خصائص نبوی در آینه آیات قرآن کریم
به گزارش «راهبرد معاصر»؛ یکی از بهترین راه های شناخت مدعیان راستین از دروغین، ویژگی های اخلاقی آنهاست. توجه کامل رسول اکرم (ص) به قرآن کریم، سیره نورانی آن حضرت را شایسته تأسی کرده است.«لقد کان فی رسول الله اسوة حسنة» هر سیره ای به هر میزان و با هر مرتبه از مراتب قرآن هماهنگی کند و به همان اندازه قرآنی است و چون رسول خدا سیره اش را بر حقایق قرآنی تنظیم کرده، سیره آن حضرت کاملترین سیره هاست.
اینک برای بهره وری افزون تر از این سیره مبارک اجمال به جمال به برخی موارد که شاهد قرآنی نیز دربر دارد پرداخته می شود.
پیامبر رحمت (ص) الگویی نمونه هستند، زیرا قرآن کریم ایشان را اسوه حسنه معرفی می کند؛ اسوه یعنی سرمشق و مقتدا و سه مرتبه در قرآن آمده است. دو مرتبه درباره حضرت ابراهیم (ع) (ممتحنه،4-6) و یک مرتبه درباره پیامبر (ص) در سوره احزاب. این آیه پیامبر را به عنوان انسانی کامل که نیکوترین سرمشق و الگوست، معرفی می کند.
ایشان بهترین الگو در همه امور ازجمله ایمان و اخلاص، زهد و تقوی، صبر و استقامت، توکل و فداکاری، شجاعت و دلاوری، نظم و نظافت، عبادت و خودسازی و تمام اعتقادات، اعمال و گفتار هستند و مردم با پیروی از این الگوی نیکو می توانند به سعادت دنیا و آخرت برسند.
پیامبر (ص) همه دشواری ها و ناملایمات را با توکل بر خدا و استقامت تحمل نمود. در آیاتی از قرآن به پیامبر اکرم (ص) فرمان می رسد در انجام رسالتش صبر و شکیبایی پیشه کند
خلق عظیم پیامبر (ص)
«وَ إِنَّکَ لَعَلی خُلُقٍ عَظِیمٍ» در این آیه خلق بی مانند پیامبر (ص) را با صفت عظیم می ستاید و ایشان را کانون عالی ترین صفات انسانی معرفی می کند. تو کانون محبت و عواطف و سرچشمه رحمت الهی هستی. کفار آزارت می دهند و تو آنها را انذار می دهی. ناسزایت می گویند و تو برای آمرزش آنها دست به دعا برمیداری. بر تو سنگ می زنند و خاکستر بر سرت می ریزند و تو هدایت آنها را طلب می کنی.
پیامبر اکرم (ص) اسوه صبر و استقامت
هدایت مردمی که در میانشان افراد لجوج، ناآگاه، مغرض و متعصب وجود دارد همیشه با مشکلات و رنج های فراوان همراه است، زیرا دائم مشغول توطئه و کارشکنی هستند. تحمل این مشکلات پایداری و صبری عظیم می طلبد.
وقتی رسول اکرم (ص) دعوت خود را آغاز نمود، آزار و اذیت مخالفان نیز از هر سو آغاز شد. گاه وجود مقدس آن حضرت را سنگسار می کردند، آن چنان که بدن مبارکش مجروح می شد. زمانی خاکستر و احشاء شتر بر سرش می ریختند. گاه ساحر، دیوانه و شاعر خطابش می کردند. مدتی وی و یارانش را در محاصره قرار دادند و زمانی هم کمر به قتل بستند.
پیامبر (ص) همه دشواری ها و ناملایمات را با توکل بر خدا و استقامت تحمل نمود. در آیاتی از قرآن به پیامبر اکرم (ص) فرمان می رسد در انجام رسالت خود، عمل به دستورات خدا و تحمل آزار مخالفان صبر و شکیبایی پیشه کند.
چهار ویژگی پیامبر (ص) در یک آیه
«لَقَدْ جَاءکُمْ رَسُولٌ مِّنْ أَنفُسِکُمْ عَزِیزٌ عَلَیْهِ مَا عَنِتُّمْ حَرِیصٌ عَلَیْکُم بِالْمُؤْمِنِینَ رَؤُوفٌ رَّحِیمٌ»؛ هر آینه پیامبری از خودتان بر شما مبعوث شد، هر آنچه شما را رنج می دهد بر وی گران می آید، سخت به شما دلبسته و با مؤمنان رئوف و مهربان است.
از جنس خود مردم (رسول من انفسکم)، رنج و ناراحتی مردم بر وی سخت ناراحت کننده است (عزیز علیه ما عنتتم)، علاقه مند به مردم (حریص علیکم)، رئوف و مهربان نسبت به مؤمنان (بالمؤمنین رئوف رحیم).
6 ویژگی پیامبر (ص) در آیه ای دیگر
«فَبِمَا رَحْمَةٍ مِّنَ اللّهِ لِنتَ لَهُمْ وَ لَوْ کُنتَ فَظّاً غَلِیظَ الْقَلْبِ لاَنفَضُّواْ مِنْ حَوْلِکَ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَ اسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَ شَاوِرْهُمْ فِی الأَمْرِ فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَکَّلْ عَلَی اللّهِ إِنَّ اللّهَ یُحِبُّ الْمُتَوَکِّلِینَ»؛ به سبب رحمت خداست که تو با آنها این چنین خوشخوی و مهربان هستی. اگر تندخو و سخت دل می بودی، از گرد تو پراکنده می شدند.
پس بر آنها ببخشای و برایشان آمرزش بخواه و در کارها با ایشان مشورت کن و چون قصد کاری کنی بر خدای توکل کن که خدا توکل کنندگان را دوست دارد. مهربانی و نرمش با مردم. پرهیز از خشونت. عفو و بخشش خطاکاران. طلب مغفرت برای خطاکاران. مشاوره و هم فکری با مؤمنان. قاطعیت در انجام تصمیمات و توکل بر خدا.
در روایات وارد شده است امام حسین (ع) به نقل از پدرشان، پیامبر (ص) را چنین توصیف می کنند: او همیشه خندان بود، اخلاق نرمی داشت و تندخو نبود، فحش و ناسزا از وی سر نمی زد، از کسی عیب نمی گرفت، کسی را بی مورد مدح نمی کرد و نسبت به چیزی که مورد علاقه اش نبود با اغماض برخورد می کرد.
در سنن النبی به نقل از مکارم الاخلاق طبرسی نقل شده است: آن حضرت هرگز از کسی انتقام نگرفت، بلکه کسانی که را به وی بدی کرده بودند، مورد عفو قرار می داد. وی پیامبر دلسوزی برای مسلمانان بود.
عبادت و تهجّد پیامبر اکرم (ص)
خداوند، رسول اکرم (ص)را به شب زنده داری امر فرمود تا به این وسیله به مقام محمود دست یابد. در قرآن سوره اسراء آمده است: «و من اللیل فتهجد به نافلة لک عسی ان یبعثک ربک مقاماً محموداً»
در کیفیت نماز شب آن حضرت آمده است، پیامبر (ص) آب وضو و مسواکشان را از قبل مهیا می فرمودند و مانند رزمنده ای سنگرنشین خواب ممتد و طولانی نداشت، آن حضرت پس از خوابی کوتاه بیدار می شدند، چهار رکعت نماز می خواندند، سپس قدری می خوابیدند، دوباره برمی خاستند و به همین ترتیب عمل می کردند.
ایشان هر بار که بیدار می شدند به آسمان نگاه و این آیات را تلاوت می کردند: «ان فی خلق السموات و الارض و اختلاف اللیل و النهار لایات لاولی الالباب»
این گونه آیات هم انسان را به تفکر در نظام آفرینش تشویق و با بیان برخی اوصاف فرزانگان، دیگران را به فرزانه شدن ترغیب، هدف دارای نظام خلقت را گوشزد می کند و روش نیایش در پیشگاه خداوند را برای امن از عذاب دوزخ به سالکان می آموزد.
شب زنده دار واقعی کسی است که عبادت عملی اش با عبادت فکری وی هماهنگ باشد، از این رو پیامبر گرامی که طبق آیه سوره اسراء شب زنده دار بودند، طبق آیات سوره آل عمران، تفکر در معارف را با شب زنده داری توأم کردند.
ساده زیستی و وارستگی از دنیا
رسول گرامی اسلام (ص) امور زندگی خود را همانند مسائل عبادی بر مبنای توجه به قرآن تنظیم می کردند. بی توجهی به مظاهر دنیا و بی رغبتی به آنها نشانه توجه تام رسول اکرم (ص)به معارف قرآن است. ازجمله آیاتی که به این مطلب پرداخته آیه «فلاتعجبک أموالهم و لا اولادهم ...» (دارایی ها و فرزندان کفار و متکاثران دنیا تو را به شگفت در نیاورد) است.
اگر کسی به متاعی یا مقامی نائل شود، ناچار است به دلایل طبیعی مانند مریضی، کهنسالی، مرگ یا علت های سیاسی و اجتماعی آن را به دیگری بسپارد و با ساده زیستی راه مستقیم به آسانی طی خواهد شد. از این رو رسول اکرم (ص) فرمودند:«نجی المخفون» سبکباران بهتر به مقصد می رسند و اهل نجات هستند.
آیات فوق نمونه ای از دریای معرفت پیامبر عظیم الشأن اسلام حضرت محمد (ص) بود.