پیامدهای حضور اسلام گرایان بر سپهر سیاسی اردن

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ جبهه عمل اسلامی (العمل الاسلامی)  به عنوان بازوی سیاسی اخوان المسلمین در اردن موفق شد در  بیستمین انتخابات پارلمانی این کشور به دستاوردهای قابل توجهی دست یابد، 31 کرسی از 138 کرسی مجلس اردن را به دست آورد و یکی از بهترین نتایج انتخاباتی را در تاریخ فعالیت خود رقم بزند. این در حالی است که بسیاری از احزاب تازه تأسیس یا به مجلس راه نیافتند یا تعداد محدودی از کرسی ها را به دست آوردند.
 
در این انتخابات حدود 1.5 میلیون نفر یعنی حدود 32 درصد از واجدین شرایط پای صندوق های رأی حضور یافتند که جبهه عمل اسلامی موفق شد حدود 0.5 میلیون رأی کسب کند.  این انتخابات، نخستین انتخاباتی بود که طبق قانون جدید برگزار شد.  طبق قانون جدید انتخابات اردن که سال 2021 میلادی و پس از تشکیل کمیسیون سلطنتی به دلیل نوسازی نظام سیاسی به وسیله پادشاه اردن تصویب شد، سهم قبایل از کرسی های مجلس کاهش و سهم احزاب از کرسی ها افزایش یافت.
 
طبق این قانون، تعداد کرسی های مجلس از 130 کرسی در انتخابات 2020 میلادی به 138 کرسی افزایش یافت که از این تعداد 97 کرسی سهم قبایل و 41 کرسی سهم احزاب و قرار است در روندی تدریجی، در دوره بعدی انتخابات سراسری سهم احزاب به 50 درصد و در دو دوره بعد سهمشان از کرسی های مجلس به 65 درصد افزایش یاید. در این انتخابات از 38 حزب تأیید شده، حدود 25 حزب در انتخابات شرکت کردند که در نهایت تنها 10 حزب موفق شدند به مجلس راه یابند.

مداخله نکردن جدی حکومت اردن برای کاهش آرای اسلام گرایان و مهندسی نشدن انتخابات از سوی مقام های اردنی از دلایل کسب آرای قابل توجه جبهه عمل اسلامی به شمار می رود

علل ارتقای جایگاه اسلام گرایان

جبهه عمل اسلامی که سال 1992 میلادی تأسیس شد، یکی از بزرگترین، سازمان یافته ترین و تأثیرگذارترین حزب مخالف در سپهر سیاسی اردن به شمار می رود. علل و عوامل مختلفی ازجمله نسل کشی صهیونیست ها در غزه و تأثیرش بر افکار عمومی مردم اردن که بیش از نیمی از آنها را پناهندگان فلسطینی و شهروندان فلسطینی الاصل تشکیل می دهند، در افزایش آرا و کرسی های کسب شده از سوی این حزب، مؤثر بوده است. 
 
به عبارتی، حضور اسلام گرایان در خط مقدم حمایت از مردم مظلوم غزه و استفاده از نماد جنبش مقاومت اسلامی فلسطین(حماس) در انتخابات و بازدید آن ها از منزل شهید ماهر ذیاب حسین الجازی که در عملیاتی شهادت طلبانه در گذرگاه الکرامه سه شهرک نشین صهیونیست را به هلاکت رساند، باعث شد فضای میدانی را در خیابان های اردن از آن خود کنند و رأی قابل توجهی را نسبت به دوره قبل به دست آورند.

 
مداخله نکردن جدی حکومت اردن برای کاهش آرای اسلام گرایان و مهندسی نشدن انتخابات از سوی مقام های اردنی از دیگر دلایل کسب آرای قابل توجه جبهه عمل اسلامی به شمار می رود. بسیاری از تحلیلگران معتقدند، یکی از علل اساسی مداخله جدی نکردن مقام های اردنی در انتخابات برخلاف دوره های قبل، این است سیگنال مشخصی را به این وسیله به غرب و آمریکایی ها ارسال کنند تا به آنها نشان دهند استفاده نکردنشان از اهرم های لازم برای مهار جنایت های رژیم صهیونیستی در غزه و کرانه باختری باعث رشد جریان های اسلام گرا در این کشور می شود. 
 
حاکمیت اردن که از گذشته روابط خوبی با آمریکا دارد و برخلاف ژست های سیاسی همچنان به همکاری های امنیتی خود با رژیم صهیونیستی ادامه می دهد، به شدت از گسترش درگیری ها در سرزمین های اشغالی نگران است، زیرا افزایش تنش ها در کرانه باختری و نوار غزه به کوچ بسیاری از فلسطینیان به سمت اردن منجر می شود. لذا از این منظر مقام های اردن به دنبال کاهش درگیری ها و بازگشت ثبات به منطقه هستند.
 
بحران مشروعیت و اعتماد نداشتن به دولت به واسطه مشکلات اقتصادی همچون فقر و بیکاری و همسو بودن مجالس قبل با تصمیمات اقتصادی دولت، استفاده از تاکتیک های هوشمندانه از سوی اسلام گرایان همچون بهره گیری از نامزدهایی با وزن قبیله ای و دارای پایگاه اجتماعی خاص و نیز ضعف احزاب سنتی ( چپ ها و ناسیونالیست ها) در کسب اعتماد مردم از دیگر دلایل آرای قابل توجه جبهه عمل اسلامی به شمار می رود.
 
در این دوره بسیاری از احزاب تشکیل شده پس 2021 میلادی با وجود حمایتی که از سوی حاکمیت داشتند، به واسطه فقدان ریشه های اجتماعی و پایگاه مردمی با چالش های فراوانی مواجه شدند. مردم به واسطه اینکه آنها را در امتداد مسیر حاکمیت و دولت تعربف می کردند، رأی ندادند.

نتیجه انتخابات؛ پیامدها و ترسیم روابط اسلامگرایان و حاکمیت اردن

با وجود نقش حاشیه ای مجلس در سپهر سیاسی اردن، نتیجه انتخابات سیگنال های مشخصی مخابره کرد و پیامدهایی به دنبال دارد. با وجود تیره گشتن روابط اخوان المسلمین و حاکمیت اردن به ویژه پس از حوادث بیداری اسلامی و انحلال اخوان المسلمین به وسیله دیوان عالی اردن در سال 2020 میلادی، انتخابات نشان داد اخوان المسلمین در اردن دارای پایگاه اجتماعی است و بخش قابل توجهی از مردم مخالف انحلال و ممنوعیت فعالیت این گروه هستند. 
 
نتیجه انتخابات پیام مشخصی برای کشورهایی داشت که به دنبال اعمال فشار بر دولت اردن بودند تا اخوان المسلمین را سازمانی تروریستی اعلام کند. انتخابات نشان داد گرایش های اخوانی و اسلام گرایانه در حال رشد میان مردم اردن است.

در این دوره بسیاری از احزاب تشکیل شده پس 2021 میلادی با وجود حمایتی که از سوی حاکمیت داشتند، به واسطه فقدان ریشه های اجتماعی و پایگاه مردمی با چالش های فراوانی مواجه شدند

موضوع فلسطین و جنایت های رژیم صهیونیستی در غزه و کرانه باختری مهمترین پرونده ای بود که بر انتخابات پارلمانی اردن تأثیر گذاشت، زیرا جبهه عمل اسلامی به عنوان بازوی سیاسی اخوان المسلمین موضوعاتی همچون رد معاهده صلح با رژیم صهیونیستی، درخواست لغو آن، اخراج سفیر رژیم صهیونیستی و قطع روابط تجاری با این رژیم را دنبال کرد و بخشی از مردم اردن به این رویکرد رأی دادند.

 
نکته قابل توجه دیگر در انتخابات اینکه اکثریت کسانی که به اسلام گرایان رأی دادند از قبایل اردن بودند و این یکی از شگفتی ها بود، زیرا درصد رأی در امان، پایتخت اردن بسیار پایین و حدود 22 درصد بود. این یعنی محبوبیت حزب اخوانی عمل اسلامی در مناطقی که پایگاه رأی شخصیت های نزدیک به حاکمیت به شمار می رود، در حال افزایش است و تا حدی شاهد همگرایی میان نیروهای قبیله ای و اسلام گرا در اردن هستیم.  

 
بهره سخن

 نتیجه انتخابات پارلمانی اردن باعث شگفتی بسیاری از تحلیلگران شد. با وجود سرکوب شاخه سیاسی اخوان المسلمین اردن در سالیان گذشته، اکنون جبهه عمل اسلامی کنترل 31 کرسی در مجلس را به دست گرفته است و 22 درصد مجلس را تشکیل خواهد داد. این موضوع نشان دهنده این است اخوان المسلمین تنها نیروی سازمان یافته و دارای پایگاه اجتماعی ایدئولوژیک در سپهر سیاسی اردن به شمار می رود.
 
البته باید در نظر داشت، سازوکار انتخابات در اردن طوری طراحی شده است هیچ حزبی نتواند اکثریت را به دست آورد و جبهه عمل اسلامی با وجود کسب کرسی های بیشتر، اکثریت را در مجلس ندارد و تأثیر آن بر روندهای تصمیم گیری محدود خواهد بود، اما می تواند تا حدی در روندهای سیاسی بازیگری و در شکل دهی دولت بعدی ایفای نقش کند.
 
صعود اسلام گرایان تا حدی موازنه سیاسی اردن را تغییر می دهد و سلطنت اردن را با مجموعه ای از واقعیت های سیاسی جدید مواجه می کند. هرچندکماکان عبدالله دوم، پادشاه این کشور قدرت انحلال مجلس را در اختیار دارد و سلطنتش در بسیاری موضوعات کلان سیاسی و ملی حرف آخر را می زند، اما صدای مردم اردن و فضای اجتماعی ضد صهیونیستی در آن تا حدی معادلات را در ساحل شرقی اردن تغییر داده و رژیم افراطی و جنایتکار صهیونیستی را با تهدید فزاینده ای از سوی مرزهای اردن مواجه کرده است و این در نوع مواجهه و روابط سلطنت اردن و رژیم صهیونیستی تأثیرگذار خواهد بود.