راهکار تکمیل پروژه‌های نیمه‌تمام عمرانی چیست؟
با استفاده از صندوق‌های سرمایه‌گذاری پروژه و با توجه به اقبال مردم به سرمایه‌گذاری در فعالیت‌های سودده و مولد، می‌توان امید داشت که بسیاری از پروژه های اقتصادی زیربنایی کشور در کمترین زمان ممکن به بهره‌‌برداری برسد.
به گزارش راهبرد معاصر در پیوست شماره 1 لایحه بودجه سال 1400 کل کشور که توسط سازمان برنامه و بودجه منتشر شده، در مجموع 55 ردیف اعتباری برای پروژه‌های ریلی در نظر گرفته شده است.
این 55 ردیف اعتباری پروژه‌هایی چون اتصال اردبیل،ایلام، چابهار، دوغارون، سبزوار، سراب و یاسوج به شبکه ریلی، احداث راه‌آهن تهران-همدان-سنندج، احداث راه‌آهن تهران-لاریجان-آمل، احداث راه‌آهن رشت-انزلی و پروژه‌هایی از این دست را شامل می‌شود. مجموع اعتبار مورد نیاز تکمیل این پروژه‌ها در لایحه بودجه 174.6 هزار میلیارد تومان برآورد شده که از این میزان در دوران برنامه پنجم توسعه و پیش از آن 13.9 هزار میلیارد تومان و در سالهای 1396 تا 1399 در حدود 12.6 هزار میلیارد تومان تامین شده و تخصیص یافته است.
به عبارت دیگر در مجموع از ابتدای آغاز این پروژه‌ها تا امروز، 26.5 هزار میلیارد تومان تامین اعتبار برای این پروژه‌ها انجام شده و همچنان نیاز به 148 هزار میلیارد تومان اعتبار برای تکمیل طرح‌های نیمه تمام ریلی وجود دارد.
*بودجه‌ای که به چشم انداز نمی‌رسد
با توجه به بودجه سنواتی تخصیص یافته به شرکت مادر تخصصی ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل کشور به عنوان متولی توسعه پروژه‌های آزادراهی، بزرگراهی، جاده‌های فرعی و روستایی، شبکه ریلی، بنادر و فرودگاه‌ها در کشور، که در سال 1398 تنها 5.3 هزار میلیارد تومان و در سال جاری 6.9 هزارمیلیارد تومان و مطابق برآورد، در سال 1400، 7.8 هزار میلیارد تومان تعیین شده است.
حتی اگر فرض کنیم تمامی این اعتبار تعیین شده به اتمام پروژه‌های نیمه تمام ریلی تخصیص پیدا کند، تکمیل این پروژه‌ها 20 سال زمان خواهد برد. این در حالی است که مطابق اهداف کمی تعیین شده در چشم انداز جامع ریلی منطبق بر سند چشم انداز 1404، می بایست تا سال 1404 ارتقا کمی شبکه خطوط اصلی ریلی به مجموع 25000 کیلومتر صورت پذیرد. لکن، با توجه به وضعیت فعلی تامین اعتبار پروژه‌های نیمه‌تمام ریلی در کشور، رسیدن به این هدف، ناممکن به نظر می‌رسد.
این در حالی است که این نگرانی وجود دارد که همین اعتبار محدود عمرانی در نظر گرفته شده برای تکمیل پروژه‌های ریلی نیز با توجه چالش‌های پیش‌روی دولت در تامین کسری بودجه، محقق نگردد. در همین رابطه محمدرضا رضایی کوچی، رییس کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی می‌گوید:« در لایحه بودجه سال 1400، حدود 104 هزار میلیارد تومان اعتبار برای پروژه‌های عمرانی در نظر گرفته شده است، حال این نگرانی وجود دارد که دولت بخواهد سال آینده، کسری بودجه خود را از محل اعتبارات عمرانی جبران کند و عملاً پروژه‌های عمرانی متوقف خواهند شد.»
*هرگونه تعلل در تکمیل پروژه‌های ریلی، جبران ناپذیر خواهد بود
عدم تکمیل شبکه خطوط ریلی علاوه بر لطمه‌های اقتصادی ناشی از عدم حصول درآمدهای مبتنی بر بستر حمل و نقل ریلی که شامل درآمدهای داخلی، صادراتی، وارداتی و ترانزیتی خواهد بود، ظرفیت ذاتی و خدادادی ایران در حمل بار ترانزیتی را با چالش مواجه می‌کند.
عدم تکمیل زودهنگام خطوط اتصال کریدورهای ترانزیتی ریلی همچون چابهار-زاهدان-سرخس، شلمچه-بصره، کرمانشاه-خسروی و رشت-آستارا باعث خواهد شد که کشورهایی که به این مسیرها برای کم کردن میزان هزینه مبادلات تجاری خود نیازمندند، برای حذف ایران از مسیر ترانزیت کالاهای خود تلاش نمایند. نمونه‌ای از این تلاش‌‌ها، حرکت قطار از مبدا ترکیه به مقصد چین در تاریخ 26 آذر سال جاری، بدون گذشتن از داخل خاک ایران است که زنگ خطر حذف ایران از کریدور بین‌المللی شرق به غرب را به خطر درآورده است.
*صندوق پروژه سرمایه‌گذاری، مردم می‌توانند پروژه‌ها را تکمیل کنند
یکی از راه های تامین مالی پروژه های زیربنایی کشور بدون وابستگی به بودجه‌های محدود دولتی، استفاده از سرمایه های خرد و نیمه خرد مردمی است.
در حال حاضر، بیش از 3000 هزار میلیارد تومان نقدینگی در کشور وجود دارد که می توان بخش قابل توجهی از این نقدینگی را به سمت سرمایه گذاری در پروژه های عمرانی هدایت کرد. مهم‌ترین ابزاری که برای تجمیع سرمایه‌گذاری‌های خرد مردمی در جهت تامین مالی پروژه‌های زیربنایی وجود دارد، صندوق‌های سرمایه‌گذاری پروژه است که به عنوان تجربه‌ای موفق در بسیاری از کشورهای دنیا در حال فعالیت است.
ساز و کار صندوق‌های سرمایه‌گذاری پروژه به این صورت است که برای تکمیل هر پروژه عمرانی یک صندوق تشکیل شده و تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار کشور برای پروژه مورد نظر اقدام به تامین مالی از مردم و بخش خصوصی می‌کند.
یک نهاد مردمی دارای سهام ممتاز مدیریتی به عنوان ناظر پروژه از طرف مردم و یک نهاد تضمین‌گر همچون بانک‌ها برای تضمین کف سود اعطایی به مردم در این صندوق حضور خواهند داشت.
با استفاده از صندوق‌های سرمایه‌گذاری پروژه و با توجه به اقبال مردم به سرمایه‌گذاری در فعالیت‌های سودده و مولد، می‌توان امید داشت که بسیاری از پروژه های اقتصادی زیربنایی کشور خصوصا پروژه‌های نیمه تمام ریلی با مشارکت بخش خصوصی و سرمایه‌گذاری مردم در کمترین زمان ممکن به بهره برداری برسد.
فارس