خیریه‌ها برای خدا کار می‌کنند و اصلاً حقوق نمی‌گیرند و زندگی و مال خود را وسط گذاشته‌اند؛ اسلام، منطق و عقل این را بیشتر توصیه می‌کند. کارهای خیر و امدادی را نباید کارمندی کنیم؛ به خیریه‌ها هم گفتیم اگر در پرداخت جهیزیه یا معیشت یا ... فعالیت دارند، روی مشارکت کمیته امداد حساب کنند؛ حتما باید این کار را توسعه دهیم و نتیجه آن کاهش چند هزار نفری نیروی کمیته امداد در چهار سال گذشته بوده است. اصلاً دیگر به این همه کارمند نیازی نداریم و علت هم این است که بار را روی دوش مردم گذاشتیم.

نگفتم روحانی فقر مطلق را رفع کرده است

تسنیم: شما در اردیبهشت امسال در مشهد مقدس طی سخنانی گفتید که دولت به شعار خود در زمینه رفع فقر عمل کرده است اما چند ماه بعد در 22 مهر طی سخنانی گفتید که تورم افسارگسیخته، محاسبات ما را به هم زد؛ برخی معتقدند این سخنان شما با هم در تناقض هستند.

واقعاً تناقض دارد؟ اولاً زمانی که این حرف را زدم، اردیبهشت ماه بود و هنوز این بلایی که سر همه‌مان آمد، نیامده بود و معلوم نبود ضمن اینکه ما در وضعیت عادی بودیم و کسی هم به ما اخطار و هشدار نداد که قرار است چه اتفاقی بی‌افتد و حتی شاید خود دولت و مجلس هم غافلگیر شدند و اِلّا این طور نمی‌شد و از قبل پیش‌بینی‌های لازم انجام می‌شد.

ثانیاً من گفتم که دولت و آقای روحانی به شعار خود عمل کرده است اما رفتند و منعکس کردند که دولت رفع فقر مطلق کرده است! شعار آقای روحانی در مرحله دوم انتخابات، رفع فقر مطلق بود و همان سال اول دور دوم ریاست جمهوری خود یعنی در سال گذشته، 4 هزار میلیارد تومان برای تبصره 14 بودجه اختصاص داد؛ این تبصره قبلاً وجود نداشت و مستمری و دریافتی مددجویان کمیته امداد در سال گذشته حدود 3.5 برابر شد در حالی که 10 سال ثابت بود.

چون شعار داده بودند به شعارشان عمل کردند؛ ما نگفتیم رفع فقر شده است؛ خود رئیس جمهور هم چنین چیزی نمی‌گوید؛ امسال هم در تداوم آن شعار، 4 هزار میلیارد مندرج در تبصره 14 به 7 هزار میلیارد تومان افزایش یافت؛ آیا این عمل به شعار هست یا نیست؟ ما این را گفتیم؛ نگفتیم که رفع فقر شده است زیرا رفع فقر واقعاً زمانبر است اما این اقدامات حتماً یک التیام و مسکّن بوده و حتماً هم موثر بوده است و همه هم باید به دولت کمک کنند.

 محاسبات کمیته امداد چه بود که به اذعان شما تورم افسارگسیخته آن را بر هم زد؟

واقعاً اگر با همان ریل و ریتمی که تا اردیبهشت ماه جلو آمدیم، ادامه می‌دادیم، الان وضعیت جامعه هدف ما بهتر بود زیرا با کمک دولت، وعده دادیم که 70 درصد حداقل پایه حقوق را به مددجویان کمیته امداد پرداخت می‌کنیم و پرداخت هم کردیم زیرا حداقل پایه حقوق 930 هزار تومان بود و ما 750 هزار تومان به مددجویان پرداخت می‌کردیم؛ امسال هم برای سال آینده برنامه‌ریزی شد که مانند حقوق کارمندان، 20 درصد به مستمری مددجویان امداد اضافه شود.

بنابراین اگر با همان روند قبلی ادامه می‌دادیم موثر بود اما یکباره تورم افسارگسیخته اتفاق افتاد و همان پول ما ارزش خودش را از دست داد و الان دیگر نمی‌توانیم بگوییم پایه حقوق 930 هزار تومان است و باید اضافه شود اما ما نمی‌توانیم به آن اندازه به 750 هزار تومان اضافه کنیم؛ درست است که محاسبات به هم خورده اما از خدا استمداد طلبیدیم و خوشبختانه با کمک‌های دولت و مجلس و مردم، سعی داریم مجدداً یک بازسازی و نوسازی برای سال 98 انجام دهیم تا جامعه هدف ما تاب بیاورند و بتوانیم از این وضعیت عبور کنیم.

کمیته امداد لبنان و عراق نیازی به کمک‌های ما ندارند

 گاهی اوقات در فضای مجازی مسائلی را از این دست عنوان می‌کنند که کمیته امداد کمک‌های مردم را هزینه محرومان یا مردم کشورهای دیگر می‌کند!

ما موکداً اطمینان می‌دهیم که نه تنها در خارج از کشور بلکه در داخل کشور هم نیت‌ها جابجا نمی‌شود؛ مردم به ما به یک نیتی کمک می‌کنند مثلاً صدقه می‌دهند که عام است و می‌تواند در خدمات مختلف هزینه شود یا زکات می‌دهند که حکم شرعی دارد؛ ما صدقات را از هیچ شهرستانی نمی‌توانیم جابجا کنیم زیرا حکم شرعی دارد و اصلاً صدقه هیچ شهرستانی به شهرستان مجاور نمی‌تواند انتقال یاید و هزینه شود؛ به همین دلیل برخی شهرستان‌ها صدقات زیاد و برخی صدقات کم دارند و ما نمی‌توانیم جابجا کنیم.

مردم به نیت شهر خودشان کمک می‌‌کنند؛ الان که صدقه پیامکی هم راه‌اندازی شده، از صدقه دهنده، شهر پرسیده می‌شود و نیت کسی که برای جهیزیه، اجاره خانه یا ... کمک کرده، جابجا نمی‌شود و در همان نیت هزینه می‌شود و کمیته امداد امانت‌دار مردم است.

برای خارج از کشور هم نیازی نیست، پول برود؛ کجا برود؟ اگر منظورشان لبنان است که باید بگویم کمیته امداد آنجا ماشاء‌الله آنقدر قدرت گرفته که الان تنه به ما می‌زند و درآمد دارد و خودکفاست و نام امام (ره) را دارد و صندوق‌ها در بیروت، صور و بعلبک و ... گسترده شده و خودش کمیته امداد کامل است و فقط تجربه ما به آنها منتقل شده است.

امروز وقتی عراق می‌روید در خیابان‌های بغداد، کربلا و نجف و شهرهای جنوبی عراق، صندوق کمیته امداد وجود دارد اما فقط نام کمیته امداد را دارد و خود عراقی‌ها کمک می‌کنند؛ تجربه ما به آنها منتقل شده است؛ ما مجاز نیستیم یک ریال از وجوهات و انفاق‌های مردم را منتقل کنیم ضمن اینکه دفتر مقام معظم رهبری، سازمان بازرسی کل کشور، دیوان محاسبات و حراست و سایر ارگان‌های دیگر بر ما نظارت دارند و خوشبختانه ناظر، کنترل کننده و حسابرس به اندازه کافی داریم و باز هم اطمینان می‌دهم که وجوهات مردم جابجا نمی‌شود و نیت‌های مردم رعایت می‌شود.

جامعه هدف کمیته‌امداد، سالم‌ترین قشر کشور و انقلاب هستند

امروز یکی از چالش‌های که اقشار مختلف جامعه را تهدید می‌کند، مسئله آسیب‌های اجتماعی است؛ در حال حاضر وضعیت جامعه هدف کمیته امداد از نظر آسیب‌های اجتماعی چگونه است؟

کاملاً شفاف به شما و مردم عزیز اعلام می‌کنم که جامعه هدف کمیته امداد، انصافاً سالم‌ترین جامعه‌ای است که در این کشور و انقلاب داریم؛ اصلاً آسیب در جامعه هدف کمیته امداد معنا ندارد. آسیب خارج از جامعه هدف ماست.

اینها آدم‌های پاک و درستی هستند و همه کارشان هم درست است؛ آسیب‌هایی که امروز می‌بینید، خارج از جامعه ما اتفاق می‌افتد به عنوان مثال اگر سرپرست یک خانواده، اعتیاد داشته همه درآمدها را برده و زندگی خود را صرف اعتیاد کرده است و حالا هم برای ترک اعتیاد به کمپ رفته و خانواده‌اش تحت پوشش کمیته امداد است و هیچ آسیبی ندارد.

به عنوان مثال دیگر، فردی بدهکار شده یا تصادف کرده و به زندان افتاده که ممکن است برای همه ما اتفاق بیفتد؛ خانواده این فرد آیا آسیب دارند؟ جامعه تحت پوشش کمیته امداد آسیب ندارند و کارهایی که می‌‌کنیم برای این است که به آسیب دچار نشوند و نمی‌شوند؛ جامعه هدف کمیته امداد منزه است؛ کمترین طلاق و بیشترین ازدواج در جامعه هدف ماست؛ کمترین لاوصولی بانک‌ها و معوقات مربوط به جامعه هدف ما است و نمره‌شان 20 است؛ بیشترین قبولی به نسبت جمعیت و رتبه، مربوط به جامعه تحت پوشش امداد است.

متاسفانه از فقر، شناخت اشتباه داریم؛ کسی که گفته فقر آسیب به همراه می‌رود، مربوط به جامعه هدف کمیته امداد نیست؛ آسیب‌هایی که امروز در شهرهای مختلف کشور می‌بینید، اصلاً ربطی به جامعه هدف ما ندارد؛ در حال حاضر در جامعه هدف کمیته امداد 5 هزار نخبه و 70 هزار دانشجو وجود دارند؛ در خانواده‌های تحت پوشش کمیته امداد بازمانده از تحصیل وجود ندارد و اگر هم وجود دارد برای بیرون از جامعه هدف ما است.