پروپاگاندای باکو برای کریدوری که در هیچ توافقی نیست

به گزارش راهبرد معاصر، مقام‌های جمهوری آذربایجان بخصوص «الهام علی‌اف» رئیس‌جمهور این کشور مدتی پس از امضای توافق آتش‌بس قره‌باغ در نوامبر ۲۰۲۰ که به درگیری‌های مرگبار ۴۴ روزه بین دو جمهوری ارمنستان و آذربایجان بر سر این منطقه پایان داد، به تنش‌آفرینی مرزی و توسل به پروپاگاندا و اظهارات جعلی برای زمینه‌سازی ایجاد کریدوری موسوم به «زنگه‌زور» روی آوردند که در روزهای اخیر اوج گرفته است.

آن‌ها مدعی هستند که در جریان توافق آتش‌بس و طبق مفاد آن، بر سر یک مسیر زمینی برای اتصال جمهوری خودمختار نخجوان به جمهوری آذربایجان توافق شده است؛ این در حالی است که هیچ یک از بندهای این توافق ۹ بندی چنین الزامی را مشخص نمی‌کند.

در بند ۹ توافق مزبور که به آن استناد می‌شود، ارمنستان پذیرفته که مسیرهای بسته حمل و نقل بین بخش غربی جمهوری آذربایجان با جمهوری خودمختار نخجوان را باز کرده و امنیت حمل و نقل در مسیرهای مذکور را تضمین کند اما در هیچ کجای آن از ایجاد یک کریدور در امتداد مرز ارمنستان با ایران که باعث حذف این مرز و محروم‌شدن ایران از دسترسی به مسیر ترانزیتی جمهوری ارمنستان می‌شود، حرفی زده نشده است.

در واقع در بند 9 این توافق نه نامی از «جاده»، «کریدور» و «دالان» خاصی آمده و نه مسیری برای چنین جاده، کریدور یا دالانی تعریف شده است؛ آنچه رخ داده این است که باکو در حال جا انداختن قرائت، برداشت و یا به بیان بهتر، خواسته مورد نظر خود از بند ۹ توافق از طریق پروپاگانداست.

در بند ۹ این توافق آمده است: باید همه اتصالات اقتصادی و حمل و نقلی در منطقه باز شود. جمهوری ارمنستان باید امنیت محورهای مواصلاتی حمل و نقلی بین مناطق غربی جمهوری آذربایجان و جمهوری خودمختار نخجوان را تضمین کند تا حرکت بدون مانع افراد، وسایل نقلیه و بار در هر دو جهت ترتیب داده شود. گارد مرزی سرویس امنیت فدرال روسیه مسئول نظارت بر محورهای حمل و نقل خواهد بود. مطابق توافق طرف‌ها، محورهای حمل و نقل جدیدی برای اتصال جمهوری خودمختار نخجوان و مناطق غربی جمهوری آذربایجان ایجاد می‌شود.

همان‌طور که مشهود است برای ارتباط جمهوری آذربایجان با نخجوان گفته شده محورهای مواصلاتی باید فعال شود اما صحبت از دالان و کریدور و امثالهم نشده است. این در حالی است که علی‌اف با چشمداشت ارضی و متأثر از توطئه‌های رژیم صهیونیستی و تحرکات ترکیه، از ایجاد یک «کریدور» از طریق مذاکره و یا حتی زور سخن می‌گوید؛ کریدوری که رئیس‌جمهور جمهوری آذربایجان از آن با عنوان «زنگه‌زور» در اطلاق به استان «سیونیک» ارمنستان در مرز با ایران نام برده و تهدید کرده زنگه‌زور را خلاف منشور سازمان ملل و قواعد حقوق بین‌الملل با زور چه ارمنستان بخواهد و چه نخواهد از این کشور خواهد گرفت.

ادعاهای باکو و واکنش‌ها به آن

رئیس‌جمهور جمهوری آذربایجان در حالی مدعی آمادگی برای گفت‌وگوهای صلح با ارمنستان برای حل و فصل کل مناقشات مرزی با این کشور است که در حدود یک سال گذشته بارها با رجزخوانی و زبان تهدید و در حالی که به تعهد خود در خصوص کریدور لاچین که در توافق ذکرشده عمل نکرده، تلاش داشته ارمنستان را برای ایجاد کریدور زنگه‌زور تحت فشار قرار دهد.

علی‌اف در یک مصاحبه تلویزیونی در ماه آوریل گفته که «ایجاد کریدور زنگه‌زور منافع ملی، تاریخی و آینده ما را برآورده می‌کند.» و افزوده: ما چه طبق اراده ارمنستان باشد یا نباشد، کریدور زنگه‌زور را اجرایی می‌کنیم. اگر ارمنستان بخواهد، این مسئله را راحت‌تر حل می‌کنیم، اگر این‌طور نباشد، آن را به زور حل خواهیم کرد.

او در ادامه، در اظهاراتی تبلیغاتی و رجزگونه گفته: مهم‌ترین رقیب ما زمان است زیرا ساخت راه‌آهن و بزرگراه، زمان می‌برد. بنابراین، همه نیروها برای اجرای این پروژه بسیج شده‌اند. جمهوری آذربایجان به زنگه‌زور که ۱۰۱ سال پیش از ما گرفته شد، باز خواهد گشت.

اظهاراتی که واکنش تند وزارت خارجه جمهوری ارمنستان را در پی داشت و اشتیاق باکو برای استفاده از زور را محکوم کرد.

«آنا ناقدالیان» سخنگوی وزارت خارجه ارمنستان در بیانیه‌ای اعلام کرد: چنین اظهاراتی به صلح و ثبات منطقه را آسیب جدی می‌رساند و ماهیت دروغین بیانیه‌های اخیر صلح آذربایجان را آشکار می‌کند. ارمنستان تمام اقدامات لازم را برای دفاع از حاکمیت و تمامیت ارضی خود انجام خواهد داد. ما در تماس دائمی با متحد استراتژیک خود [روسیه] و همه شرکای خود هستیم که به صلح در قفقاز جنوبی علاقه‌مند هستند.

علی‌اف در اظهارنظری دیگر در دیدار با وزیر حمل و نقل و زیرساخت‌های ترکیه در باکو گفت که باز شدن چینن کریدوری باعث تقویت روابط دو کشور می‌شود.

رئیس‌جمهور جمهوری آذربایجان همچین در این دیدار که اواخر ماه مه برگزار شد، ادعا کرد ارمنستان ابتدا به این کریدور اعتراض کرد اما بعداً متوجه اهمیت آن شد و در ادامه ادعای خود گفت که تشکیل این کریدور که انتظار می‌رود در دو و نیم سال آینده عملیاتی شود، از سوی معاونان نخست‌وزیر روسیه، جمهوری آذربایجان و ارمنستان در یک کارگروه سه‌جانبه مورد مذاکره قرار گرفته است! این در حالی است که «نیکول پاشینیان» نخست‌وزیر جمهوری ارمنستان در موقعیت‌های مختلف ضمن اعلام آمادگی ارمنستان برای بازگشایی و رفع مسدودیت خطوط ارتباطی منطقه‌ای با جمهوری آذربایجان، تاکید کرده باکو اجازه ایجاد کریدور متصل‌کننده نخجوان به جمهوری‌آذربایجان را از خاک خود نخواهد داد. ارمنستان همچنین بارها مشارکت در مذاکرات برای ارائه کریدور به جمهوری آذربایجان را تکذیب کرده است.

وی همچنین بارها گفته که در بیانیه‌های سه‌جانبه نهم نوامبر ۲۰۲۰ و ۱۱ ماه ژانویه سال ۲۰۲۱ سران روسیه، ارمنستان و جمهوری آذربایجان، هیچ سخنی از کوریدور حمل و نقل از خاک ارمنستان به میان نیامده است.

به گفته پاشینیان، در صورتی که ارمنستان از طریق آذربایجان مسیر ارتباطی به روسیه و ایران یابد، جمهوری آذربایجان هم از ارمنستان خط ارتباطی با مناطق شرقی این کشور و جمهوری خودمختار نخجوان خواهد یافت.

مقام‌های ترکیه هم در این بین با حمایت از ادعاهای علی‌اف به او بال و پر داده‌اند، رجب طیب اردوغان در سفر به شهر تاریخی شوشا در جمهوری آذربایجان و دیدار از مناطق تازه آزادشده از اشغال ارمنستان در پی جنگ قره‌باغ، در نشستی خبری با رئیس‌جمهور آذربایجان، با اشاره به حمایت ترکیه از پروژه ساخت کریدور زنگه‌زور جنوبی، مدعی شد با اجرای این پروژه، کریدور مشترک جدیدی از شرق تا غرب افتتاح خواهد شد.

آن‌ها در پایان این نشست خبری در ۱۵ ژوئن ۲۰۲۱، «بیانیه شوشا» را امضا کردند که در آن از این کریدور نام برده شده است.

اخیراً «آرمن گریگوریان» دبیر شورای امنیت ملی ارمنستان در مصاحبه با تلویزیون این کشور تأکید کرد که امکان باز شدن مسیرها و جاده‌ها وجود دارد اما فقط تحت کنترل حاکمیت جمهوری ارمنستان.

گریگوریان تأکید کرد: «ممکن است جاده‌های موجود در ارمنستان باز شوند که می‌تواند توسط جمهوری آذربایجان یا ترکیه برای ارتباط با جمهوری آذربایجان مورد استفاده قرار گیرد. چنین گزینه‌ای امکان‌پذیر است، اما این جاده‌ها تحت کنترل جمهوری ارمنستان خواهند بود.»

وی گفت که معاونان نخست‌وزیران ارمنستان، روسیه و جمهوری آذربایجان تنها به دنبال بازگشایی ارتباطات حمل و نقلی در منطقه قفقاز جنوبی هستند و در مورد کریدورها بحثی صورت نمی‌گیرد.

«آرارات میرزویان» وزیر خارجه ارمنستان دوشنبه ۱۲ مهر در تهران پس از دیدار با همتای ایرانی خود در نشسست خبری مشترک بیان کرد: ارمنستان اعلام می‌کند که آمادگی برای بازگشایی مسیرهای ارتباطی را داریم. همیشه جمهوری آذربایجان تفسیر و تحلیل اشتباهی درباره این صحبت‌ها دارد و صحبت‌هایش درباره ایجاد کریدور «زنگه‌زور» معنی می‌شود.

وزیر خارجه ارمنستان خاطرنشان کرد: تهاجم و دست درازی‌های جمهوری آذربایجان نسبت به این مسئله و نسبت به مرزها و پهنه رسمی جمهوری ارمنستان، همه تلاش و جدیت ما را در راستای صلح و ثبات در منطقه به خطر می‌اندازد.

به‌رغم ادعاهای باکو و تحرکات اخیرش در منطقه برای به کرسی‌نشاندن خواسته خود با هدف ایجاد تغییرات ژئوپلتیک و مرزی که پیامدهای نامبارکی برای منطقه دارد، آنچه توافق آتش‌بس ارمنستان و جمهوری آذربایجان الزام کرده آن است که ارمنستان اراضی اشغالی جمهوری آذربایجان در «آغ‌دام»، «کلبجر» و «لاچین» را تخلیه و ارتباط بین نخجوان با سایر بخش‌های جمهوری آذربایجان را تسهیل کند. در مقابل جمهوری آذربایجان نیز متعهد شد ضمن توقف عملیات‌های نظامی، کریدور لاچین را (به عرض پنج کیلومتر) ‌برای اتصال قره‌باغ به خاک ارمنستان تضمین کند و نه چیزی بیشتر.

جمهوری اسلامی ایران بارها به‌صراحت تأکید کرده است که تغییر در مرزهای شمالی خود را نخواهد پذیرفت./فارس