آیا روابط تل‌آویو-قاهره گسترش خواهد یافت؟

به گزارش راهبرد معاصر؛ مصر و رژیم صهیونیستی از جنگ 1973 و پیمان کمپ دیوید تا انقلاب مصر در سال 2011 روابط پر فراز و نشیبی را با توجه به متغییر «مسئله فلسطین» و «مدیریت کانال سوئز» پشت سر گذاشته‌اند. اکنون با گذشت بیش از 10 سال از آخرین دیدار رهبران تل‌آویو-قاهره، روز دوشنبه 13 سپتامبر 2021 نفتالی بنت نخست وزیر جدید رژیم صهیونیستی با عبدالفتاح السیسی رئیس چمهور مصر در شهر ساحلی «شرم الشیخ» واقع در جنوب صحرای سینا دیدار کرد. به گفته رسانه‌های صهیونیستی دو طرف در این دیدار درباره موضوعاتی همچون روابط دوجانبه، احیاء پروسه صلح و آخرین تحولات منطقه‌ای-بین‌المللی به گفتگو و رایزنی پرداختند. در ادامه این یادداشت به بررسی ابعاد مختلف این دیدار دوجانبه خواهیم پرداخت.

نفتالی بنت پس از پایان ملاقات با رئیس جمهور مصر این دیدار را «بسیار مهم و خوب» عنوان کرد که طی آن دو طرف «زیربنایی برای پیشبرد روابط عمیق» ایجاد کردند. وی در ادامه نقش مصر در آنچه حفظ «ثبات و امنیت در غزه» می‌نامید، ستود(!) السیسی نیز ضمن استقبال از بنت، خواستار حفظ آرامش در روابط میان اسرائیلی‌ها و فلسطینی‌ها شد. او در ادامه بر حمایت مصر از راه حل دو کشور بر راه حل دو کشور در مناقشه اسرائیل و فلسطین و ضرورت احیاء روند صلح تاکید کرد. به گفته یک مقام صهیونیست علاوه بر بهبود روابط دوجانبه، پرونده «ایران» و «گروه‌های محور مقاومت» دیگر موضوعی بوده که در جلسه میان السیسی و بنت مورد بحث و رایزنی قرار گرفته است. در این دیدار «عباس کما» رئیس سازمان اطلاعات و «سمیح شکری» وزیر خارجه مصر و در سوی دیگر «ایال هولاتا» مشاور امنیت ملی و «شیمریت مئر» مشاور سیاسی از دیگر حاضران در این نشست بودند.

به گزارش «تایمز اسرائیل» روز یکشنبه 12 سپتامبر یائیر لاپید وزیر خارجه اسرائیل طی سخنرانی در «انستیتوی سیاست مقابله با تروریسم» دانشگاه رایشمن از طرح دو مرحله رونمایی کرد که در آن برای کنترل مقاومت غزه از سیستم «اقتصاد در برابر امنیت» استفاده خواهد شد. در این طرح صهیونیست‌ها قصد دارند با تقویت تشکیلات خودگردان و تضعیف گروه‌های مقاومتی همچون حماس بهبود مقطعی در وضع معیشتی ساکنان نوار غزه بوجود بی‌آورند تا از این طریق گفتمان مبارزه مسلحانه با رژیم صهیونیستی را تضیف و فلسطینی‌ها را وارد لاک محافظه‌کاری کنند. مسائلی همچون انتقال گاز طبیعی غزه، ایجاد کارخانه آب آشامیدنی، صدور مجوز برای فعالیت‌های بندری در غزه، سرمایه گذاری خارجی و ... از جمله طرح‌های پیشنهادی طرف اسرائیلی برای تغییر فضا سیاسی-امنیتی در نوار غزه است.

به نظر می‌رسد تل‌آویو برای اجرای این طرح نیاز به بازیگران خارجی دارد تا با تنش‌زدایی میان طرف فلسطینی و اسرائیلی مقدمات اجرا این برنامه را ایجاد کنند. دستگاه اطلاعاتی مصر به نظر می‌رسد بهترین گزینه برای اجرای این طرح باشد. آنها در جریان جنگ 12 روزه غزه نیز با میانجی‌گیری میان طرفین منازعه زمینه آتش بس و ترک مخاصمه را فراهم آورد. اکنون قاهره قصد دارد ضمن میانجی‌گری نقش اصلی را در بازسازی غزه به عهده بگیرد. از دیگر موضوعات مطرح شده در این دیدار تقویت نظارت بر گذرگاه مرزی رفح برای جلوگیری از تشدید تنش با مناطق ساحلی، مذاکره بر سر مبادله اسرا اسرائیلی، گسترش مبادلات تجاری-گردشگری، نقش ترکیه در جنگ داخلی لیبی و تنش‌های مصر-اتیوپی بر سر حقآبه رود نیل و احداث سد النهضه بوده است.

تحولات پرشتاب منطقه منا سبب نزدیکی بیش از پیش تل‌آویو و قاهره به یکدیگر در موضوعات مختلف سیاسی، امنیتی و اقتصادی شده است. این دو بازیگر که به عنوان حلقه وصل خاورمیانه و شمال آفریقا شناخته می‌شوند در موضوعاتی همچون منافع امنیتی در نوار غزه، گسترش نفوذ ترکیه در حوزه مدیترانه شرقی، عادی سازی روابط اسرائیل با جهان عرب و ... دارای منافع مشترکی هستند. این در حالی است که اکثریت مردم مصر رویکرد مثبتی نسبت به دشمن صهیونیستی ندارند و موجودیت اسرائیل را تهدیدی علیه منافع جهان اسلام می‌بینند. با اینکه مصر در کنار اسرائیل به عنوان متحد راهبردی آمریکا در منطقه شناخته می‌شود اما به دلیل رویکرد حقوق بشری بایدن در حوزه سیاست خارجی، قاهره قصد دارد تا با استفاده از لابی یهود در «کی استریت» راهی به سوی مصالحه و بهبود روابط با دولت دموکرات‌ها بیابد. اسرائیل نیز می‌داند برای مقابله با ایران نیاز به کمک دو کشور بزرگ و تاثیر گذار جهان عرب یعنی مصر و عربستان سعودی دارد. به همین دلیل تل‌آویو بارها به واشنگتن هشدار داده است که انتقاد شدید الحن از قاهره-ریاض می‌تواند موجب نزدیک شدن ایشان به ایران و روسیه شود.

بهره سخن

در نظم سیال منطقه خاورمیانه ما شاهد نزدیکی و دور شدن بلوک‌های منطقه‌ای به یکدیگر هستیم. در همین راستا پس از انعقاد «صلح ابراهیم» و اجرای طرح‌های اقتصادی-کریدوری میان امارات عربی متحده و اسرائیل، کشورهایی مانند مصر خود را بازنده اصلی جریان «عادی سازی» می‌دانند. اکنون قاهره قصد دارد تا با بازتعریف همکاری‌های خود با اسرائیل از دریای مدیترانه تا لیبی فصل جدیدی از همکاری‌های راهبردی با تل‌آویو را آغاز کند تا از این طریق ضمن مقابله با برنامه‌های منطقه‌ای آنکارا، روابط تجاری-امنیتی خود را با رژیم صهیونیستی گسترش دهد.