عرفه و لذت بخشیده شدن از گناهان

به گزارش راهبرد معاصر، با توجه به تنوع عبادات و اقتضای هر کدام از آنها نسبت به زمان و مکان و اشخاص و شرایط مختلف، هیچ لحظه‌ای و هیچ مکانی و هیچ شرایطی و هیچ فرد مکلفی را نمی‌توان تصور کرد که قادر بر انجام عبادت و ارتباط با خدا نباشد.

با این حال، زمان ها، مکان ها و شرایط خاصی هستند که با توجه به ویژگی خاصی که از طرف خدای متعال برای آن ها مقدر شده از مزیت نسبی برای ارتباط با خدا، عبادت و مناجات برخوردار هستند. نکته مهم آن است که از آن ها به عنوان فرصت‌های ناب عبادت غافل نشویم.

برای لمس بهتر مفهوم فرصت، بهتر است از کلام رسول گرامی اسلام خطاب به اباذر بهره بریم که فرمودند: «یَا أَبَا ذَرٍّ، اغْتَنِمْ خَمْساً قَبْلَ خَمْسٍ: شَبَابَکَ قَبْلَ هَرَمِکَ، وَ صِحَّتَکَ قَبْلَ سُقْمِکَ، وَ غِنَاکَ قَبْلَ فَقْرِکَ، وَ فَرَاغَکَ قَبْلَ شُغْلِکَ، وَ حَیَاتَکَ قَبْلَ مَوْتِکَ؛ [۱] اى ابوذر؛ پیش از آنکه پنج چیز به تو روى آورد، پنج چیز را غنیمت شمار (از آنها استفاده شایسته کن)، جوانى را پیش از پیرى، تندرستى را پیش از بیمارى، توانگرى را پیش از پریشانى و فراغت را پیش از گرفتارى و زندگى را پیش از مرگ.» آری بهترین توصیف مفهوم فرصت، زائل شدن و از دست رفتن قطعی آن است. پس باید از آن استفاده کرد و چه استفاده ای بهتر از عبادت و بندگی؟

برخی از فرصتهای عبادت، فرصت‌هایی مختص به افرادی خاص هستند مثل این که، دعای مظلوم، بیمار، والدین برای فرزند، زائر امام حسین (ع) و... به استجابت نزدیک ترند اما در کنار این فرصت های خاص، فرصت های عمومی ارزشمندی وجود دارند که همه می توانند از آن ها برای دعا و عبادت خدا استفاده کنند.

بهترین فرصت عبادت خداوند متعال، بندگان خود را با عبارات گوناگون برای انجام بندگی و عبادت تشویق کرده است مثل این که خلقت او را برای بندگی دانسته و می فرماید: «وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلاَّ لِیَعْبُدُون‏؛ [۲] من جنّ و انس را نیافریدم جز براى اینکه عبادتم کنند.»

یا این که آن ها را این چنین به سوی خود فرا می خواند: «وَ قالَ رَبُّکُمُ ادْعُونی‏ أَسْتَجِبْ لَکُم‏؛ [3] پروردگار شما گفته است: «مرا بخوانید تا (دعاى) شما را بپذیرم!»

خدای مهربان، مکان هایی مثل مساجد و زیارتگاه های معصومین را با ثواب های شگفت انگیز عبادت در آن ها، معین کرده تا بندگان او به سوی عبادت و کسب فیض از او رغبت کنند. زمان هایی مثل ماه مبارک رمضان به عنوان ماه مهمانی خدا، اعیاد بزرگ اسلامی و... نیز به همین جهت قرار داده شده‌اند.

از نظر زمانی، شب قدر ارزشمندترین و محبوب ترین زمان در نزد خداست که درباره آن می فرماید: «لَیْلَةُ الْقَدْرِ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْر؛ [۴] شب قدر بهتر از هزار ماه است!» از نظر فرصت های مرکب از زمان و مکان، هیچ چیز مثل وقوف در صحرای عرفات در روز عرفه نیست چنان که از رسول خدا صلّی الله علیه و آله نقل شده که فرمودند: «أَعْظَمُ‏ أَهْلِ‏ عَرَفَاتٍ‏ جُرْماً مَنِ‏ انْصَرَفَ‏ وَ هُوَ یَظُنُّ أَنَّهُ لَمْ یُغْفَرْ لَه‏؛ [۵] گناهکار ترین فرد در عرفات کسی است که از آن‏ جا باز گردد در حالی که گمان می‌برد آمرزیده نشده است.»

بی شک پس از ماه رمضان و شب و روز قدرش، عرفه یکی از ارزشمندترین زمان ها برای عبادت و راز و نیاز با خداوند است. چنان که امام صادق علیه السلام می فرمایند: «مَنْ لَمْ یُغْفَرْ لَهُ فِی شَهْرِ رَمَضَانَ لَمْ یُغْفَرْ لَهُ إِلَى مِثْلِهِ مِنْ قَابِلٍ إِلَّا أَنْ یَشْهَدَ عَرَفَةَ؛ [۶] کسی که در ماه رمضان آمرزیده نشد در هیچ زمان دیگری نمی تواند آمرزیده شود مگر این که روز عرفه را ببیند.»

عرفه، یعنی زاری برای ترحم

از امیر المؤمنین علیه السلام درباره این که چرا باید در عرفات و جبل‌الرحمه که بیرون از محدوده حرم است وقوف انجام شود، پرسیده شد که حضرت در پاسخ فرمودند: «لِأَنَّ الْکَعْبَةَ بَیْتُهُ وَ الْحَرَمَ بَابُهُ فَلَمَّا قَصَدُوهُ وَافِدِینَ وَقَفَهُمْ بِالْبَابِ یَتَضَرَّعُون‏؛ [۷] زیرا کعبه خانه خداست و حرم، درِ آن است؛ و زمانی که کسی قصد دیدار با صاحب خانه را دارد، آن ها را پشت در متوقف می کند تا تضرع کنند(و موفق به دیدار شوند).»

این کلام، به تنهایی نشان دهنده عظمت فرصت روز عرفه است که در صورت استفاده بهینه، زندگی انسان را دگرگون کرده و تحول اساسی در درون انسان ایجاد می‌کند. یعنی عرفه می‌تواند اقیانوس رحمت الهی را به جوشش درآورد و اتفاقی بیافریند که باید!

از این رو، جای شگفتی نیست که حضرت زین العابدین علیه السلام در دعای این روز، این چنین فضای زاری را مهیا می کند: «أَنَا الْجَانِی عَلَى نَفْسِهِ أَنَا الْمُرْتَهَنُ بِبَلِیَّتِهِ أَنَا الْقَلِیلُ الْحَیَاءِ أَنَا الطَّوِیلُ الْعَنَاءِ؛ [۸] منم که در حق خود جنایت کردم، منم که در گرو بلاى خودم، منم که کم حیاام، منم که داراى گرفتارى فراوانم.»

امید است در این روز استثنایی بتوانیم بهترین استفاده و بهره را ببریم که فرصت اندک و ره طولانی است.

فارس