جایگاه کم نظیر ایران در حوزه کشاورزی+جدول

به گزارش "راهبرد معاصر"؛  بر اساس سند چشم‌انداز 20 ساله در افق 1404 و برنامه پنجم توسعه فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی جمهوری اسلامی ایران (94-1390)، تأمین نیازهای اساسی کشاورزی، برخورداری از سلامت و امنیت غذایی، رفاه و تامین اجتماعی، دستیابی به فرصت های برابر و توزیع مناسب در آمد در میان خانوارها و بهره مندی از محیط زیست مناسب و توسعه پایدار از جمله مواردی است که در بخش کشاورزی و توسعه روستایی به آن تاکید شده است.

حوزه کشاورزی به عنوان حوزه ای راهبردی در دنیا به عنوان سنگ محک مناسبی برای ارزیابی قدرت استراتژیک یک کشور مورد مداقه قرار می گیرد. تولید محصولات کشاورزی ایران سالانه به بیش از 90 میلیون تن می‌رسد و در تولید و صادرات محصولات کشاورزی به ویژه محصولات باغی جزء 10 کشور نخست دنیاست.

 براساس منابع سازمان خواربار جهانی ساختار اصلی تولیدات کشاورزی جهان متکی بر 66 محصول کشاورزی شامل 41 محصول زراعی و 25 محصول دامی می باشد. البته این بدان معنا نیست که تنها 66 محصول کشاورزی در دنیا تولید می شود. بلکه این تعداد محصول به عنوان محصولات اصلی در ساختار کشاورزی دنیا مطرح می باشند.  

وضعیت کشاورزی در ایران از دید آمار و ارقام 

براساس اطلاعات موجود از بین 231 کشور دنیا، تقریبا 3/1 آنها در امر تولیدات کشاورزی پیشتاز بوده به نحوی که در تولید یک تا چند محصول کشاورزی، رتبه های اول تا دهم دنیا را به خود اختصاص داده اند در این زمینه جمهوری اسلامی ایران از جایگاه مناسبی در تولیدات کشاورزی دنیا برخوردار است. 

ایران با داشتن 15 محصول باغی مهم دارای مقام جهانی، از نظر تنوع تولید محصولات باغی، بعد از کشورهای چین، امریکا. مشترکاً با ترکیه رتبه سوم دنیا را از آن خود کرده است.

از نظر صادرات محصولات کشاورزی ایرن نیز در صادرات 10 محصول دارای رتبه های اول تا دهم جهان است با این توضیح که براساس منابع فائو، تجارت جهانی محصولات کشاورزی دنیا متکی بر صادرات و واردات 35 محصول اصلی بوده و از بین کشورهای جهان 64 کشور صادر کننده محصولات زراعی و 55 کشور صادر کننده محصولات باغی می باشند. 

همچنین محصولات ارزشمند دیگری نظیر زعفران، زرشک و زیره نیز در ایران تولید می شود، که به دلیل قرار نگرفتن در شمار محصولات اصلی کشاورزی از نظر فائو، در این طبقه بندیها لحاظ نشده است و ایران در واقع جزو بزرگترین تولید کنندگان دنیا در تعدادی از این محصولات نیز می باشد.

کشاورزی محور توسعه  

کشاورزی در بسیاری از کشورها محور توسعه قرار گرفته و در ایران نیز این بخش از اهمیت بسزایی برخوردار است. بررسیهای انجام شده نشان می دهد علی رغم همه تلاشها به دلیل وجود مشکلات ساختاری، توسعه این بخش با تنگناهایی مواجه است. از سوی دیگر کارشناسان معتقدند این بخش می تواند نقش عمده ای در رونق اقتصادی داشته باشد و محصولات آن می تواند جایگزین مناسبی برای صادرات نفت باشد. 

کشورمان با داشتن رتبه پنجم تنوع اقلیمی در جهان تولیدکننده و صادرکننده بسیار متنوع انواع و اقسام سبزی و صیفی از قبیل خربزه، هندوانه، بادمجان، هویج، انواع کلم، انواع فلفل، کاهو، خیار، سیب‌زمینی، انواع سیر و انواع سبزیجات است، به‌طوریکه در تولید خیار و خربزه در رتبه سوم جهان، در تولید هندوانه در رتبه چهارم، در تولید گوجه فرنگی در رتبه هفتم، در تولید سیب‌زمینی و سیر در رتبه سیزدهم جهان و در تولید کاهو در رتبه شانزدهم جهان قرار دارد.

ایران در تولید میوه در خاورمیانه و شمال آفریقا مقام اول را داراست. سرانه تولید میوه در دنیا 80 کیلوگرم است و این رقم در کشور ما به 200 کیلوگرم می رسد. همچنین در سال های مختلف ایران رتبه هشتم تا دهم دنیا را در تولید میوه در اختیار دارد.

ایران با سطح زیر کشت 244 هزار هکتاری خرما در دنیا مقام اول و از نظر تولید نیز با یک میلیون تن در رتبه دوم قرار دارد و سالانه 100 هزار تن از این محصول به خارج از کشور صادر می شود. باید تأکید کرد که میزان ضایعات میوه در ایران بین ۱۵ تا ۳۲ درصد و همین رقم در بلژیک یک دهم درصد است. بر اساس آمارهای فائو ایران در تولید محصولات کشاورزی، زراعی و باغی در ۶۸ محصول کشاورزی جایگاه نخست تا پانزدهم جهان را دارد.

بر اساس این گزارش ایران در تولید محصولات پسته، زرشک، خاویار، زعفران، میوه‌های هسته‌دار و ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌انواع توت جایگاه نخست در جهان را در اختیار دارد. همچنین ایران در تولید خرما و زردآلو در رده دوم جهان قرار گرفته است. در تولید هندوانه، گیلاس، خربزه و انواع ملون، سیب، انجیر و ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌خیار ‌‌‌‌‌‌هم جایگاه ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌سوم جهان را از آن خود کرده است.

بر اساس آمارهای فائو جایگاه تولید ایران در تولید گوسفند، میوه‌های تازه‌خوری، پشم، گردو و بادام ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌جایگاه چهارم جهان است. گزارش فائو نشان می‌دهد که تولید ایران در محصولاتی مانند رازیانه، ابریشم، نخود در جایگاه پنجم قرار دارد. تولید گردو، شیر گاو و گوجه فرنگی هم ایران را به جایگاه ششم دنیا رسانده است.

بر اساس آمارهای فائو تولید انگور، پیاز، آلبالو، شیر گوسفند و کیوی نیز در ایران فراوان است و این کشور جایگاه هفتم تولید این نوع محصولات را در جهان دارد. تولید محصولاتی نظیر ادویه، ، نارنگی، پرتقال ماندارین، کلمنتین‌ها، لیمو، پرتقال، شیر بز، انواع کدو، در جایگاه هشتم دنیا قرار دارد. ایران در تولید عدس جایگاه نهم دنیا را دارد.

همچنین آمارهای فائو حاکی از آن است که جایگاه ایران در تولید خرمالو، عسل و چای در جایگاه دهم قرار گرفته است. ایران رتبه یازدهم تولید کنف در جهان را دارد، همچنین در تولید انواع مرکبات، گندم، بلوبری و ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌پالم ‌‌‌‌‌‌‌‌در جایگاه ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دوازدهم واقع شده است.‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ آمارهای فائو نشان می‌دهد ایران در تولید بذر ملون، تخم مرغ، ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌و بادمجان جایگاه سیزدهم جهان را دارد. ایران در تولید چغندر قند، سبزیجات تازه، جو و سیب‌زمینی جایگاه چهاردهم را از آن خود کرده است و همچنین در محصول گلرنگ و کنگر فرنگی جایگاه پانزدهم دنیا را تصاحب کرده است

.

9 دانشگاه ایرانی در بین برترین های علوم کشاورزی دنیا

 بررسی پایگاه شاخص های اساسی علم آی.اس.آی (ISI-ESI) نشان می دهد که ۹ دانشگاه تهران، تربیت مدرس، شیراز، فردوسی مشهد، صنعتی اصفهان، تبریز، علوم پزشکی شهید بهشتی، علوم پزشکی تهران و دانشگاه آزاد اسلامی در جمع موثرترین دانشگاه های دنیا در رشته های موضوعی علوم کشاورزی و علوم گیاهی و دامی قرار گرفته اند. پایگاه شاخص های اساسی علم بر اساس میزان استنادهای دریافتی یا اثرگذاری مقالاتی که توسط دانشگاه ها و موسسات تحقیقاتی صورت می گیرد، آنهایی که به لحاظ حجم استنادهای دریافتی در مجموع یک درصد برترها قرار گرفته باشند را معرفی می کند.

سرانه مصرف مرغ در ایران 2 برابر متوسط جهانی

بنابراین گزارش بخش کشاورزی ایران همچنین در تولید دیگر کالاهای اصلی بخش کشاورزی کارنامه موفقی دارد به طوری که با تولید سالانه دو میلیون و 200 هزار تن گوشت مرغ جزو هفت کشور برتر تولید کننده دنیاست.

سرانه 28 کیلوگرم  مصرف گوشت مرغ  در کشور  2 برابر سرانه جهانی است و سالانه 2 میلیون و 250 هزار تن گوشت طیور در کشور تولید می شود. 

در بخش شیر و لبنیات نیز علاوه بر خود کفایی در تولید، صادرات داریم به طوری که در سال قبل  10 میلیون و 200 هزار تن لبنیات در کشور تولید و 804 هزار تن از این میزان تولید  به کشورهای همسایه صادر شد.

بنابر گزارش فائو و بر اساس اعلام معاون وزیر کشاورزی در امور دام، درصد خوداتکایی تولید شیر در کشور در سال قبل  108 درصد بوده  است که این روند در سال جاری نیز ادامه دارد.  میزان تولید تخم مرغ  در دنیا 70 میلیون تن است که ایران 1.3 آن را تولید می کند و رتبه یازدهم جهان را در تولید این محصول را دارد. سرانه تولید تخم مرغ در کشورمان 11.5 کیلوگرم و از سرانه تولید جهان 2 کیلو گرم بیشتر است.

بنابراین گزارش، در دیگر محصولات اساسی مانند دانه‌های روغنی و پنبه و برنج  نیز با وجود اینکه هنوز به خودکفایی نرسیده ایم اما با افزایش عملکرد و افزایش تولید در واحد سطح، بدون اینکه بر میزان مصرف منابع آبی کشور بیفزایم در حال افزایش تولیدبرای دستیابی به خودکفایی هستیم.

با انتخاب مجری برای طرح های مختلف محصولات کشاورزی مانند دانه های روغنی و برنج نیز برنامه ریزیهای چند ساله برای خودکفایی در تولید این محصولات صورت گرفته است، به طوری که در سال قبل  با تولید حدود 2 میلیون تن شکر در این محصول به خودکفایی رسیدیم.

بهره سخن

در حالیکه برخی در حال هراس افکنی در دل مردم هستند که ایران با تحریم های آمریکا مجبور است مانند عراق سال‌های گذشته، مبادله نفت در برابر کالا را تجربه کند،کشاورزی ایران با ۸۰ درصد خودکفایی تودهنی برای تحریم‌های ایالات متحده به حساب می‌آید. بهره گیری از پتانسیل های بالقوه در صنعت کشاورزی می تواند بستری برای هدایت کشور به سوی واکسینه شدن در برابر انواع و اقسام تحریمهایی که ممکن است امنیت غذایی کشور را تهدید کند، محسوب شود. داشتن دست برتر در تولیدات غذایی و کالاهای استراتژیک می تواند به عنوان برگ برنده و ابزاری برای افزایش قدرت سیاسی کشور نیز به حساب آید، نکته ای که البته عزم و تدبیر مسئولین و نگاه بلندمدت استراتژیست های اجرایی را می طلبد.