اهمیت مقابله قانونی با ولنگاری فضای مجازی

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ مجلس شورای اسلامی دو فوریت «لایحه مقابله با انتشار محتوای خبری خلاف واقع در فضای مجازی» را تصویب کرد. ۲۶۰ نماینده حاضر در جلسه علنی مجلس با ۲۰۵ رأی موافق، ۴۲ رأی مخالف و سه رأی ممتنع با دو فوریت این لایحه موافقت کردند.

در این جلسه، نماينده دولت در حمایت از تصویب لایحه گفت: بازنشر محتوای خبری تحریف شده و خلاف واقع با هدف ضربه‌زدن به حاکمیت و آسیب به امنیت روانی مردم است. فضای مجازی دو استفاده دارد؛ گسترش ابزارهای ارتباطی و جریان تولید و انتشار اطلاعات که مسیری مناسب است.

لایحه با حضور دستگاه‌های مختلف ازجمله وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، معاونت حقوقی ریاست جمهوری و قوه قضائیه تدوین شده است

وی افزود: تبعات منفی نیز در این حوزه وجود دارد که ناشی از نشر و بازنشر محتوای خبری تحریف شده و خلاف واقع با هدف ضربه‌زدن به حاکمیت و آسیب به امنیت روانی مردم است. در لایحه دولت مشکلات ناشی از تبعات منفی مدنظر قرار گرفته است.

نایب رئیس کمیسیون حقوقی مجلس شورای اسلامی نیز گفت: هر قانونی که مسئولان مصوب کنند، در راستای حفظ آزادی‌های مشروع و آزادی بیان خواهد بود. لایحه مقابله با انتشار محتوای خبری خلاف واقع در فضای مجازی برای جلوگیری از اقدامات کسانی است که در جامعه اضطراب روانی ایجاد می‌کنند. در این لایحه جز برخورد با مجرمانی که مرتکب خلاف می‌شوند و خلاف مصلحت و قانون قدم برمی‌دارند، اقدامی نخواهد شد.

پس از به وجود آمدن برخی حواشی از سوی مخالفان لایحه که تحت تأثیر فضاسازی های رسانه های معاند این لایحه را مغایر با اصل آزادی بیان تلقی کردند، وزارت دادگستری با انتشار بیانیه ای توضیحی اعلام کرد: ناشران یا گویندگان اخبار جعلی که آرامش روانی جامعه را برهم بزنند باید پاسخگو باشند؛ این سیاست در بسیاری از کشورها بیش از ۲۰ سال است اجرا می‌شود.

این بیانیه می افزاید: لایحه با حضور دستگاه‌های مختلف ازجمله وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، معاونت حقوقی ریاست جمهوری و قوه قضائیه تدوین شده است. در بسیاری کشورها انتشار اخبار جعلی جرم‌انگاری شده و مجازات‌های سنگینی دارد؛ اما در این لایحه انتشار اخبار خلاف واقع تنها در صورتی مشمول مجازات حبس می‌شود که عالمانه و عامدانه باشد و درگاه انتشار، بیش از یک‌هزارم جمعیت عضو داشته باشد.

وزارت دادگستری با تأکید بر اینکه مجازات حبس در صورت تحقق این شرایط درجه 6 (۶ ماه تا دو سال) خواهد بود، عنوان کرد: برخی منتقدان لایحه را تلاش برای ساکت کردن مردم خوانده‌اند که این ادعا غیرمنصفانه و نادرست است. لایحه در راستای اجرای اصول قانون اساسی و حفظ امنیت روانی جامعه تنظیم شده و همچنان امکان بحث علمی و کارشناسی درباره آن باز است.

معاون حقوقی وزارت دادگستری نیز گفت: قطعاً باید از انتشار اخبار جعلی که روان مردم را خدشه دار می کند، جلوگیری کنیم. لایحه مقابله با انتشار محتوای خبری خلاف واقع در فضای مجازی از نظام حقوقی ما خارج نیست.

اشکان ممبینی، کارشناس رسانه درباره لزوم تصویب لایحه «مقابله با انتشار محتوای خبری خلاف واقع در فضای مجازی» به خبرنگار «راهبرد معاصر» گفت: در شرایط کنونی که فضای مجازی به عرصه‌ای برای جنگ نرم دشمنان جمهوری اسلامی تبدیل شده است، تصویب این لایحه گامی ضروری و به‌موقع به نظر می‌آید. هدف اصلی لایحه که به تازگی با دو فوریت در مجلس شورای اسلامی تصویب شد، ساماندهی فضای مجازی و مقابله با اخبار جعلی و شایعاتی است که امنیت روانی جامعه و انسجام ملی را تهدید می‌کنند.

وی افزود: لایحه «مقابله با انتشار محتوای خلاف واقع در فضای مجازی» سندی است که وظایف وزارتخانه‌های مربوطه، مصادیق تخلفات و مجازات‌ها را به روشنی مشخص کرده است. گفته می شود این لایحه ابتدا بر حساب‌ها و کانال‌هایی با بیش از ۹۰ هزار دنبال‌کننده متمرکز خواهد بود و اهداف کلیدی آن شامل تفکیک فضای مجازی سالم از ناسالم، مقابله با محتوای تحریف شده و خلاف واقع، حفظ امنیت روانی جامعه و جلوگیری از عوام‌فریبی و تضعیف انسجام ملی است.

کارشناس رسانه با بیان اینکه در آموزه‌های دینی ما مقابله با دروغ و شایعه‌پراکنی همواره مورد تأکید قرار گرفته است، عنوان کرد: رسانه‌های معاند و منافقین سال‌های اخیر با سوءاستفاده از فضای مجازی، به طور ساختاری به انتشار اخبار جعلی، تحریف واقعیات و شایعه‌پراکنی علیه نظام جمهوری اسلامی پرداخته‌اند. این اقدامات نه تنها امنیت روانی جامعه را هدف گرفته، بلکه به دنبال ایجاد شکاف میان مردم و حاکمیت هستند. نماینده دولت نیز در حمایت از لایحه به درستی گفته، نشر و بازنشر محتوای خبری تحریف شده و خلاف واقع باعث ضربه به حاکمیت، آسیب امنیت روانی جامعه، عوام‌فریبی و از بین رفتن انسجام ملی می‌شود.

رسانه‌های معاند و منافقین سال‌های اخیر با سوءاستفاده از فضای مجازی، به طور ساختاری به انتشار اخبار جعلی، تحریف واقعیات و شایعه‌پراکنی علیه نظام جمهوری اسلامی پرداخته‌اند

ممبینی گفت: برخی منتقدان لایحه نگران سوءاستفاده از آن برای محدودسازی آزادی بیان هستند. در پاسخ به این نگرانی‌ها باید توجه داشت، لایحه به صراحت میان «انتقاد سازنده» و «شایعه‌پراکنی خلاف واقع» تمایز قائل شده است. همچنین سازوکارهای نظارتی پیش‌بینی شده است تا از برخوردهای سلیقه‌ای جلوگیری کند. کشورهای مختلف جهان نیز با چالش اخبار جعلی در فضای مجازی مواجه هستند و قوانین مشابهی تصویب کرده‌اند. به عنوان نمونه، اتحادیه اروپا سال‌های اخیر مقررات سخت‌گیرانه‌ای برای مقابله با دروغ‌رسانی‎ (disinformation) وضع کرده است. این نشان می‌دهد ایران در مسیری گام برمی‌دارد که بسیاری از کشورهای جهان نیز آن را ضروری تشخیص داده‌اند.

وی تأکید کرد: لایحه «مقابله با انتشار محتوای خلاف واقع در فضای مجازی» در شرایط کنونی ضرورتی انکارناپذیر است و نه تنها به حفظ امنیت ملی کمک، بلکه فضایی سالم برای تبادل نظر و انتقادهای سازنده فراهم می‌کند. البته اجرای دقیق و عادلانه قانون نیازمند نظارت دقیق و جلوگیری از هرگونه سوءاستفاده است. همان‌گونه که رهبر معظم انقلاب اسلامی نیز تأکید فرموده‌اند، ساماندهی فضای مجازی ضرورت است و این لایحه گامی در راستای تحقق این خواسته مهم به شمار می‌رود. موفقیت این قانون در گرو همراهی همه جانبه دستگاه‌های اجرایی، قضایی و نیز مشارکت هوشمندانه مردم است.