آیا شکافی بزرگ در راه است؟

به گزارش راهبرد معاصر، مدت زمان زیادی از ابراز تمایل "رجب طیب اردوغان" رئیس جمهور ترکیه مبنی بر تنش زدایی با رژیم صهیونیستی و غرب نمی گذرد با این حال، تاکنون تحلیل های زیادی در مورد ماهیت این اظهارنظر و محرک های اصلی ایرادِ آن، ارائه شده است.

برخی از ناظران و تحلیلگران، اظهارات اخیر اردوغان را نمودی از ایجاد یک روند جدید در چهارچوب سیاسی خارجی دولت ترکیه ارزیابی کرده اند و برخی دیگر، این موضع گیری را نمودی از رویکرد عملگرایانه رهبران کنونی ترکیه دانسته‌اند که هدف اصلی آن ها، استیفای منافع ترکیه حتی با درنظرگرفتنِ چرخش ها و تغییر موضع های مختلف می باشد. با این همه، اینطور به نظر می رسد که دیدگاه دسته دوم به واقعیت نزدیکتر است و موضع گیری اخیر اردوغان را باید نمودی از رویه‌های خاص عملگرایانه وی دانست.

سیاست خارجی ترکیه در عصر پساترامپ

یکی از دلنگرانی های اساسی اردوغان پس از پیروزی جو بایدن در انتخابات ریاست جمهوری 2020 آمریکا، اتخاذ مواضع سخت‌ و شدید رئیس جمهور جدید این کشور بر علیه ترکیه، با توجه به مواضع نه چندان سخت گیرانه ترامپ و دولت وی بر علیه آنکارا بوده است. در واقع، اردوغان هراس از آن دارد که بایدن بر خلاف ترامپ، رویکردی قاطع و محکم در برابر ترکیه اتخاذ کند و از طریق اقداماتی نظیر وضع تحریم های گسترده، فضای اقتصادی و سیاسی ترکیه را عمیقا دچار آشفتگی کند.

از این رو، اردوغان بر آن شده تا با نزدیکی به غرب و رژیم صهیونیستی، عملا یک فضای امن برای خود ایجاد کند و در برابر اقدامات احتمالی دولت بایدن علیه ترکیه، یک فضای تنفس برای کشورش ایجاد کند و بتواند به نوعی از برگ برنده رژیم صهیوینستی جهت تحت فشار قراردادن دولت بایدن استفاده کند. در چهارچوب این سناریو، روابط مسکو و آنکارا، چندان تحت تاثیر قرار نخواهد گرفت و همچنان وضعیت عادی خواهد داشت.

عملگرایی دولت اردوغان و اتخاذ سیاست چندجانبه گرایی در عرصه بین المللی

از چشم اندازی کلی تر، می توان موضع گیری اخیر اردوغان را نمودی از رویکرد عملگرایانه آن دانست که با فرصت طلبی سعی دارد خود را با واقعیات در حال تغییرِ جهان، سازگار سازد. رهبران ترکیه همواره نشان داده اند که عرصه بین المللی را با چشمی فرصت طلبانه می بینند و در این مسیر، روابط بین الملل برای آن ها محیطی است که بر هر نحو ممکن باید اهداف و منافع خود را با هر ابزاری در چهارچوب آن تامین کنند.  

در این راستا، تمایل اردوغان برای بهبود روابط با رژیم صهیونیستی و غرب، تاثیر چندانی بر روابط راهبردی آن با روسیه، مخصوصا در سطح رهبران ارشد سیاسی(پوتین و اردوغان) نخواهد داشت. در این چهارچوب، دولت ترکیه سعی خواهد کرد ضمن توسعه روابط با رژیم صهونیستی و غرب، همچنان کارت روسیه را در اختیار داشته باشد تا بتواند در مواجهه با غرب و اقدامات احتمالی آن علیه خود، به نحو موثری از این کارت استفاده کند. از طرفی، ترکیه با حفظ روابط خوب خود با روسیه و تنش زدایی با رژیم صهوینستی و غرب، عملا مسکو را تحت فشار قرار می دهد تا برای نگه داشتن ترکیه به عنوان یک بازیگر راهبردی در عرصه معادلات بین المللی در جبهه خود، تلاش هایی جدی انجام دهد. امری که در نهایت در راستای تامین منافع دولت ترکیه قرار دارد.

ترکیه و استفاده مجدد از کارت بازی روسیه جهت خرید تسلیحات پیشرفته از آمریکا

یکی از مهمترین محرک های نزدیکی ترکیه و روسیه در دوره ریاست جمهوری ترامپ، عدم فروش سامانه های پیشرفته دفاع هوایی از سوی دولت آمریکا به ترکیه بود. در این راستا، دولت اردوغان مستقیما با روسیه وارد رایزنی شد و توانست قرارداد خرید سامانه دفاع هوایی اس 400 از این کشور را به امضا برساند. امری که به یک نزاع دیپلماتیک قوی میان ترکیه و آمریکا تبدیل شد و می توان آن را به مثابه یکی از مهمترین دلایل نزدیکی راهبردی روسیه و ترکیه در برهه کنونی دانست.

از این رو، همزمان با پیروزی جو بایدن در انتخابات ریاست جمهوری 2020 آمریکا، دولت اردوغان سعی خواهد کرد تا با نزدیکی به غرب، بار دیگر دولت آمریکا را جهت فروش تسلیحات پیشرفته به ترکیه، با توجه به روابط گسترده روسیه و ترکیه، تحت فشار قرار دهد تا شاید از این طریق بتواند منافع نظامی و امنیتی خود را تامین کند. امری که البته باز هم در کلیت مساله، بعید به نظر می رسد تاثیر چندانی بر مناسبات دو جانبه روسیه و ترکیه داشته باشد.