۱۵ هزار میلیارد تومان، زیان انباشته دو خودروساز بزرگ/بنگاهداری،دردسر بزرگ ایران خودرو و سایپا
با وجود تمامی حمایتهای انجام شده در طول سالهای گذشته وضعیت ایران خودرو و سایپا، در پایان سال ۱۳۹۷ چندان مناسب نبوده است به گونه ای که در مجموع با زیان انباشته حدود ۱۵ هزار میلیارد تومان مواجه بوده اند. در واقع به معنی ورود هر دو آنها به مرز ورشکستی است.
به گزارش راهبرد معاصر؛ صنعت خودرو بعد از صنعت نفت دومین صنعت بزرگ کشور است. این حالی است که در حوزه جهانی نیز این صنعت توانسته در بین بیست کشور ابتدای جهان باشد. دستیابی به این موفقیتها نتیجه بیش از نیم قرن تلاش فعالان این حوزه بوده است. به گونه ای که بر اساس گزارش پایانی سال ۱۳۹۷ در ایران خودرو و سایپا به ترتیب حدود ۵۸ و ۳۸ هزار نفر نیروی کار مشغول به کار هستند که این میزان اشتغال نیروی کار، نشان دهنده سهم بالای دو بنگاه بزرگ خودرویی کشور در بازار اشتغال کشور است. وجود همین نقاط مثبت و بارز در صنعت خودرو است که مقام معظم رهبری در بیانات خود در دیدار با هیأت دولت، صنعت خودروسازی را به عنوان یکی از پیشرانهای اقتصادی کشور معرفی نمودند.
*۱۵ هزار میلیارد تومان، زیان انباشته دو خودروساز
گروههای خودرویی ایرانخودرو سایپا به عنوان دو خودروساز مطرح کشور به ترتیب در سالهای ۱۳۴۱ و ۱۳۴۴ پا به عرصه وجود گذاشتند. طی سالهای پس از انقلاب، دولت در راستای حمایت از صنعت خودروسازی فعالیت‌های گوناگونی، از جمله وضع تعرفه‌های گمرکی و عوارض ورودی ۵۰ تا ۱۰۰ درصدی برای واردات خودروهای خارجی، ممنوعیت واردات خودرو، پرداخت یارانه‌های مستقیم و غیرمستقیم (ارایه وام)، کرده است. با وجود تمامی حمایتهای انجام شده در طول سالهای گذشته وضعیت گروههای خودرویی مذکور در پایان سال ۱۳۹۷ چندان مناسب نبوده است به گونه ای که در مجموع با زیان انباشته حدود ۱۵ هزار میلیارد تومان مواجه بوده اند. در واقع به معنی ورود هر دو آنها به مرز ورشکستی است (نمودار ۱).
جدول (۱) وضعیت بدهی بانکی و زیان انباشته شرکت ایرانخودرو و سایپا
منبع: صورت‌های مالی ایرانخودرو و سایپا – کدال
*بنگاهداری، چالش بزرگ خودروسازها
دلایل بسیاری می توان برای عدم توفیق گروههای خودرویی ایران خودرو و سایپا بیان نمود. ولی یکی از بزرگترین مشکلات، پدیده بنگاهداری گروههای خودرویی ایران است.
شرکت ایران خودرو و سایپا علاوه بر تولید بخش عمده خودرو کشور دارای پرتفوی بزرگی از شرکتهای مختلف هستند. بررسی وضعیت پرتفوی آنها برای پایان سال ۱۳۹۷ نشان دهنده این است که ایران خودرو دارای ۸۰ شرکت فرعی و ۱۸ شرکت وابسته و سایپا نیز دارای ۷۹ شرکت فرعی و ۱۶ شرکت وابسته است که هر یک از آنها پرتفویی از شرکتهای مختلف در اختیار دارند. در واقع گروههای خودرویی ایران خودرو و سایپا به عنوان هلدینگهای اقتصادی اقدام به تأسیس و یا سرمایه گذاری در شرکتهای مختلف بورسی و غیر بورسی نموده اند. به بیان دیگر، گروههای خودرویی ایران خودرو و سایپا بر تولید خودرو متمرکز نبوده بلکه اقدام به بنگاهداری نموده اند. که همین موضوع باعث افزایش نفوذ و قدرت آنها نه تنها در صنعت خودرو بلکه در سایر بخشهای اقتصادی شده است. نمودار (۱) وضعیت بنگاهداری گروه خودرویی را نشان می دهد.
نمودار (۱): وضعیت بنگاهداری گروههای خودرویی ایران (درصد- میلیون ریال)
منبع: صورت‌های مالی ایرانخودرو و سایپا – کدال
نمودار (۱) که می تواند به عنوان شاخص تقریبی از بنگاهداری گروههای خودرویی در نظر گرفته شود، در دو بخش ایران خودرو و سایپا قابل بحث و بررسی است:
ایران خودرو: در سال ۱۳۹۷، حدود ۳,۸۷ درصد از کل داراییهای گروه ایران خودرو به سرمایه گذاری در شرکتهای وابسته (نمودار خطی زرد رنگ) به ارزش ۱۱ هزار میلیارد ریال (نمودار مستطیلی سبز رنگ) اختصاص یافته است. با وجود کاهش سهم سرمایه گذاری در شرکتهای وابسته توسط ایران خودرو در سالهای اخیر، میزان آن در سال ۱۳۹۷ نسبت به سال ۱۳۹۶ افزایش یافته است. علاوه بر این باید به این نکته توجه داشته که وضعیت بنگاهداری ایران خودرو بسیار نوسانی بوده است. به گونه ای که در برخی از سالها (۱۳۹۳) بیش از ۷ درصد داراییهای شرکت به سرمایه گذاری در شرکتهای وابسته اختصاص یافته است. و در برخی از سالها (۱۳۸۲) این نسبت در حدود نیم درصد بوده است.
سایپا: نمودار (۱) نشان دهنده این است که وضعیت بنگاهداری آن از روند باثباتی برخوردار بوده است به گونه ای که در دامنه‌ای بین ۱ تا دو درصد در نوسان بوده است. پایینترین نسبت مربوط به سال ۱۳۸۲ به میزان ۰,۱۹ درصدی بوده است و بیشترین میزان مربوط به سال ۱۳۸۹، با ۲.۱۹ درصد بوده است. با این حال روند بنگاهداری سایپا از سال ۱۳۹۵ روند افزایشی به خود گرفته است و در پایان سال ۱۳۹۷ به میزان ۱.۴۳ درصد (نمودار خطی قرمز رنگ) به ارزش۳.۶ هزار میلیارد ریال رسیده است. که در حدود یک سوم میزان بنگاهداری ایران خودرو است. نکته قابل توجه دیگر این است که جز در سالهای ۱۳۸۷ و ۱۳۸۸ در بقیه سالهای سهم بنگاهداری سایپا پایینتر از ایران خودرو بوده است.
*بنگاههای ایران خودرو و سایپا باید واگذار شوند
با توجه به وضعیت بنگاههای تحت تملک و مدیریت ایران خودرو و سایپا، باید طی یک بازه زمانی مشخص زمینه واگذاری بنگاههایی که ایران خودرو و سایپا در آنها سهام دارد، فراهم گردد. این گام در چند بخش و مرحله به شرح زیر قابلیت انجام دارد.
بخش اول) واگذاری املاک و دارایی های غیرمولد: در این بخش بنگاه با احصاء و مشخص نمودن وضعیت دارایی ها و اموال منقول و غیر منقول غیر مولد مانند اراضی، سوله و ... خود به فروش نقدی آنها اقدام می نماید. فروش این بخش از داراییها با اولویت پرداخت در مقابل طلبکاران (تهاتری) می تواند انجام شود.
بخش دوم) فروش بنگاهها و شرکتهای غیر مرتبط به صورت نقد و اقساط: این مرحله با مشخص نمودن بنگاهها و شرکتهایی که موضوع فعالیت آنها بی ارتباط با تولید خودرو می باشد، آغاز می شود. از جمله این شرکتها و بنگاهها برای ایران خودرو میتوان به ۱) شرکت ایران فناوری اطلاعات و ارتباطات گسترش؛ ۲) مؤسسه فرهنگی ورزشی ایران خودرو؛ و ... اشاره نمود. و برای سایپا میتوان به خدمات مسافرتی هوایی ایران، فرهنگی، ورزشی سایپا و ... اشاره نمود.
بخش سوم) واگذاری بنگاهها و شرکتهای با فعالیت مرتبط: این دست از بنگاههای وابسته به ایران خودرو و سایپا بهعنوان مکمل تولید خودرو شناخته می شوند. در واقع برای تداوم خط تولید بنگاه وجود حلقه های پیشین و پسین یک ضرورت است و قطع حلقه ارتباطی در کوتاه مدت یا غیر ممکن و یا در صورت ممکن بودن، بسیار دشوار است. بر همین اساس، ایران خودرو و سایپا در این موارد یا سهم خود از مالکیت این گروه از بنگاهها را به صورت تدریجی کاهش دهند (به صورت مشارکت تناقصی) و یا مدیریت آن را از طریق اجاره به اشخاص خارج از مجموعه بنگاه اصلی (به شرکتهای قطعه سازی و فعالان خودرو در قالب اجاره به شرط تملیک) منتقل کنند. از جمله این بنگاهها می توان به ۱) شرکت محورسازان ایران خودرو؛ ۲) شرکت الکتریک خودرو شرق؛ ۳) شرکت صنعتی نیرو محرکه؛ ۴) شرکت مهر کام پارس؛ برای ایرانخودرو و ۱) فنرسازی زر سیستان؛ ۲) کارخانجات پلاسکو کار سایپا؛ ۳) سایپا آزین اشاره کرد.
نتیجه این اقدامات، چابک سازی گروههای خودرویی و تمرکز بر بحث صرفاً تولید مبتنی بر دانش و تکنولوژی؛ ایجاد فضای رقابتی در حلقه های پیشین و پسین، از طریق قطع ارتباط انحصاری با این حلقه ها و دستیابی به منابع نقدی آزاد به عنوان یکی از چالشهای فعلی گروههای خودرویی مذکور می باشد.
منبع: بازار نیوز