سفر نخست‌وزیر ژاپن به تهران؛ واقعیات و گمانه‌زنی‌ها

به گزارش راهبرد معاصر؛  چهارشنبه بیست‌ودوم خرداد (فردا) روزی است که «آبه شینزو» نخست‌وزیر ژاپن برای دیدار مقامات جمهوری اسلامی ایران به تهران می‌آید. این سفر از دو جهت حائز اهمیت است؛ نخست اینکه این اولین سفر یک نخست‌وزیر ژاپن از سال 1357 و زمان پیروزی انقلاب اسلامی در ایران است. همچنین این سفر در برهه‌ای حساس و در زمان تنش‌زایی‌های اخیر واشنگتن با تهران انجام می‌شود.

مقامات آمریکایی طی دو ماه اخیر، از «دونالد ترامپِ» رئیس‌جمهور گرفته تا «جان بولتونِ» مشاور امنیت ملی و «مایک پامپئوِ» وزیر خارجه، بعد از خروج از توافق هسته‌ای و تشدید تحریم‌ها در سالگرد خروج، در واکنش به تصمیم ایران برای کاهش برخی تعهدات برجامی زبان به تهدیدهای بیشتر گشوده و اقدامات تحریک‌آمیزی نیز چون اعزام ناو هواپیمابر یا بمب‌افکن به منطقه را در دستورکار خود قرار دادند و از سوی دیگر از آمادگی خود برای مذاکره با تهران سخن گفتند.

این اقدامات پس از آن انجام شد که شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران در تاریخ ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۸ با صدور بیانیه‌ای از توقف برخی اقدامات تهران ذیل برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) خبر داده و و به کشورهای باقیمانده در توافق هسته‌ای ۶۰ روز فرصت داد تا تعهدات خود به ویژه در حوزه های بانکی و نفتی را اجرا کنند.

خبر تصمیم «آبه شینزو» برای سفر به ایران را ابتدا شبکه «اِن. اِچ. کِی» از تلویزیون دولتی ژاپن در تاریخ سوم خرداد اعلام کرد و گزارش داد رایزنی با سران جمهوری اسلامی ایران جهت کاهش تنش‌های اخیر با ایالات متحده، در دستورکار سفر احتمالی آبه به ایران قرار دارد.

نکته قابل توجه در تمایل نخست وزیر ژاپن برای سفر به تهران پس از آن است که «محمد جواد ظریف» وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در تاریخ ۲۵ اردیبهشت طی سفری به توکیو، با مقامات ژاپنی دیدار و درباره لزوم کاهش تنش‌های در منطقه رایزنی کرده بود.

ظریف روز ۲۶ اردیبهشت طی دیدار با آبه و «تارو کونو» وزیر خارجه ژاپن با تأکید بر اینکه ایران تاکنون در برابر اقدامات ایالات متحده از جمله خروج این کشور از توافق هسته‌ای از خود «خویشتنداری حداکثری» نشان داده، گفت اقدامات تنش‌زای آمریکا در منطقه «غیرقابل قبول» است. نخست‌وزیر ژاپن نیز در دیدار با وزیر خارجه ایران ضمن ابراز نگرانی از تنش‌زایی‌های اخیر کاخ سفید در منطقه غرب‌ آسیا، خواستار حفظ و گسترش روابط دوستانه توکیو با تهران شد.

شبکه اِن.اچ.کی همچنین گزارش داد که آبه شینزو طی دیدار با ترامپ در توکیو به تاریخ ششم خرداد، موضوع سفر به ایران را با وی در میان می‌گذارد و مشورت‌هایی را در این باره از او می‌گیرد.

ترامپ نیز حین دیدار با آبه در توکیو ضمن استقبال از سفر وی به ایران، گفت: «می‌دانم که آقای نخست‌وزیر و کشور ژاپن روابط بسیار خوبی با ایران دارد، پس منتظر می‌مانیم تا ببینیم چه اتفاقی می‌افتد. آقای نخست‌وزیر درباره آن با من صحبت کرده و من معتقدم که ایران خواستار صحبت خواهد شد. اگر آنها بخواهند صحبت کنند، ما نیز خواستار گفت‌وگو خواهیم بود. خواهیم دید که چه می‌شود... کسی نمی‌خواهد شاهد وقوع اتفاقات بد باشد، مخصوصا من».

نخست‌وزیر ژاپن سپس همان روز در نشست خبری که با ترامپ داشت درباره تنش‌های اخیر آمریکا با ایران بر سر توافق هسته‌ای گفت: «ما موضع خود را درباره برجام اعلام کرده‌ایم. صلح و ثبات در غرب آسیا برای ژاپن، آمریکا و تمام جهان مهم است. هرکاری که ژاپن بتواند برای ارتقای صلح و ثبات در منطقه انجام دهد، دریغ نمی‌کنیم. همکاری نزدیکی با آمریکا خواهیم داشت تا تنش‌های حول ایران را کاهش دهیم. این (تنش‌ها) نباید به درگیری مسلحانه ختم شود».

نشریه «ماینیچی» طی گزارشی به تاریخ دوازدهم خرداد به نقل از منابع آگاه جزئیاتی از دستورکار و برنامه سفر آبه به تهران منتشر کرد. بر این اساس، نخست‌وزیر ژاپن روز 22 خرداد وارد تهران شده و فردای آن روز قرار است با «حسن روحانی» رئیس‌جمهور ایران دیدار کند. وی همچنین در روز 24 خرداد با حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی نیز دیدار خواهد داشت.

نخست‌وزیر ژاپن در روز هفدهم خرداد و یک هفته مانده به سفر به تهران، به تماس تلفنی «بنیامین نتانیاهو» نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی پاسخ داده و او را در جریان برنامه سفر به ایران قرار داد. نتانیاهو نیز در این گفت‌وگو مدعی شد که لازم است دنیا فشار علیه ایران را حفظ کند.

در حالی که برخی از رسانه‌های غربی در گزارش‌هایی ادعا می‌کردند که سفر آبه به ایران با هدف میانجی‌گری برای کاهش تنش بین واشنگتن و تهران – و البته آنطور که ترامپ ادعا کرده «فراهم آوردن مقدمات دیدار مقامات ایرانی و آمریکایی» – انجام می‌شود اما روزنامه ژاپن تایمز به نقل از یک منبع ارشد دولت این کشور گزارش داد که هدف سفر وی به تهران، میانجی‌گری نیست.

ژاپن تایمز روز گذشته (دوشنبه) به نقل از یک دیپلمات رده بالای این کشور که نامش را فاش نکرد، نوشت: «آبه به عنوان یک واسطه بین ایران و آمریکا با مقامات ایرانی دیدار نمی‌کند و حامل هیچ پیامی (از سوی آمریکا) نیست و همچنین هیچ راهکار فوری برای پایان دادن به تنش هسته‌ای (بین تهران و واشنگتن) ندارد.»

این دیپلمات با بیان اینکه توکیو در اختلافات بین ایران و آمریکا، در کنار هیچکدام از طرف‌ها قرار ندارد، تصریح کرد: «هدف اولیه این سفر تسهیل تنشها و جلوگیری از بدتر شدن وضعیت موجود است. ما هیچ طرح غیرمنتظره ای نداریم.»

سید عباس موسوی سخنگوی وزارت خارجه ایران نیز روز دوشنبه در پاسخ به سوالی درباره شایعات مربوط به میانجی‌گری توکیو در روابط بین تهران و واشنگتن گفت: «از واژه میانجی‌گری استفاده نمی‌کنم ولی آماده شنیدن نقطه نظرات دوستانمان هستیم».

امروز (سه‌شنبه) نیز نخست‌وزیر ژاپن در آستانه سفر به تهران و دیدار با مقامات ایرانی، ضمن برقراری تماس تلفنی با ترامپ، آخرین تبادل‌نظرها و هماهنگی‌ها درباره این سفر را انجام داد.

«یوشیهیده سوگا» دبیرکل کابینه ژاپن و سخنگوی دولت این کشور نیز طی نشست خبری با بیان اینکه سفر آبه به تهران از روز 22 خرداد آغاز می‌شود توضیح داد که وی در این سفر با مقام معظم رهبری و رئیس‌جمهور ایران دیدار می‌کند.

ژاپن از بزرگترین خریداران نفت ایران است و یکی از 8 کشوری بود که به مدت شش ماه از آمریکا برای ادامه خرید نفت و میعانات گازی ایران معافیت گرفته بود. دونالد ترامپ اوایل ماه میلادی از تمدید معافیتها برای واردات نفت از ایران خودداری و اعلام کرد که سیاست به صفر رساندن درآمدهای نفتی ایران را در چارچوب اعمال فشار حداکثری در پیش گرفته است.

منبع: فارس