آیت الله علوی گرگانی به ملکوت اعلی پیوست+ زندگی نامه

به گزارش راهبرد معاصر، مرجع تقلید شیعه آیت الله العظمی علوی گرگانی دقایقی قبل امروز پس از طی دوره‌ای بیماری به ملکوت اعلی پیوست.

فرزند ایشان این خبر را تایید کرد.

زندگی نامه آیت الله علوی گرگانی

پدر بزرگوار ایشان، آیت‌اللَّه آقای حاج سید سجاد علوی گرگانی- طاب ثراه- نخستین شخصیت علمی منطقه« گرگان و دشت» و از مشهورترین علمای استان مازندران به شمار می‌رفت. وی در سال 1322 ق در یکی از روستاهای گرگان- النگ- در خانه آقا سید قاسم- که مردی دائم الذکر و متهجد و مؤمن و متدین بود و پسر دار نمی‌شد و با توسلات و ادعیه و اذکار فراوان، خداوند این پسر را در 65 سالگی‌اش بدو بخشید و پس از چند سال هم چشم از جهان فرو بست- به دنیا آمد. در حالیکه نوجوان بود، تندباد اجل، گوهر پدر و مادرش را به فاصله سه روز از كَفَش ربود و سرپرستی وی را مرحوم آیت‌اللَّه حاج ملا محمد هاشم کبیر کردکویی به عهده گرفت و مقدمات‌ و ادبیات و بخشی از علوم دینی را از او آموخت.
در سال 1344 ق، به مشهد مقدس عزیمت نمود و نزد اساتید بنامِ حوزه علمیه آن شهر مانند حضرات آیات: میرزا مهدی اصفهانی، ملا هاشم خراسانی، فاضل بسطامی و ادیب نیشابوری اوّل، سطوح عالیه را فرا گرفت. در 1347 ق به حوزه علمیه قم مهاجرت کرد و در محضر آیات عظام:
حاج شیخ عبدالکریم حایری یزدی، حاج شیخ محمد علی حایری قمی، حاج میرزا محمد فیض قمی، حاج شیخ ابوالقاسم قمی، میرزا محمد علی شاه آبادی و میرزا محمد ثابتی همدانی- قدس اللَّه اسرارهم- زانوی ادب به زمین زد و فقه و اصول و حکمت و کلام را فرا گرفت در سال 1353 ق، به توصیه استاد بزرگوارش آیت‌اللَّه حایری یزدی به نجف اشرف رفت و مبانی علمی خویش را نزد آیات عظام: سید ابوالحسن اصفهانی، شیخ محمد کاظم شیرازی، محقق اصفهانی و آقا ضیاء عراقی استوار ساخت و سخت مورد توجه آیت‌اللَّه سید ابوالحسن اصفهانی قرار گرفت و همزمان به تدریس سطوح عالیه پرداخت(که از جمله شاگردانش در نجف، حضرات آیات: شیخ محمد ابراهیم و شهید شیخ مرتضی بروجردی- فرزندان‌
آیت‌اللَّه العظمی حاج شیخ علی محمد بروجردی-، و حاج میرزا علی محدث زاده و حاج میرزا محسن محدث‌زاده- فرزندان محدث بزرگوار حاج شیخ عباس قمی(ره) و مرحوم شهید نواب صفوی بودند) وی، پس از 12 سال اقامت در نجف، بنا به تقاضای فراوان مردم گرگان از آیت‌اللَّه سید ابوالحسن اصفهانی و امر معظم له، در 1365 ق رهسپار ایران شد و در حوزه علمیه قم رحل اقامت افکند و به تدریس سطوح عالیه فقه و اصول پرداخت(که از جمله شاگردانش مرحوم آیت‌اللَّه حاج آقا شهاب اشراقی بوده است).
پس از چندی، با اصرار مردم متدین گرگان و امرِ آیت‌اللَّه العظمی بروجردی، در 1366 ق به گرگان بازگشت و به اقامه جماعت و تبلیغ دین(در مسجد جامع)، تدریس علوم دینی(در مدرسه عمادیه)- که از جمله شاگردانش فهرست‌نگار مشهور مرحوم استاد محمدتقی دانش‌پژوه، و فرزندان بزرگوارش، و حضرات آیات: طاهری گرگانی و جناتی شاهرودی بوده‌اند، بنای حسینیه‌ها و مساجد و امامزادگان(که تعداد آنها به 200 بنا می‌رسد)، تفسیر قرآن- که چهار بار آن را به صورت کامل تفسیر نمود- و گره‌گشایی از مشکلات مردم و حلّ و فصل امور عامه پرداخت. وی به واسطه دارا بودن ملکات فاضله اخلاقی و مقام علم و دانش و تقوا، و بیان شیوا در مواعظ و نصایح و تفسیر قرآن، مورد توجه علما و مردم آن منطقه- از شیعه و سنّی- قرار گرفته و در فقه و تفسیر و اخلاق، گوی سبقت را از همگنان ربوده بود. او در پنجم ربیع الثانی 1407 ق بدرود حیات گفت و جهانی از علم و معرفت را با خود به خاک برد.
فرزندان ایشان، به غیر از آیت‌اللَّه العظمی علوی، حجج اسلام آقایان حاج سید محمدحسن و حاج سید محمد حسین علوی می‌باشند و دامادهای معظم له نیز حضرات آیات: حاج سید حبیب‌اللَّه طاهری گرگانی و حاج سید حسن سبط احمدی می‌باشد.
والده ماجده معظم له، صبیه مرحوم آقا شیخ علی اصغر مؤيّد الشریعه شاگرد و محرّر مرحوم آیت‌اللَّه حاج سید محمد حجت کوهکمری، داماد مرحوم حجةالاسلام ملا محمود زاهد قمی (1266- 1325 ق) نماینده مردم قم در اولین دوره مجلس شورای ملّی- در زمان مشروطیت- و همشیره‌زاده مرحوم آیت‌اللَّه حاج میرزا ابوالفضل زاهدی قمی بوده است.
ابوالزوجه آیت‌اللَّه العظمی علوی هم، ادیب نامی قم، شارح و ناظم نهج البلاغه و شاعر اهلبیت- علیهم‌السلام- مرحوم حجةالاسلام و المسلمین حاج شیخ محمد علی انصاری قمی(1328- 1405 ق)- صاحب کتابهای متعدد در دفاع از حریم تشیع- بوده است که او و برادرانش حضرات آیات: حاج شیخ مرتضی، حاج شیخ احمد و حاج شیخ محمود انصاری، همه از مشاهیر علما و خطبای قم و نجف اشرف بوده‌اند.


ولادت آیت الله علوی گرگانی

آیت‌اللَّه العظمی سید محمدعلی علوی گرگانی، در خجسته ايّام ولادت با سعادت حضرت صدیقه طاهره فاطمه زهرا سلام‌اللَّه علیها در سال 1359 ق(خرداد 1318 ش) درنجف اشرف، در بیت فضیلت و تقوا زاده شد. این‌ ولادت، موجی از شادی و سرور در دل پدر بزرگوارش برانگیخت، چه تا آن زمان چند پسر برای وی متولد شده بودند امّا همگی در همان کودکی، از دنیا رفته بودند. لذا وی به ساحت مقدس امیرالمؤمنین علیه‌السّلام متوسل شد و از آن حضرت، درخواست فرزندی عالم و صالح نمود.


رویای صادقه آیت الله علوی گرگانی

آیت‌اللَّه حاج سید سجاد علوی، شبی در عالم خواب به محضر امیرمؤمنان علیه‌السّلام مشرّف شد و حضرت، بدو مژده ولادت پسری را در آینده نزدیک داد و از او خواست تا فرزندش را به نام« علی» نامگذاری نماید.
هنگامی که این پسر به دنیا آمد، پدرش برای رعایت استحباب او را بنام« محمد» و برای قولی که به امیرالمؤمنین علیه‌السّلام داده بود، او را به« علی» نامگذاری کرد.
پدرش، بارها بدو می‌گفت: محمدعلی! تو با دیگر برادرانت تفاوت خواهی داشت و در آینده به مقامات عالیه خواهی رسید. چون تو را با توسل به ذیلِ عنایت امیرالمؤمنین، از خدا گرفته‌ام.
معظم‌له، در دامان پاک پدر و مادرش- رحمةاللَّه علیهما- بالید و پرورش یافت و بسیاری از مسائل دین و خواندن و نوشتن را در محضر پدرش بیاموخت.


تحصیلات آیت الله علوی گرگانی

آیت‌اللَّه العظمی علوی، هفت ساله بود(1365 ق) که همراه پدر بزرگوارش به ایران باز آمد و به قرائت قرآن مجید و آموختن نصاب و حساب و گلستان و پس از آن به یادگیری فنون ادب و علوم عرب نزد ایشان پرداخت. نخست، ادبیات و مغنی و مطوّل و بخشی از شرح لمعه را نزد والدش بیاموخت و در سنّ شانزده سالگی(1374 ق)، همراه با معظم له و گروهی از همشهریانش به زیارت عتبات عالیات، بیت اللَّه الحرام و بیت المقدس و شامات نائل آمد(و در طول مسیر به بازگویی مسائل شرعی و خواندن کتابهای دینی برای کاروانیان می‌پرداخت)، در بازگشت از سفر حج، قصد ماندن و تحصیل در حوزه علمیه نجف اشرف را داشت که مرحوم آیت‌اللَّه العظمی حکیم(ره)(در زمانی که به دیدار پدر بزرگوارش آمده بود، و از قصد ایشان آگاه شد) فرمودند: اگر ایشان در حوزه علمیه قم به‌ تحصیل بپردازد بهتر است، چون حوزه قم واجد دو ویژگی است: فنّ تدریس و فنّ سخنوری، شخصی که در آن حوزه تحصیل نماید هر دو را فرا می‌گیرد، هم درس می‌خواند و هم درس می‌دهد و هم به تبلیغ دین می‌پردازد، و لذا رهسپار حوزه علمیه قم شد و در محضر درس اساتید بزرگ همانند حضرات آیات: مجاهدی تبریزی، سلطانی طباطبایی و ستوده اراکی، زانوی ادب به زمین زد و باقیمانده سطوح را فرا گرفت و این همه، 4 سال به طول انجامید.
(که نشانگر استعداد بسیارش در کسب معلومات و ضبط محفوظات است).


اساتید
معظم له، در خلال تحصیل خویش توفیق یافت از دانش سرشار استوانه‌های علم و فقاهت، توشه‌ها برگیرد و مبانی علمی‌اش را استوار سازد. آنان عبارتند از:
1. زعیم بزرگ شیعه آیت‌اللَّه العظمی بروجردی، که سه سال از درس فقه ایشان بهره برد.
2. رهبر کبیر انقلاب آیت‌اللَّه‌العظمی امام‌خمینی، که هشت سال از درس اصول ایشان استفاده کرد.
3. آیت‌اللَّه سید محمد محقق احمدآبادی یزدی- مشهور به محقق داماد- که دوازده سال از درس فقه و اصول وی بهره برد.
4. آیت‌اللَّه العظمی سید محمدرضا موسوی گلپایگانی.
5. آیت‌اللَّه حاج شیخ عباسعلی شاهرودی.
6. آیت‌اللَّه حاج شیخ محمدعلی اراکی.
7. آیت‌اللَّه حاج آقا مرتضی حایری یزدی- که مدّت 15 سال در درس فقه ایشان شرکت جُست و مورد توجه فراوان معظم له بود. همچنین، معظم له در ایام تعطیل حوزه علمیه قم در فصل تابستان به مدت هفت سال، به نجف اشرف می‌رفت و علاوه بر زیارت عتبات عالیات، به درس علمای بزرگ نجف رفته و از آنان بهره‌ور می‌شد. ایشان عبارتند از آیات عظام: امام خمینی، آقای خویی، آقای شاهرودی و میرزا باقر زنجانی قدّس اللَّه اسرارهم.


تدریس‌آیت الله علوی گرگانی  

استاد معظّم آیت‌اللَّه العظمی علوی مدظلّه العالی، عمر پر بار خویش را به تألیف و تدریس و تبلیغ دین گذرانیده است. ایشان از همان اوانِ تحصیل، به تدریس کتب ادبیات و سطوح پرداخت.
(1334 ش) بارها سیوطی و مغنی و مطوّل، شرح شمسیه و شرح نظّام را تدریس کرد و در همان زمانِ نوجوانی(16 سالگی) کتاب« کشف الغاشیة عن وجه الحاشیه» را تألیف نمود.
از سال 1382 ق به تدریس سطوح(معالم، قوانین، شرح لمعه و شرح تجرید) و سطح عالی(رسائل، مکاسب و کفایه و شرح منظومه) پرداخت و گاه روزانه، چهار درس را تدریس می‌کرد و درسهایش، در زمره معروفترین و چشمگیرترین درسهای حوزه علمیه قم بود.
یکی از مورخین حوزه علمیه قم- بیش از 30 سال پیش(1350 ش) درباره ایشان، نوشت:
معظم له از فضلاء و مدرّسین و اساتید سطوح عالی حوزه علمیه است، که به زیور علم و تقوا و متانت و بزرگواری آراسته است. (گنجینه دانشمندان(شریف رازی)، ج 2، ص 206)
جناب استاد، در سال 1405 ق بود که بنا به تقاضای گروهی از فضلاء تدریس خارج فقه(بر اساس کتاب شرایع الاسلامِ ابوالقاسم نجم الدین جعفرِ محققِ حلّی) را آغاز کرد و تاکنون کتابهای:
طهارت و زکات را به پایان برده و هم اکنون شرح کتاب صلاة را ادامه می‌دهند و همزمان خارج اصول را نیز بر پایه کفایة الاصول آغاز نمود که دوره کامل آن 15 سال به طول انجامید و به پایان رسید و هم‌اکنون دومین دوره آن، آغاز شده است.
وی در طول 40 سال تدریس خویش، فضلای بی‌شماری را از سرچشمه زلال علوم اهلبیت علیهم‌السلام، بهره‌مند ساخته که بسیاری از آنان، هم اینک در شهرهای مختلف و سمَتهای گوناگون مانند: تدریس در حوزه و دانشگاه، امامت جمعه و جماعت، قضاوت و نمایندگی مجلس به خدمت به اسلام و مسلمین اشتغال دارند.


تبلیغ دین‌
قرآن مجید، یکی از وظایف فقیهان و عالمانِ دین را انذار مردمان و تبلیغ رسالات خداوند بر می‌شمرد. آیه‌شریفه« نَفْر» وظیفه یکایک اندیشمندان را تعیین نموده و آن« ابلاغ تکلیف» است.
آیت‌اللَّه العظمی علوی هم بر طبق عمل به وظیفه خویش، از همان اوان طلبگی‌اش به تبلیغ دین پرداخت و سالیان فراوان در ایام ماه مبارک رمضان و محرّم و صفر بر مسند وعظ و ارشاد تکیه زده و هزاران نفر را با بیان شیوا و سخنان زیبای خویش از آبشخور علوم اهلبیت- علیهم‌السلام- سیراب نموده است و این شیوه پسندیده، حتی پس از مرجعیت معظم له ادامه دارد. ایشان، به جز این ایام، سالیان فراوان، قبل از رسیدن به مرجعیت(18 سال متمادی) در گرما و سرما، در تابستان و زمستان هر پنجشنبه و جمعه به تهران می‌رفت و پیرامون معارف دین در مسجد فاطمیه سخن می‌گفت و در همین راستا، هیئت محترم وحدت فاطمیه و صندوق قرض الحسنه آن را هم تأسیس نمود و همزمان به تدریس شرح منظومه و شرح تجرید و اصول اعتقادات به گروهی از اساتید دانشگاه و دانشجویان محترم می‌پرداخت.

شیوه تدریس آیت الله علوی گرگانی

درس معظم له از ملاحت گفتار، تتبع اقوال و دقّت و بررسی آنها، تحقیق مبسوط در روایات(فقه الحدیث) و جمع بین اخبار متعارضه و بررسی رجال حدیث برخوردار است. ایشان، با نظر افکندن در کتابهای متداول و غیر متداول(همانند:
غنائم الایام میرزای قمی، وسیلة المعاد ملا اسماعیل عقیلی نوری، جامع المدارک آیت‌اللَّه‌ خوانساری) و نقد و بررسی آنها و کاویدن ادلّه، سرانجام قولی را برگزیده، که گاه این سخن با سخنِ دیگر فقیهان منطبق بوده و گاه متفرّد است.
ایشان، به حضور منظّم و بدون تعطیل در ايّام درسی و سرِ ساعت، بدون‌اندکی‌تأخیر- مقيّد بوده، و در روزهای چهارشنبه به شرح و توضیح حدیثی از فرمایشات پیامبر اکرم(ص) می‌پردازد- و اگر روزی چهارشنبه، تعطیل باشد این کار را در روز پیشین آن انجام می‌دهد- و از این رهگذر تاکنون به شرح وصایای رسول خدا(ص) به امیرالمؤمنین علیه‌السّلام، ابوذر غفاری و عبداللَّه بن مسعود توفیق یافته است.(که شرح وصایای پیامبر اکرم(ص) به ابوذر به نام انوار اخلاقی« ره‌توشه پارسایان» چاپ رسیده است).
معظم له در طول درس، به یکایک پرسشها و اشکالات- هر چند سست و بی‌پایه- شاگردان خود گوش فرا داده و با خوشرویی و اخلاق حسنه به پاسخ آنها می‌پردازد و از شاگردان سخت‌کوش خویش به شایستگی تقدیر به عمل می‌آورد و بر فراز منبر تدریس، از آنان احترام می‌نماید.
ایشان در خلال درس، نیز به ذکر مطالب مناسب از تاریخ و تفسیر و رجال و مواعظ نیز پرداخته‌
و درسش، آمیزه‌ای از مطالب گرانقیمت و ارزشمند است، که نتیجه سالیان فراوان مطالعات مختلف و تجربه‌های بسیار معظم له می‌باشد.


مرجعیت آیت الله علوی گرگانی

معظم له، یکی از چهره‌های مشهور علم و تقوا و فقاهت در حوزه علمیه قم بوده و در زمان مرجعیت آیاتِ عظام و مراجع تقلید پیشین، چشمهای بسیاری به سویش دوخته شده بود، پس از ضایعه وفات آنان بود که بسیاری از مردم مؤمن و متدین- به ویژه اهالی مازندران و گیلان- از جنابش تقاضای رساله عملیه نمودند، که معظم‌له در سال 1412 ق، فتاوای خویش را در اختیار همگان قرار دادند- که به زبانهای عربی و اردو نیز ترجمه شده- و بسیاری از مؤمنان در داخل و خارج کشور تقلید ایشان را پذیرفته و بخشی از شهریه طلّاب حوزه علمیه قم، همه ماهه توسط ایشان پرداخت می‌گردد.


تالیفات آیت الله علوی گرگانی

استاد بزرگوار ما، آیت‌اللَّه العظمی علوی به جز تدریس منظّم فقه و اصول(که صدها نوارِ آن موجود است)، تبلیغ و ترویج شعائر دینی، پرورش شاگردان فراوان و راهنمایی مردمان‌
و مقلّدان، دارای تألیفات متعدد فقهی، اصولی، حدیثی و رجالی است، که نام آنها عبارتند از:
الف. آثار چاپی:
1. توضیح المسائل(به اردو ترجمه شده است).
2. اجوبة المسائل یا پاسخ به جدیدترین استفتائات(2 ج).
3. مناسک حج.(آداب، اعمال و استفتائات حج).
4. منهج‌الصالحین(رساله توضیح‌المسائل عربی).
5. منهج الناسکین(مناسک حج عربی).
6. نورالهدی‌(تعلیقه بر عروة الوثقی‌).
7. المناظر الناضرة فی احکام العترة الطاهرة(ج 1. بخشی از کتاب الطهارة).
8. تعلیقه بر تحریرالوسیله(2 ج، چاپ مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)).
9. گلچینی از انوار اخلاقی(برگزیده درس اخلاق روز چهارشنبه).
10. ره توشه پارسایان، انوار اخلاقی(ج 1، شرح وصایای پیامبر اکرم به ابوذر غفاری).
11. توحید از دیدگاه علم(یکی از سخنرانی‌های معظم له).
ب. آثار غیر چاپی:
1. المناظر الناضرة(ج 2 تا 10. شرح مفصّل‌ ابواب طهارت، صلاة و زکات شرایع الاسلام).
2. لئالی الاصول(10 جلد. از مباحث الفاظ تا پایان استصحاب).
3. زبدة اللئالی- تلخیص کتاب فوق.
4. القواعد الفقهیة(قاعده‌های: ضمان، لا ضرر، تقیه، عدالت، میسور و اصالة الصحة).
5. رساله در فروع علم اجمالی.
6. رساله در تعادل و تراجیح.
7. رساله در اجتهاد و تقلید.
8. تقریرات درس فقه آیت‌اللَّه العظمی بروجردی(بحث: طهارت و قضا).
9. تقریرات درس فقه آیت‌اللَّه محقق داماد(کتاب صلاة وحج).
10. تقریرات درس فقه آیت‌اللَّه حاج شیخ عباسعلی شاهرودی(کتاب طهارت).
11. تقریرات درس فقه آیت‌اللَّه اراکی(بحث صلاة الجمعة).
12. تقریرات درس فقه آیت‌اللَّه حاج آقا مرتضی حایری(کتاب طهارت و خمس).
13. تقریرات درس اصول آیت‌اللَّه العظمی امام خمینی(از بحث مقدمة واجب تا آخر قطع و ظن).
14. تقریرات درس اصول آیت‌اللَّه محقق داماد(دوره کامل).
15. تعلیقه بر وسیلة النجاة.
16. تعلیقه بر منهاج الصالحین.
17. کشف الغاشیة عن وجه الحاشیة(توضیح مشکلات حاشیه ملا عبداللَّه، اولین تألیف معظم له).
18. نورالبیان فی تفسیر القرآن.
19. طبقات الرجال.
20. ره‌توشه پارسایان انوار اخلاقی(ج 2 و 3. شرح وصایای پیامبر اکرم به امیرالمؤمنین و عبداللَّه بن مسعود).