تکاپوی ترامپ برای پایان دادن به بحران قطر

به گزارش راهبرد معاصر؛ روابط چهار کشور عربی: عربستان سعودی، امارات متحده عربی، مصر و بحرین با قطر پس از نخستین سفر دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا به غرب آسیا بحرانی شد. در سال ۲۰۱۷ چهار کشور عربستان، امارات، مصر و بحرین، قطر را به حمایت از تروریسم متهم کردند و در 5 ژوئن روابط دیپلماتیک خود با قطر را قطع کردند و برای عادی شدن روابط، خواستار قطع رابطه دوحه با تهران، اخراج نظامیان ترکیه از قطر و تعطیلی شبکه الجزیره شدند.

اقدامات دولت ترامپ برای پایان دادن به بحران قطر

از سال 2017 تلاش‌ها و اقدامات متعددی برای پایان دادن به بحران قطر از سوی بازیگران منطقه ای و بین المللی به خصوص کویت و عمان صورت گرفته اما تاکنون نتیجه ای دربرنداشته است. اگرچه دونالد ترامپ بارها تلاش کرده به این بحران پایان دهد اما این بار به دلیل نزدیکی به انتخابات وی تلاش دارد در کنار نقش آفرینی در عادی سازی روابط کشورهای امارات و بحرین با اسرائیل از بحران قطر نیز به عنوان کارت انتخاباتی بهره برداری کند.

در واقع دونالد ترامپ در شرایط کنونی که کمتر از دو ماه به انتخابات ریاست جمهوری آمریکا زمان مانده است، در چندین جبهه برای کسب دستاوردهای سیاسی و بهره‌گیری از آن در تبلیغات انتخاباتی سخت در تلاش است.

اگرچه توافق عادی سازی روابط میان امارات و بحرین با رژیم صهیونیستی دستاورد خارجی بزرگی برای ترامپ محسوب می شود که با شکست های بزرگی در داخل و خارج مواجه شده اما او برحل بحران شورای همکاری نیز حساب باز کرده است؛ بحرانی که به عقیده برخی از کارشناسان شخص ترامپ بخشی از آن و حتی دلیل اصلی آغاز آن است.

در همین راستا مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا و جرد کوشنر، داماد و مشاور ترامپ، سلسله تماس هایی با رهبران پنج کشور قطر، امارات، عربستان، بحرین و مصر برای دستیابی به راهکاری برای برون رفت از این بحران انجام داده اند.

درحالی که موعد برگزاری انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در حال نزدیک شدن است، جرد کوشنر، سفری را به کشورهای شورای همکاری خلیج فارس آغاز کرد تا بتواند به دستاوردهای خارجی برسد که موضع ترامپ را در رقابت با جو بایدن، نامزد حزب دموکرات در انتخابات ریاست جمهوری تقویت کند. هم زمان ترامپ اقداماتی را برای موفقیت طرح خود برای حل بحران این شورا انجام داده است.

با اینکه سفر کوشنر به قطر، عربستان، امارات و بحرین بیشتر برای گرفتن تأیید و حمایت از عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی بود، بحران شورای همکاری خلیج فارس یکی از محورهای دیدار وی با مسئولان این کشورها بود.

کوشنر 2 سپتامبر 2020 هنگام رسیدن به دوحه گفت که واشنگتن نقش دیپلماتیکی را در پشت‌پرده توافق اسرائیل و امارات ایفا کرد و امیدوار است این مسئله درباره بحران شورای همکاری خلیج فارس نیز اتفاق بیفتد. کوشنر گفته است: «رهبران کشورهای شورای همکاری همگی معتقدند بحران بیش از حد طولانی شده و خواهان راه حل هستند».

قبل از ورود کوشنر به منطقه، مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا نیز به منطقه سفر و بر تمایل کشورش برای حل بحران این شورا تأکید کرد. مایک پمپئو، 14 سپتامبر 2020 نیز در آغاز سومین نشست از گفتگوی استراتژیک قطر و آمریکا در واشنگتن گفت که زمان یافتن راه حلی برای بحران شورای همکاری فرا رسیده است. پمپئو افزود که قطر نقش مهمی در کاهش تنش در سوریه و لبنان داشته است و از نقش قطر در کمک به افغان‌ها برای رسیدن به صلح تقدیر کرد.

در عین حال کاخ سفید از تماس تلفنی دونالد ترامپ با سلمان بن عبدالعزیز، پادشاه عربستان خبر داد که در جریان آن بر لزوم مذاکره برای حل بحران شورای همکاری خلیج فارس تأکید شده است.

چند روز پس از سفر پمپئو و کوشنر به ریاض، ملک سلمان، پادشاه عربستان پیام مکتوبی را برای نواف الاحمد الجابر الصباح، معاون امیر کویت و ولیعهد این کشور فرستاد. این پیام که فیصل بن فرحان، وزیر خارجه عربستان آن را تحویل داد، درباره آخرین تحولات منطقه و مسائل مشترک بوده است.

مواضع کشورهای محاصره کننده پیرامون پایان بحران قطر

با گذشت بیش از سه سال از محاصره قطر، مواضع برخی از کشورهای محاصره کننده نرم تر شده است. به عنوان مثال دیدگاه قاهره پس از گذشت سه سال از بروز بحران، نسبت به قطر متعادل تر و نرم تر شده است. به رغم قطع روابط میان قاهره و دوحه، برخی پرونده های مشترک نظیر پرونده نوار غزه و وضعیت جنبش حماس وجود دارد که دو کشور با هم هماهنگی غیرمستقیم دارند. اما در نهایت این پرونده تا حد زیادی به تفاهمات قاهره با ابوظبی و ریاض باز می گردد.

عربستان سعودی نیز که با بحران های متعددی مواجه است از پایان بحران قطر استقبال می کند؛ به خصوص که شبکه الجزیره اخیراً از میزان تنش زایی کاسته و با هدف فراهم نمودن اقدامات پایان بحران، رویه خود را در قبال ریاض تغییر داده است. علاوه بر آن محمد بن سلمان با هدف حمایت از ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا مشکل چندانی با پایان بحران شورای همکاری ندارد.

بحرین نیز به دلیل وابستگی ذاتی به آل سعود و نفوذ زیادی که ریاض بر منامه دارد تابع سیاست ها و تصمیمات عربستان سعودی است. به خصوص که اقدامات بحرین در عرصه سیاست خارجی با وابستگی و تبعیت از ریاض همراه است.

با این حال یکی از بازیگران مهمی که طی سه سال گذشته خواستار پایان بحران قطر نبوده، امارات است. زمانی که واشنگتن در ماه ژوئیه 2020 مسئولان ارشد قطر، امارات و عربستان را گرد هم آورده بود و با آنها به توافقی درباره یک ساختار برای حل اختلافات رسید، تقریبا داشت بحران را حل می کرد اما ابوظبی در لحظات آخر این تلاش ها را به شکست کشاند؛ زیرا دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا موفق نشد ابوظبی را برای باز کردن فضای هوایی خود به روی هواپیمایی قطر متقاعد کند.

همچنین یکی از دلایلی که در خصوص عدم حضور محمد بن زاید، ولیعهد ابوطبی در مراسم امضای توافق صلح در کاخ سفید مطرح است نگرانی از فشار مستقیم ترامپ به وی برای پایان دادن به بحران قطر است که خوشایند محمد بن زاید نیست.

نتیجه‌گیری

با نزدیک شدن موعد برگزاری انتخابات ریاست جمهوری آمریکا که تحلیل گران آن را دشوارترین انتخابات در تاریخ آمریکا می دانند، دولت دونالد ترامپ عزم خود را برای پایان دادن به بحران قطر جزم کرده است تا با انتقادات زیادی که در معرض آن قرار می گیرد، مقابله کند.

در این بین اگرچه چهار کشور عربی: عربستان سعودی، امارات متحده عربی، مصر و بحرین به شدت از انتخاب مجدد ترامپ حمایت می کنند اما اختلافات عمیق شکل گرفته بین ابوظبی و دوحه در سه سال گذشته عامل بازدارنده ای در برون رفت از بحران شورای همکاری خلیج فارس به شمار می رود.

در پایان می توان گفت که اصرار ترامپ بر پایان دادن به بحران قطر می تواند به توافق اولیه ای که ضامن آرامش و تنش زدایی میان طرف ها باشد منجر شود اما این اقدامات تنها به عنوان گامی ابتدایی برای آغاز مذاکرات گسترده به منظور پایان دادن به این بحران است. از این رو سناریوی پایان بحران قطر تا پیش از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری آمریکا دشوار و بعید به نظر می رسد.