چرا تمدید توافق آتش‌بس صنعا با مانع رو به رو است؟

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ اخبارهای سیاسی درباره تحولات یمن در روزهای اخیر حول محور تمدید دوباره آتش بس در این کشور بحران زده میان صنعا و نیروهای وابسته به ائتلاف متجاوز سعودی است. بعد از برقراری آتش بس در فروردین ماه، در خرداد تمدید شد و حال با توجه به نزدیک شدن آن به روزهای پایانی، تلاش های مبدعان بین المللی آتش بس برای تمدید دوباره آن قوت گرفته، اما شرایط سخت سیاسی و پایبند نبودن طرف مقابل به مفاد آتش بس، روند تمدید آن را با موانع بزرگی همراه کرده است.

صنعا به دلیل آنکه مطالباتش از آتش بس محقق نشده و طرف مقابل را در پایبند نبودن به آتش بس در ذیل تمام مفاد مندرج در آن می بیند، هرگونه توافق در زمینه تمدید آتش بس را بیهوده و به زیان خود می داند. از این رو با توجه به شرایط مذکور، علاوه بر هانس گروندبرگ، نماینده سازمان ملل متحد در امور یمن و تیموتی لیندرکینگ، فرستاده ویژه آمریکا در امور یمن، سفیران برخی از کشورهای غربی ازجمله آلمان در یمن نیز برای تمدید آتش بس، به تکاپوی ملاقات با مقامات صنعا برای اطمینان بخشی به آنها برای تمدید دوباره آتش بس روی آورده اند.

تجربه ناموفق دو دور گذشته آتش بس موجب شده است صنعا ادامه آن را به زیان خود بداند و حاضر به تمدید دوباره آن با شرایط موجود نباشد. مفاد توافق آتش‌بس بازگشایی گذرگاه الحدیده، ازسرگیری پروازهای تجاری از فرودگاه صنعا و بازگشایی جاده‌ها در شهر تعز بوده است که طرف مقابل به هیچ وجه نسبت به انجام و اجرای آنها متعهد نبوده و در موارد متعددی آنها را نیز نقض کرده است. از این رو گروندبرگ با درک شرایط نارضایتی صنعا از دورهای قبلی توافق آتش بس و با هدف راضی کردن صنعا بر ادامه روند توافق آتش بس و تمدید آن با طرحی تازه و عملاً تکمیلی با هدف لحاظ کردن شروط و مطالبات صنعا تلاش های دیپلماتیک خود را از سر گرفته است.

تجربه ناموفق دو دور گذشته آتش بس موجب شده است صنعا ادامه آن را به زیان خود بداند و حاضر به تمدید دوباره آن با شرایط موجود نباشد

طبق گزارش های موجود، گروندبرگ برای تمدید سه ماه آتش‌بس طرحی ارائه کرده و در آن برای تعداد سفرها به فرودگاه صنعا و نیز تعداد کشتی‌ها به بندر الحدیده مسئله پرداخت غرامت را در نظر گرفته است. با وجود این، طرح مذکور از سوی صنعا پذیرفته نشد و اعلام کرد باید فرودگاه صنعا و بندر الحدیده به صورت کامل بازگشایی و حقوق کارمندان دولتی از محل درآمد نفت خام و بندر الحدیده کامل پرداخت شود. همچنین تا زمانی که موارد ذکر شده محقق نشود تمدید آتش‌بس بی فایده خواهد بود و ائتلاف متجاوز مسئول تشدید تنش‌هاست.

همان گونه که گروندبرگ از سختی شرایط تمدید دوباره آتش بس به عنوان دستاورد آگاه است و همه تلاش خود را به کار خواهد بست تا با دادن امتیازاتی ولو محدود که عمدتاً در قالب اجرای مفاد توافق آتش بس در دور قبلی است، صنعا را به قبول تمدید راضی کند، طرف مقابل نیز به خوبی آگاه است برای زنده نگه داشتن توافق آتش بس باید به مواردی ملتزم شود. در واقع طرف مقابل به دلیل در اختیار نداشتن گزینه های مختلف برای کسب موافقت صنعا در زمینه تمدید دوباره آتش بس، درصدد است با رایزنی های دیپلماتیک تمایلشان را برای ادامه آتش بس نشان دهد. با این کار و با این سیاست می خواهد صنعا را وارد بازی سیاسی – دیپلماتیک کند و از این طریق شرایط تحمیل، تمایل دیپلماتیک را بر صنعا حادث سازد.

نکته جالب توجه در ارتباط با موضوع مذکور، تلاش های هماهنگ سازی دیپلماتیک در این باره است؛ به طوری که لیندرکینگ فرستاده ویژه آمریکا در امور یمن، علاوه بر ملاقات و دیدارهای مختلف با مقام های سعودی و اردنی در سفر به این کشورها و ملاقات های سیاسی با رهبران شورای ریاستی یمن، ضرورت تمدید دوباره آتش بس را مورد تأکید قرار داد و مدعی شده است آمریکا از تلاش های سازمان ملل در این باره حمایت می کند. لیندرکینگ با درک شرایط موجود مدعی شده است در کنار گروندبرگ تلاش برای توافق آتش بس طولانی تر را با هماهنگی با او به عنوان نماینده سازمان ملل در امور یمن ادامه خواهد داد.

طرف مقابل نه تنها گزینه های زیادی برای جلب توجه و کسب موافقت صنعا در اختیار ندارد، بلکه دستانش خالی است. همچنین تجربه پایبند نبودن به مفاد مندرج در توافق آتش بس در دو دور گذشته باعث شده است صنعا هرگونه تمدید دوباره آن را بی فایده قلمداد کند

این یعنی آمریکا به این نتیجه رسیده است نمی تواند به طور یکجانبه بحران در یمن را به نتیجه مطلوب از صلح یا آتش بس برساند؛ از این رو از تکرار رویه های گذشته فاصله گرفته و تلاش دارد خود را با سازمان ملل متحد در این زمینه هماهنگ کند.

بهره سخن

تمدید آتش بس و شرایط اجرای دوباره آن با موانع بزرگی همراه است و به نظر می آید به سه دلیل به بن بست خورده است؛

نخست، اینکه صنعا با تمدید آن به شکل فعلی کاملا مخالف است.

دوم، اینکه طرف مقابل نه تنها گزینه های زیادی برای جلب توجه و کسب موافقت صنعا در اختیار ندارد، بلکه دستانش خالی است. همچنین تجربه پایبند نبودن به مفاد مندرج در توافق آتش بس در دو دور گذشته باعث شده است صنعا هرگونه تمدید دوباره آن را بی فایده قلمداد کند.

سوم، اینکه تلاش های بین المللی در این زمینه ایده تازه ای برای تقویت بنیاد آتش بس ندارند و آنچه را نیز که در قالب طرح جدید ارائه می دهند، اجرای مفاد توافق است که به دلیل وجود نداشتن ناظر بر اجرای آنها در گذشته و آینده، در عمل در حد حرف باقی خواهد ماند.

آنچه از شرایط موجود بر می آید نپذیرفتن تمدید آتش بس از سوی صنعاست، موضوعی که باید بعد از پایان مرحله نخست آتش بس در خرداد ماه اتفاق می افتاد و صنعا حاضر به پذیرش تمدید دوباره آن با شرایط آن زمان نمی شد.