طرح آموزش زبان مادری در مدارس به کجا رسید؟

به گزارش راهبرد معاصر؛ اصل پانزدهم قانون اساسی جمهوری اسلامی بدین شرح می باشد: « ‎‎‎‎‎زبان‏ و خط رسمی‏ و مشترک‏ مردم‏ ایران‏ فارسی‏ است‏. اسناد و مکاتبات‏ و متون‏ رسمی‏ و کتب‏ درسی‏ باید با این‏ زبان‏ و خط باشد ولی‏ استفاده‏ از زبانهای‏ محلی‏ و قومی‏ در مطبوعات‏ و رسانه‏ های‏ گروهی‏ و تدریس‏ ادبیات‏ آنها در مدارس‏، در کنار زبان‏ فارسی‏ آزاد است‏.»

سخن از تدریس زبان مادری این روزها بیش از هر زمانی و به ویژه در آستانه ی انتخابات ها در مناطق دو زبانه مطرح می شود. این مساله زمانی بیشتر قوت یافت که حسن روحانی در جریان‎ انتخابات سال ۹۲ در راستای حمایت از قومیت‌های ایرانی، استفاده‌ از زبان‌های‌ محلی‌ و قومی‌ در مطبوعات‌ و رسانه‌‌های‌ گروهی‌ و تدریس‌ ادبیات‌ آنها را در مدارس بیان کرد. در این میان برخی از نمایندگان مجلس در مناطق دو زبانه کشور نیز به این مساله اشاره کرده بودند. پس از آن آموزش زبان‌های مادری در کنار زبان فارسی در نظر گرفته شد به عنوان مثال آموزش زبان کردی در مدارس شهر سقز و اضافه شدن دو واحد اختیاری آموزش زبان کردی در دانشگاه آزاد سنندج مطرح شد.

ایلنا در گزارشی مفصل و در گفتگو با برخی کارشناسان و صاحب نظران امر به این مسئله پرداخته است که در ادامه به اهم آن خواهیم پرداخت.

مهدی گلشنی (عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی) درباره طرح آموزش زبان مادری در مدارس به خبرنگار ایلنا گفت: قرار بود طرحی درباره تدریس زبان مادری در شورای عالی انقلاب فرهنگی مطرح شود، اما فعلا این اتفاق نیفتاده است.

وی درباره لزوم تدریس زبان مادری در مناطق دو زبانه کشور گفت: به نظرم برخی از مدارس مجبورند که زبان محلی را به دانش‌آموزان آموزش دهند، اما اینکه به زبان فارسی اهمیت بدهند، خیلی مهم است، زیرا اساس آموزش زبان فارسی است. همچنین کتاب‌هایی که در اختیار دانش‌آموزان قرار می‌گیرد، عمدتا به زبان فارسی و فرهنگ کلی جامعه است. بنابراین زبان فارسی باید به عنوان زبان اصلی آموزش داده شود، اما زبان‌های مادری یا محلی نیز می‎تواند در کنار زبان فارسی قرار داشته باشد.

گلشنی گفت: به طور کل ضرورت دارد که کتاب درسی به زبان فارسی باشد، اما یک سری مباحث و مفاهیم زبان‌های محلی نیز باید آموزش داده شود؛ مانند افرادی که در ایران زندگی می‌کنند و فارسی را به خوبی می‌دانند، اما زبان عربی را به دلایل دینی و زبان انگیلسی را به دلایل علمی  می‌آموزند. در حقیقت کتاب اصلی دانش آموزان باید به زبان فارسی باشد، زیرا اگر کتاب‌ها به زبان محلی باشد، همه چیز را تحت شعاع قرار می‌دهد.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی بر حفظ زبان فارسی تاکید کرد و گفت: زبان فارسی بسیار مهم است و نباید هیچ نوع لطمه‌ای به آن وارد شود، متاسفانه در گذشته در حق زبان فارسی کوتاهی شده است. در سفری که حدود ۴۰ سال پیش به پاکستان داشتم در آنجا افسران ارشد این کشور همگی به فارسی صحبت می‌کردند، اما الان اینطور نیست.

او بیان کرد:‌ دانش آموزان مناطق دو زبانه کشور باید زبان‌های محلی و یا مادری خود را بیاموزند، اما طوری نباشد که زبان فارسی تحت شعاع قرار بگیرد.

گلشنی در واکنش به راه‌اندازی رشته زبان و ادبیات کردی در دانشگاه سنندج و زبان و ادبیات ترکی آذری در دانشگاه‌ تبریز گفت: طبیعتا تربیت دانشجو در این رشته‌ها لازم است، اما زبان اصلی فارسی است. جا افتادن این مساله چند سالی زمان می‌برد و باید برای آن برنامه‌ریزی کرد. رسیدگی به این مساله تا چند سال اول دردسر است. دانشجویان این رشته‌ها فعلا فارغ‌التحصیل نشدند، ولی تجربه به ما می‌گوید که در ابتدا فارغ‌التحصیلان زیادی نخواهیم داشت و در آینده تعداد دانشجویان و متقاضیان رشته‌های زبان ترکی و کردی افزایش خواهد یافت.

عظیم محبی (مدیر کل دفتر تالیف کتاب های درسی) در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا، با اشاره به گنجاندن زبان مادری یا محلی در کتب درسی اصلی دانش‌آموزان یا آموزش آن در کنار کتاب‌های درسی پایه گفت: زبان آموزش در کشور ما به طور رسمی زبان فارسی است، اما برای اینکه زبان مادری یا محلی در مدارس به دانش‌آموزان آموزش داده شود، هنوز آیین‌نامه‌ای نوشته نشده و تاکنون هیچ ساز و کاری به سازمان پژوهش ابلاغ نشده است.

محبی در ادامه با اشاره به چاپ شناسنامه‌ی آنادیلی، برای آموزش زبان ترکی مقطع ابتدایی در استان زنجان و همچنین وانه‌ی کوردی برای آموزش زبان کردی مقطع دبیرستان که در سال ۹۳ در سقز به چاپ رسید، گفت: فعلا همان روال سابق را می‌رویم و چیز جدیدی به ما ابلاغ نشده است، کتاب‌هایی که در مقاطع مختلف استان‌های دو زبانه وجود دارد، توسط آموزش و پرورش چاپ نشده و خود استان اقدام به چاپ آنها کرده که اغلب در زمان‌های فوق برنامه کاربرد دارد و به شکل رسمی در کتاب‌های درسی گنجانده نشده است.

به گزارش ایلنا، مساله تدریس زبان مادری و یا زبان محلی در مدارس مناطق دو زبانه از سوی آموزش و پرورش همچنان بلاتکلیف است، اما چندی پیش مدیرکل آموزش و پرورش استان آذربایجان شرقی اعلام کرد؛ با بازگشایی مدارس در مهر ماه سال ۹۸، آموزش زبان ترکی در برخی مدارس آذربایجان شرقی به‌صورت پایلوت تدریس می‌شود. در این طرح دانش‌آموزان هفته‌ای دو ساعت و در مجموع ۶۰ ساعت آموزش خواهند دید.

مهدی نوید ادهم (دبیرکل شورای عالی آموزش و پرورش) در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا درباره آموزش زبان مادری در مدارس مناطق دو زبانه گفت:  بر اساس اصل 15 قانون اساسی، آموزش رسمی در مدارس باید با زبان و خط فارسی باشد. بنابراین قطعا کتاب‌های ما در مدارس باید به زبان فارسی تدریس شود، اما در این قانون نوشته شده که ادبیات اقوام نیز امکان آموزش دادن را دارند، ولی این به معنای آن نیست که کتاب‌های درسی  به زبان اقوام باشد، بلکه کل زبان اقوام را نه در ساعات آموزشی رسمی بلکه در ساعات فوق‌برنامه می‌توان در نظر گرفت و آموزش داد.

وی ادامه داد: با توجه به حساسیت این موضوع، سیاستگذاری این مسئله باید توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی انجام شود و متناسب با آن سیاست‌های کلان، شورای آموزش و پرورش و سایر دستگاه‌ها برنامه‌های اجرایی خودشان را تنظیم کنند.

ادهم درباره اینکه آیا طرحی در این خصوص به شورای عالی انقلاب فرهنگی ارائه شده است؟ گفت: در این باره با ما مکاتبات فراوانی به عنوان شورای آموزش و پرورش با برخی از نمایندگان مجلس انجام شده بود که پاسخ‌هایی هم به آنها دادیم، اما تصمیم‌گیری نهایی را باید شورای عالی انقلاب فرهنگی بگیرد.

دبیر کل شورای عالی آموزش و پرورش در پاسخ به این سوال که آیا بستر مناسب برای آموزش زبان مادری در مناطق دوزبانه فراهم است یا خیر؟ گفت: این طرح را باید به صورت غیررسمی و فوق‌برنامه اجرا کرد و بسترش آماده است؛ حتی آموزشگاه‌های مختلفی هستند که در حال انجام دادن این کار هستند.

او با تاکید بر حفظ زبان فارسی گفت: ما در مناطق دوگانه هم نگرانی حفظ زبان فارسی و هم نگرانی آموزش آن را داریم. متاسفانه آموزش زبان فارسی که زبان ملی و عنصر وحدت‌بخش اقوام مختلف است، آسیب دیده و به خوبی آموزش داده نمی‌شود. باید اهتمام جدی داشته باشیم تا هر شهروند ایرانی با هر قوم، ملیت و مذهبی که در هر جای این کشور پهناور زندگی می‌کند، زبان فارسی که عنصر وحدت‌بخش ملی ماست را به خوبی یاد بگیرد، تکلم کند و بنویسد.