فرستاده گروسی در راه ایران؛ وقتی آژانس به تکاپو می‌افتد
مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی بعد از اینکه ایران نامه اش را بی پاسخ گذاشت، حال قصد دارد معاون خود را به تهران بفرستد.
به گزارش راهبرد معاصر؛ سوم تیر بود که مهلت چهار ماهه‌ای که ایران به آژانس بین المللی انرژی اتمی برای نگهداری از فیلم‌های ضبط شده از برخی از تاسیسات هسته‌ای داده بود به پایان رسید، توافقی که عدم تصمیم گیری پیرامون آن، موجب نگرانی غرب و آژانس انرژی اتمی شده و گمانه زنی‌ها را درباره تحولات مربوط به مذاکرات برجام در وین هم افزایش داده است. در همین بین شاهد خبر سفر«موسیمو آپارو» معاون مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به ایران بودیم؛ سفری که کارشناسان آن را ناشی از نگرانی آژانس و دست به دامن شدن می‌دانند.
داستان یک نامه بی پاسخ
آژانس بین المللی انرژی اتمی در روزهای گذشته نگران است، به خصوص بعد از نامه‌ای که ۲۷ خرداد از سوی آنها برای ایران ارسال شد و ایران آن را بی پاسخ گذاشت. هفته گذشته بود که آژانس در بیانیه‌ای اعلام کرد «رافائل گروسی»، مدیر کل آژانس روز ۱۷ ژوئن نامه‌ای به مسئولان ایرانی نوشته، اما «ایران به این نامه پاسخ نداده و مشخص نکرده که آیا قصد حفظ کردن توافق فعلی را دارد یا خیر.» در بخشی از بیانیه نهاد دیده‌بان هسته‌ای سازمان ملل آمده است: «در این خصوص به پاسخ فوری ایران نیاز است. رافائل گروسی بر اهمیت حیاتی گردآوری داده از فعالیت‌های تهران به موجب این توافق تأکید کرده است.» آژانس اتمی گفته تداوم فعالیت‌های راستی‌آزمایی و نظارت در ایران و گردآوری بی‌وقفه داده توسط تجهیزات این نهاد بین‌المللی، ضروری است.
البته ایران به بیانیه اخیر آژانس پیرامون توافق موقت معترض شد و آن را جدا از همکاری پادمانی ایران و این نهاد نظارتی دانست. کاظم غریب آبادی، نماینده کشورمان در وین ساعاتی پس از انتشار گزارش گروسی در خصوص تفاهم فنی مشترک بین دو طرف و عدم پاسخ ایران در این خصوص، گفت که هرچند تفاهم فنی مشترک سه ماهه بین آژانس و ایران صورت گرفت، اما باید توجه داشت که مبنای این تفاهم، تسهیل مذاکرات سیاسی و کمک به موفقیت آن در جهت مختصات مدنظر کشورمان بود و نه الزام ایران نسبت به اجرای خواست آژانس. بر اساس تصمیم سیاسی ایران، نقش آژانس صرفا در حد یک مجری است.
غریب آبادی با اشاره به اینکه بعد از گذشت سه ماه، ایران دیگر این تفاهم را با آژانس تمدید نکرد و صرفا در چارچوب تصمیمی سیاسی به مدت یک ماه دیگر به ثبت داده‌ها ادامه داد، افزود: ادامه یا عدم ادامه این فرآیند، هیچ ارتباطی با تکالیف پادمانی ایران ندارد، چراکه ایران همچنان به اجرای تعهدات پادمانی خود ادامه می‌دهد. آنچه ایران متعهد به اجرای آن است، تعهدات پادمانی است، نه کمتر و نه بیشتر. غریب آبادی همچنین از مدیرکل درخصوص گزارش این موضوع به اعضای شورای حکام انتقاد کرد و گفت: آژانس هیچ گونه وظیفه‌ای برای ارائه گزارش در مورد تفاهم منقضی شده مشترک و ثبت داده‌ها نداشته و ندارد. نماینده کشورمان در نهایت تصریح کرد هر تصمیمی که ایران در این رابطه بگیرد، صرفا مبنای سیاسی خواهد داشت و آژانس نمی‌تواند آن را به عنوان حقی برای خود تلقی کند.
سفر معاون گروسی به ایران؛ آژانس نگران است
غریب آبادی سفیر و نماینده دائم جمهوری اسلامی ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی شنبه ۱۲ تیر ماه در توئیتی با اشاره به سفر معاون مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نوشت: «موسیمو آپارو» معاون مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی این هفته به ایران سفر خواهد کرد. آپارو همچنین یکی از بازرسان تعیین شده برای ایران است و هدف بازدید او از تهران در راستای فعالیت‌های روتین پادمانی و در چارچوب موافقتنامه جامع پادمان است. اگرچه با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در تماس مداوم هستیم، اما هیچ برنامه گفت‌وگوی از پیش تعیین شده‌ای برای آپارو در مدت حضورش در تهران پیش بینی نشده است.
البته این سفر بعد بی پاسخ گذاشتن نامه آژانس از سوی ایران پیش بینی می‌شد، پیش از این هم روزنامه آمریکایی «وال استریت ژورنال» مدعی شده است که معاون مدیرکل آژانس در هفته جاری به تهران سفر خواهد کرد. به گزارش این رسانه آمریکایی بر اساس بازخوردی که معاون مدیرکل آژانس در خلال این سفر می‌گیرد، ممکن است گزارشی در روزهای آینده به شورای حکام آژانس داده شود که می‌تواند به برگزاری شورای ویژه جلسه ویژه شورای حکام منتهی شود.
پیشتر مدیر کل آژانس در مصاحبه‌ای با بلومبرگ گفته بود که چنانچه توافقی برای تمدید تفاهمنامه فنی با ایران حاصل نشود اطلاعات ذخیره شده از سایت‌های ایران از ماه فوریه پاک خواهد شد. بر اساس بیانیه آژانس، گروسی بر اهمیت حیاتی گردآوری شده از فعالیت‌های تهران به موجب این توافق تاکید و تصریح کرده چنانچه تفاهمنامه فنی با ایران تمدید نشود و اطلاعات مربوط به سایت‌های ایران از ماه فوریه پاک شوند، یک سیاه چاله اطلاعاتی در فعالیت‌های هسته‌ای ایران از ماه فوریه به بعد ایجاد خواهد شد. آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا هم در نشست خبری مشترکش با ژان ایو لودریان، وزیر خارجه فرانسه نسبت به عدم تمدید تفاهم ایران و آژانس ابراز نگرانی کرده و گفته است که عدم حصول این توافق موقت یک نگرانی جدی است و این مسئله به تهران منتقل شده است.
ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اسفند سال گذشته به توافقی برای ارائه دسترسی‌های داوطلبانه از سوی ایران به دو مکان مشخص شده و تسهیل فعالیت‌های راستی آزمایی آژانس دست یافتند. این توافق چند هفته پیش به مدت یک ماه دیگر یعنی تا سوم تیرماه تمدید شد. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی می‌گوید پروتکل الحاقی به این نهاد بین‌المللی اجازه دسترسی گسترده‌تر به اطلاعات و اماکن موجود در ایران را می‌دهد. سال گذشته مجلس شورای اسلامی ایران قانونی را به تصویب رساند که دولت را ملزم می‌کند در صورت عدم رفع تحریم‌ها علیه ایران بازرسی‌های آژانس اتمی در ایران را معلق کند.
تکلیف فیلم‌های ضبط شده چه شد؟
یک مقام ارشد کشورمان با بیان اینکه تا زمانی که برجام احیاء نشود، ایران فیلم دوربین‌های نصب‌شده در تأسیسات هسته‌ای را در اختیار بازرسان آژانس قرار نخواهد داد، بر وجود ارتباط تنگاتنگ بین توافق موقت ایران و آژانس با مذاکرات برجام در وین صحه گذاشت. این مقام دیپلماتیک در گفت‌وگو با شبکه آمریکایی «سی‌ان‌ان» تصریح کرد که به اشتراک‌گذاری نوار‌ها به شیوه پیشروی مذاکرات وین برای احیاء برجام بستگی دارد. کلید این مسئله، توافق است. توافقی که طبق آن طرفین در خصوص چیزی توافق کنند که در‌های همکاری و فهم بهتر از جمله در زمینه شفافیت را باز کند.
این موضع‌گیری در حالی است که تفاهم بین ایران و آژانس که مجوز بازبینی تصاویر ویدیویی موجود روی دوربین‌های نصب شده در برخی سایت‌های هسته‌ای ایران را به بازرسان آژانس می‌دهد، سوم تیرماه منقضی شد و تهران تاکنون در این رابطه تصمیمی نگرفته است. در چنین شرایطی است که این مقام جمهوری اسلامی ایران تصریح کرد که تهران به هیچ عنوان تا زمان ادامه مذاکرات وین، قصد از بین بردن داده‌های موجود در تصاویر ویدیویی ضبط شده را ندارد، اما تصمیم گرفته است در حال حاضر این تصاویر را از دید آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مخفی نگه دارد تا به دیپلماسی اجازه پیشروی دهند.
این مقام ایرانی هرگونه ادعا را مبنی بر این که ممانعت از دسترسی فعلی آژانس به داده‌های ضبط شده روی دوربین‌ها، احتمال حصول توافق هسته‌ای را از بین می‌برد، رد کرد و گفت که آژانس در نهایت در صورت احیای برجام، می‌تواند تمامی تصاویر را به‌صورت یکجا مشاهده کند.
مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی دوم اسفند سال گذشته برای مذاکره با مقام‌های ایران وارد تهران شد، آمدن معاون گروسی به ایران دومین سفر از سوی آژانس بین المللی انرژی اتمی طی چند ماه اخیر است.
حنیف غفاری کارشناس مسائل بین الملل در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان، درباره سفر معاون مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به ایران، گفت که اصلی‌ترین دغدغه‌ای که اکنون در مناسبات ایران و آژانس وجود دارد، بحث توافقی است که بین تهران و آژانس در پی سفر رافائل گروسی به تهران صورت گرفت. متاسفانه به ویژه طی دو هفته اخیر آژانس نه به عنوان یک نهاد حقوقی مستقل بلکه به عنوان یکی از مهره‌های بازی واشنگتن علیه ایران در مذاکرات وین وارد عمل شد، یعنی علاوه بر اینکه آژانس در خصوص بحث عدم این توافق با تهران ابراز نگرانی کرده بود، آژانس و شورای حکام از قصد خود برای صدور قطعنامه علیه ایران خبر دادند.
کارشناس مسائل بین الملل تصریح کرد: آژانس در برهه زمانی کنونی نه به عنوان یک سازمان بین المللی مستقل بلکه به عنوان یک متغیر وابسته به آمریکاست که می‌خواهد با ایران مذاکره کند. این روزها شاهد بازی آژانس و اعمال فشار بر ایران هستیم که برای تمدید توافق با ایران مطالبی را مدعی می‌شود که صحت ندارند، در عین حال آمریکا می‌خواهد از ظرفیت آژانس برای اعمال فشار بر ایران در آستانه برگزاری دور هفتم و تعیین کننده‌ترین دور مذاکرات استفاده کند.
غفاری تاکید کرد که سازمان انرژی اتمی و وزارت امور خارجه کشورمان نباید در اینجا آژانس را به مثابه یک بازیگر مستقل و رفتار آن را به مثابه رفتار بازیگر و نهاد بین المللی مد نظر قرار دهند، باید از خواسته‌هایی که مقامات آژانس از ایران خواهند داشت، رمز گشایی شود و گارد بسته ما در مقابل فشار‌های آژانس حفظ شود. فراموش نکنیم پیوندی که همواره بین آمریکا و آژانس وجود داشته است در روزهای منتهی به دور هفتم مذاکرات پر رنگ‌تر می‌شود، لذا نباید اقدامی کنیم که این دو طرف از آن به عنوان یک قدرت نقطه مانور علیه کشورمان استفاده کنند./باشگاه خبرنگاران