شکست یک‌جانبه گرایی غرب با حضور ایران در سازمان شانگهای

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ پذیرش درخواست ایران برای عضویت دائم در سازمان همکاری شانگهای که حدود یک سال پیش انجام شد، شوک مثبتی در داخل کشور و میان متحدان ایران و شوکی منفی به رژیم صهیونیستی، آمریکا و برخی کشورهای منطقه که مدعی موفقیت در سیاست انزوای بین المللی ایران هستند، وارد کرد.

محور غربی-عربی همچنان نگران گسترش نفوذ ایران در سطوح سیاسی، اقتصادی و امنیتی در عرصه منطقه ای و بین المللی هستند و تلاش های کشورمان برای پیوستن به سازمان بریکس با حضور روسیه، چین، هند و برزیل و آفریقای جنوبی این نگرانی ها را افزایش داده است.

مواضع رسمی مقام های کشورمان که پس از پذیرش درخواست عضویت دائم ایران در سازمان همکاری شانگهای بیان شد، نشان دهنده اشتیاق فراوان ایرانیان برای پیمودن مسیری است که رهبر انقلاب اسلامی از آن با عنوان نظم جدید جهان چندقطبی یاد کردند

حضور فعال ایران در این سازمان‌ها که ماهیت بین‌المللی دارند، تنها به معنای شکست ساختار تحریم‌های غرب علیه ایران که دهه‌هاست اعمال می شود، نیست؛ بلکه سرآغاز تحولی تاریخی و البته برگشت ناپذیر با هم افزایی و یکپارچگی سیاسی، اقتصادی و حتی نظامی و امنیتی با کشورهای بزرگ و نوظهور منطقه ای و فرا منطقه ای (همچون روسیه، چین، برزیل، هند و ...) است که در آن می توان صدای شکسته شدن استخوان های یکجانبه گرایی غرب را به خوبی شنید.

ابعاد راهبردی و اقتصادی حضور ایران در سازمان شانگهای

مواضع رسمی ایران

مواضع رسمی مقام های کشورمان که پس از پذیرش درخواست عضویت دائم ایران در سازمان همکاری شانگهای بیان شد، نشان دهنده اشتیاق فراوان ایرانیان برای پیمودن مسیری است که رهبر انقلاب اسلامی از آن با عنوان نظم جدید جهان چندقطبی یاد کردند که تفاوت های آشکاری با ساختار یکجانبه گرایی فعلی آمریکا دارد؛ موضوعی که تحول تاریخی و رو به پیشرفت در چارچوب تلاش برای ایجاد نظم نوین جهانی به شمار می رود.

اواسط شهریور ماه سال گذشته سید نظام‌الدین موسوی، نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی در واکنش به پذیرش درخواست عضویت دائم ایران در سازمان شانگهای گفت «با پیوستن رسمی ایران به سازمان همکاری شانگهای‌ همه اضلاع مربع قدرت شرق کامل شد و بعد از این، باید برای بهره‌گیری از فرصت، نقشه راه و برنامه راهبردی و بلندمدت تدوین کرد. پیوستن رسمی ایران به سازمان شانگهای با وجود فشارها و تهدیدهای متعدد رژیم آمریکا نشان داد عصر یکجانبه‌گرایی در روابط بین الملل پایان یافته است و شاهد شکل‌گیری نظم جدیدی در جهان هستیم که مربع قدرت شرق از بازیگران اصلی و تأثیرگذار آن به شمار می آیند».

 
وی افزود: در سازمان شانگهای کشورهای مختلف آسیایی حضور دارند که تاکنون روسیه، چین و هند مهمترین آنها بوده‌اند و اکنون با پیوستن جمهوری اسلامی ایران به این سازمان، ضلع چهارم «مربع قدرت شرق» نیز کامل شد. سه قدرت قبلی حاضر در سازمان شانگهای به لحاظ اقتصادی و‌ نظامی جایگاه بالایی در جهان دارند، اما پیوستن ایران به این سازمان به عنوان قدرت چهارم با توجه به موقعیت سوق‌الجیشی آن، ذخایر انرژی و به ویژه اثرگذاری سیاسی و معنوی آن در جهان اسلام به لحاظ راهبردی حائز اهمیت فراوان است.

 
سخنگوی هیئت رئیسه مجلس شورای اسلامی با تشریح اهداف و ابعاد تعاملات موجود در سازمان شانگهای عنوان کرد: این سازمان برخلاف نمونه غربی آن یعنی سازمان آتلانتیک شمالی (ناتو)، صرفاً پیمان نظامی و امنیتی نیست، بلکه در طول زمان ابعاد مختلفی از همکاری در حوزه های مختلف همچون اقتصادی، تجاری، فرهنگی، انرژی ‌و نیز مقابله با تروریسم و قاچاق را نیز شامل شده است. ایران هم‌اکنون عضو رسمی سازمان همکاری با بازاری حدود 3 میلیارد نفری است که به لحاظ اقتصادی فرصتی کم‌نظیر برای ما به شمار می آید.
 

ایران عضویت در سازمان همکاری شانگهای را رویکردی راهبردی و جامع می نگرد. آیت الله سید ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور کشورمان در سخنرانی خود در اجلاس سران شانگهای که در آن زمان در دوشنبه، پایتخت تاجیکستان برگزار شد، با بیان اینکه جهان وارد دوران جدیدی شده و سلطه طلبی و یکجانبه گرایی رو به زوال است، گفت: نظام بین‌الملل به سوی چند قطبی شدن و بازتوزیع قدرت به سود کشورهای مستقل، در حال تغییر است. در شرایط کنونی صلح و امنیت جهانی از ناحیه سلطه طلبی و چالش‌هایی همچون تروریسم، افراط گرایی و جدایی طلبی در معرض تهدید قرار دارد؛ تهدیدهایی که طیف وسیعی از کشورهای جهان و به ویژه اعضا و شرکای سازمان همکاری شانگهای را هدف قرار داده و حفظ و تقویت صلح در این پهنه گسترده، نه یک انتخاب بلکه یک ضرورت است.

ایران اوایل سال 2008 برای پیوستن به سازمان همکاری شانگهای درخواست داده بود، اما بررسی آن درخواست به دلیل تحریم‌های سازمان ملل متحد و واشنگتن علیه برنامه هسته‌ای کشورمان راکد ماند. کشورمان از سال 2005 عضو ناظر این سازمان بوده است و آخرین تلاش برای پیوستن به آن در سال 2020 در نتیجه خودداری تاجیکستان با شکست مواجه شد.

حمایت چین و روسیه از عضویت ایران در سازمان شانگهای

مشخص شده است با توجه به وزن اقتصادی و نظامی ای که اعضای سازمان شانگهای برخوردارند، نقش و نفوذ سیاسی آن فراتر از اوراسیا و سایر مناطق قاره آسیا و همچنین فراتر از مرزهای کشورهای عضو گسترش می یابد. همچنین اعضای آن به تدریج در حال گسترش است و کشورهای دیگری از منطقه آسیای مرکزی را نیز دربر می گیرد که مهمترین آنها هند و پاکستان هستند.

موافقت با درخواست عضویت دائم ایران در سازمان شانگهای در بازه زمانی کنونی قابل توجه به نظر می آید، زیرا به دنبال تحولی همچون توافق راهبردی ایران و چین انجام شد؛ توافقی که پس از سفر منطقه‌ای وانگ یی، وزیر امور خارجه چین به دست آمد و در تهران امضا شد. «سند مشارکت راهبردی» یک تفاهم نامه 25 ساله میان دو کشور است که حوزه های سیاسی، اقتصادی، نظامی و صنعتی را دربر می گیرد.

مشخص شده است با توجه به وزن اقتصادی و نظامی ای که اعضای سازمان شانگهای برخوردارند، نقش و نفوذ سیاسی آن فراتر از اوراسیا و سایر مناطق قاره آسیا و همچنین فراتر از مرزهای کشورهای عضو گسترش می یابد

این تفاهم نامه در راستای منافع دو کشور است، زیرا رشد بیشتر غول اقتصادی جهان در نقش خود که همان تثبیت حضور در عرصه بین المللی، به ویژه در کشورهایی که آمریکا آنها را در فهرست «مناطق ممنوع» قرار داده است، تثبیت می کند. علاوه بر این، برای ایران یک خروجی باز تضمین می‌کند که به وسیله آن می تواند تحریم‌های غرب را دور بزند و تولید آن میزان از نفت خود را که آمریکا تحریم کرده است و سایر کشورها از خرید آن خودداری می کنند، به فروش برساند.

طبق این تفاهم نامه ایران در ازای نفت صادراتی خود آنچه را که از نظر تجهیزات صنعتی، ماشین آلات و تخصص نیاز دارد، وارد و بنادر و زیرساخت های خود را با کمک چین تجهیز می کند و به پکن اجازه می دهد از امکانات داخلی برای صادرات محصولات از زمین و دریا به شرق، سواحل مدیترانه، قاره های اروپا در شمال و آفریقا در جنوب استفاده کند.

 
دولت سیزدهم از همان آغاز فعالیت هایش به دنبال تقویت روابط منطقه ای و بهره مندی از همه ظرفیت ها ازجمله موقعیت جغرافیایی بود تا به وسیله کریدوری که کشورهای منطقه را از ایران به هم متصل می کند، حضور و جایگاه ایران را در شمال تا جنوب جهان و از شرق تا غرب ارتقا دهد. در این راستا آیت الله رئیسی تقویت روابط با روسیه و چین را به عنوان دو عضو اصلی برجام از اولویت های سیاست خارجی خود اعلام کرده است.

می توان گفت تفاهم نامه راهبردی ایران و چین مهم‌ترین موضوعی است که به الحاق ایران به سازمان شانگهای کمک کرد، به‌طوری که به نظر می‌آید آنچه رخ داد، چیزی جز گسترش تعاملات این سازمان در به رسمیت شناختن رسمی جایگاه بین المللی و منطقه ای ایران نیست؛ آن هم در زمانی که آمریکا همه تلاش خود را به کار بست تا با تحریم های اقتصادی و محاصره زمینه را برای حذف ایران از معادلات جهانی فراهم کند.

پیشنهاد ایران برای استفاده از ارز مشترک میان کشورهای عضو شانگهای

مهدی صفری، معاون دیپلماسی اقتصادی وزیر امور خارجه کشورمان خردادماه سال جاری در اقدامی جسورانه و منطبق با تحولات مهم بین المللی و منطقه ای اعلام کرد، ایران به طور رسمی به سازمان همکاری شانگهای پیشنهاد کرده است تا ارز واحدی برای تسهیل مبادلات تجاری میان کشورهای عضو استفاده شود.

وی درباره زمینه‌های تقویت همکاری‌های ایران و کشورهای عضو در راستای همکاری‌های اقتصادی عنوان کرد: یکی از مسیرهایی که می‌توان به سمت شمال اروپا طی کنیم، دریای سیاه است. این همکاری از مسیر چین، بندرعباس، جمهوری آذربایجان، گرجستان و دریای سیاه انجام می شود و سپس از رومانی و صربستان به دیگر کشورهای اروپایی می رسد.

معاون دیپلماسی اقتصادی وزیر امور خارجه با تأکید بر لزوم تکمیل سند کریدور شمال - جنوب، ارتباط دریای سیاه و خلیج فارس و افزایش ظرفیت حمل و نقل کالا از این کریدور تصریح کرد: حجم حمل کالا در این مسیر متشکل از سه قطعه دریایی، ریلی و جاده ای که اکنون 15 میلیون تن است به 30 میلیون تن می رسد. دستیابی به این حجم از تعامل مستلزم تقویت زیرساخت های ریلی در طول مسیر است.

این اقدام را می توان تحولی تاریخی دانست که جمهوری اسلامی ایران برای دستیابی به آن تلاش کرده و بازتاب‌های زیادی در سطوح مختلف منطقه و بین‌المللی خواهد داشت.