بامداد در پایتخت دومنظوره می‌شود
بازار «تفریحات شبانه» در مناطقی از تهران با اجرای مصوبه زمستان سال گذشته شورای شهر توسط شهرداری از ماه آینده راه‌اندازی می‌شود.
به گزارش راهبرد معاصر ، با آخرین هماهنگی که دیروز در جلسه مدیران شهری انجام شد، قرار است ۵ خیابان شاخص از ساعت ۱۲ تا ۳ بامداد به محدوده مجاز برای تهرانگردی شبانه و محل استقرار «کسب‌وکارهای سیار» تبدیل شود و ساعت کار مراکز خرده‌فروشی، خدماتی و فرهنگی در این محدوده، افزایش یابد. رسمیت‌بخشی به زیست شبانه با «شارژ ساعت کار برخی مراکز خرید، رستوران‌ها و فضاهای باز شهری» چهار مزیت دارد.
شب‌های تهران زنده می‌شود
آخرین جلسه هماهنگی پارلمان محلی پایتخت با شهرداری تهران برای راه‌اندازی «بازار تفریح شبانه در پایتخت» روز گذشته برگزار شد.به گزارش «دنیای‌اقتصاد» شهرداری تهران براساس مصوبه بهمن ماه سال گذشته شورای شهر مکلف است از ابتدای اردیبهشت ماه امسال به‌طور آزمایشی شرایط گردشگردی و تفریح شبانه در شهر را در قالب راه‌اندازی بازار تفریحی-خدماتی فراهم کند. به عبارت دیگر شهرداری موظف شده هر آنچه برای رسمیت‌بخشی زیست‌شبانه در شهر نیاز است را از طریق هماهنگی با دولت و سایر دستگاه‌های تامین‌کننده امنیت شهر مهیا کند. این طرح از چهار سال گذشته در مدیریت شهری تحت عنوان پروژه «نجات شهر از شب‌مردگی» مطرح بود اما به دلایلی تاکنون اقدام عملیاتی در راستای اجرا و تحقق آن در مناطق مختلف شهری تهران انجام نشده است. در قالب این ایده بنا بود مناطق مرکزی شهر که عمده کاربری‌های ساختمانی مستقر در آنها اداری- تجاری است و از ابتدای غروب خالی از حرکت و حضور شهروندان می‌شوند با استقرار برخی مراکز سیار خدماتی-تفریحی از شب‌مردگی نجات پیدا کنند. در دوره جدید مدیریت شهری نیز با اتکا به این ایده، افزون بر محدوده مرکزی شهر، شهرداری تهران را ظرف سه ماه موظف به ارائه طرحی جهت «احیای زیست شبانه» در محدوده‌های مشخصی از شهر کردند. البته مطابق با مصوبه زمستان سال گذشته شورای شهر قرار است از ابتدای اردیبهشت ماه در پنج خیابان معروف شهر تهران، شرایط برای تفریح، گذراندن اوقات فراغت، گردشگری و در عین حال خریدهای خرد فراهم شود تا به این ترتیب بخشی از ترافیک خیابان‌هایی از شهر که در ساعات روز با تراکم فوق‌العاده‌ای نسبت به سایر محلات شهر برای خرید و تفریح مواجه هستند به ساعات پایانی شب منتقل شود.
این فاز آزمایشی زیست شبانه به مدت سه ماه از ساعت ۲۴ تا ۳ بامداد پیش‌بینی شده و سپس شهرداری تهران با تهیه طرح جامع آن نسبت به گسترش محدوده‌های ویژه زیست شبانه اقدام کنند.
در قالب این طرح آزمایشی، مراکز خرده‌فروشی، خدماتی، فرهنگی و گردشگری در پنج محدوده مشخص شهر اجازه ارائه خدمات به شهروندان را دارند. هر چند فرماندار تهران اواخر سال گذشته با ارسال نامه‌ای به شورای شهر با مصوبه شورای شهر برای اجرای این طرح به‌صورت آزمایشی مخالفت خود را اعلام کرده بود اما بررسی‌های انجام شده نشان می‌دهد مطابق با ضوابط و مقررات، اعتراض به مصوبه شورای شهر از سوی فرمانداری باید با اعلام نظر هیات تطبیق و نه به‌صورت شخصی انجام شود. پیگیری‌های شورای شهر تهران نیز حاکی از آن است که هیات تطبیق فرمانداری تهران نظر مخالفی درخصوص اجرای این طرح در شهر تهران ندارد. از این رو مصوبه شورای شهر خطاب به شهرداری درخصوص تهیه طرح زیست شبانه ظرف سه ماه و اجرای فاز آزمایشی آن از ابتدای اردیبهشت ماه امسال برای شهرداری لازم‌الاجرا خواهد بود. در همین زمینه نیز آخرین پیگیری‌ها و مکاتبات رسمی از سوی شورای شهر با شهرداری تهران ظرف چند روز اخیر و نهایتا جلسه هم‌اندیشی روز گذشته با شهردار تهران انجام شده است.
بررسی‌های انجام شده درباره نتایج اجرای این طرح در شهر تهران نشان می‌دهد: احیای زیست شبانه می‌تواند چهار مزیت برای پایتخت داشته باشد. نخستین اتفاق مثبت ناشی از اجرای این طرح افزایش ساعات گردش و تفریح در پایتخت است. در حال حاضر خانوارهای تهرانی با توجه به حجم ترافیک و تراکم کاری روزانه، زودتر از ساعت ۹ شب امکان حضور در شهر برای گذران اوقات فراغت فارغ از مشغله‌های کاری را ندارند از این رو لازم است ساعت گردشگری در تهران از طریق احیای زیست شبانه افزایش پیدا کند. دومین اتفاق مثبت برای شهر و شهروندان تهران با اجرای این طرح آن است که حجم ترافیک در تهران در طول شبانه روز با افزایش امکان تردد در ساعات بیشتری از شبانه روز جهت خرید و تفریح توزیع می‌شود. اتفاق مثبت دیگر آنکه اقتصاد شهر از طریق فراهم کردن زمینه فعالیت برخی مشاغل سیار، مراکز خرده‌فروشی و تفریحی در شب متحول خواهد شد. به این صورت که کسب و کارهایی که نیاز گردشگری و تفریحی شهر را تامین می‌کنند رونق پیدا می‌کنند و درآمد پایدار شهر از محل عوارض و مالیات مربوط به این کسب و کارها افزایش پیدا خواهد کرد. نهایتا آنکه مناطقی از شهر که به دلیل عدم استقرار قابل‌توجه ساختمان‌های مسکونی در ساعات پایانی شب با پدیده شب‌مردگی مواجه هستند دوباره احیا خواهند شد و از این طریق امنیت اجتماعی تامین و برخی ناهنجاری‌های اجتماعی رخ داده در این مناطق کاهش پیدا می‌کند.
اگرچه شهرداری تهران در ظاهر به لحاظ قانونی مسوولیتی برای احیای زیست شبانه ندارد اما با توجه به مصوبه اخیر شورای شهر موظف است چاشنی راه‌اندازی این طرح را در شهر فراهم کند. به این معنا که شهرداری باید بستر لازم برای استقرار مشاغل سیار ویژه گردشگری شبانه را در محدوده‌های مشخص فراهم کند و از سوی دیگر هماهنگی و رایزنی‌های لازم با دستگاه‌ها و نهادهای تامین‌کننده امنیت شهر را انجام دهد.
مطابق با مصوبه شورای شهر، شهرداری پنج وظیفه مهم برای اجرای این طرح بر عهده دارد. کسب و کارها و مشاغل سیار مجاز به فعالیت در راسته‌های مشخص شده را شناسایی و معرفی کند. همچنین بر عملکرد آنها در محورهای مشخص شده نظارت مناسب انجام دهد. دیگر تکلیف این مصوبه برای شورای شهر، اجرای آزمایشی طرح زیست شبانه به مدت سه ماه در پنج محور مشخص شده در شهر است. به این منظور نیز شهرداری باید تا شعاع ۵۰۰ متر از محورهای مشخص شده شرایط تفریح شبانه را فراهم کند. همین‌طور هماهنگی لازم با کلیه مراکز خرده فروشی، خدماتی و فرهنگی را در این خیابان‌ها انجام دهد. نهایتا آنکه حضور و استقرار مشاغل سیار در این خیابان‌ها نباید مصداق سدمعبر از سوی نیروهای شهرداری تلقی شود.
اجرای این طرح و نتایج مثبتی که احیای زیست شبانه می‌تواند برای شهر تهران داشته باشد از سوی بازوی پژوهشی شهرداری در تابستان سال گذشته با توجه به تجربه موفق شهرهای دنیا نیز مورد تایید قرار گرفته است. مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهرداری تهران در قالب پژوهشی درخصوص اثر اجرای طرح‌های گردشگری در اقتصاد شهرها، به تجربه شهر آمستردام از اجرای طرح‌های تفریحی و گردشگری در نقاط ویژه‌ای از شهر پرداخته است. در این پژوهش شهر آمستردام به‌عنوان یکی از ۱۰ شهر برتر اروپا در حوزه جذابیت شهر برای گردشگری شناخته و معرفی شده است. در این شهر برای توسعه فعالیت‌های گردشگری، شهرداری توجه ویژه‌ای به مناطق مرکزی شهر که جاذبه تاریخی و فرهنگی دارد داشته است. شهرداری تلاش کرده این نقاط را به امکانات رفاهی و فراغتی تجهیز کند. به تعبیر دیگر این پژوهش نشان می‌دهد گام اول موفقیت برای توسعه طرح‌های گردشگری، انتخاب مکان مناسب است. در عین حال برای اجرای این طرح، دولت نیز با شهرداری همکاری ویژه‌ای داشته و در حوزه مرمت و نگهداری بناهای تاریخی حمایت ویژه‌ای را از شهرداری انجام داده است. در واقع این‌طور می‌توان گفت توسعه گردشگری در آمستردام تحت تاثیر پیوند محکم میان شهروندان، دولت مرکزی و شهرداری‌ها بوده است. در نتیجه همکاری شهرداری و دولت برای اجرای طرح‌های گردشگری تفریحی ویژه، دو درصد از درآمدهای مالیاتی شهر آمستردام از محل مالیات‌های گردشگری این شهر تامین می‌شود. نکته مهمی که نتایج این پژوهش نشان می‌دهد آن است که اجرای طرح‌های گردشگری مشابه زیست شبانه در شهر از یک سو منجر به تحرک تمام بخش‌های اقتصاد شهری می‌شود و از سوی دیگر در بلند مدت سبب افزایش کیفیت زندگی ساکنان شهر به دلیل افزایش نشاط اجتماعی می‌شود. در عین حال این موضوع نیز در این پژوهش تاکید شده است که این انتظار که گردشگری شهری بخش مجزایی از سبد درآمدی شهرداری‌ها را به خود اختصاص دهد انتظار درستی نیست اما گردشگری شبانه با تحریک بخش‌های دیگر اقتصاد و اثر موسوم به ضریب تکاثری می‌تواند درآمدهای قابل توجهی را در شهر ایجاد کند. این پژوهش با توجه به تجربه موفق سایر شهرهای دنیا، چهار عامل مهم در توسعه گردشگری در شهر تهران را شناسایی کرده است. در این پژوهش، کسب اختیارات قانونی از سوی دولت در حوزه گردشگری، واگذاری مسوولیت مدیریت برنامه‌ریزی گردشگری به شهرداری تهران، توسعه همکاری و مناسبات مشترک با سازمان‌های هم عرض مسوول امر گردشگری و نهایتا توجه به گردشگری به‌عنوان یک صنعت درآمدزا، می‌تواند به‌عنوان عوامل موثر در توسعه گردشگری به ویژه زیست شبانه باشد. همچنین شهرداری می‌تواند با ترغیب سرمایه گذاران به سرمایه‌گذاری در حوزه گردشگری به افزایش اشتغال‌زایی و توسعه کسب و کارهای محلی و نهایتا افزایش رفاه و کیفیت زندگی شهری اقدام کند. به ویژه آنکه توسعه گردشگری و زیست شبانه به‌عنوان یکی از مطالبات شهروندان پایتخت شناخته شده است. مطابق نتایج نظرسنجی انجام شده از سوی شهرداری تهران در سال گذشته، ۴۰ درصد مردم تهران حداقل هفته‌ای یک بار شب‌ها تهرانگردی می‌کنند و ۸۲ درصد مردم، خواهان حضور در شب‌های پایتخت و فضای سبز برای فعالیت اغذیه فروشی‌ها، فعالیت‌های موسیقی، سینماها و نمایش‌های خیابانی هستند. در واقع ۸۲ درصد از شهروندان شرکت‌کننده در نظرسنجی شهرداری تهران در پاسخ به این سوال که «شما با ایجاد فضاهای باز برای تفریح شبانه مردم که در آن اغذیه فروشی‌ها، نمایش فیلم، نمایش و موسیقی خیابانی و... باشد چقدر موافق یا مخالف هستید؟» موافق یا خیلی موافق بوده‌اند.
الزام شهرداری به اجرای طرح
بهاره آروین، عضو هیات‌رئیسه شورای شهر تهران به‌عنوان پیشنهاد‌دهنده اجرای فاز آزمایشی طرح زیست شبانه طی هفته گذشته در قالب مکاتبه‌ای با شهردار تهران خواهان فراهم کردن امکان ادامه فعالیت مراکز خرده فروشی، فرهنگی و خدماتی در قالب تحقق طرح زیست شبانه همزمان با فرارسیدن ماه‌های شعبان و رمضان شد. وی در قالب مکاتبه‌ای از شهردار تهران خواسته تا با انجام هماهنگی‌های لازم با مراجع ذی‌ربط، از ابتدای اردیبهشت‌ماه امکان فعالیت مراکز خرده‌فروشی، خدماتی و فرهنگی واقع در حداقل پنج محور پر‌رفت‌و‌آمد شهر تهران را از ساعت ۲۴ تا ۳ بامداد فراهم کند و برنامه عملیاتی آن را به شورای شهر تهران اعلام کند. وی با تاکید بر لازم‌الاجرا بودن مصوبه شورای شهر تهران برای شهرداری در زمینه ارائه طرح زیست شبانه ظرف مدت سه ماه و همچنین اجرای فاز آزمایشی این طرح در پنج محور شهر تهران عنوان کرد: یکی از مهم‌ترین اهداف مدنظر شورای شهر برای اجرای این طرح ارائه خدمات از سوی مراکز خرده فروشی و فرهنگی در ساعات پایانی شب برای انتقال بخشی از ترافیک روز پایتخت به شب است؛ علاوه‌بر آنکه ادامه فعالیت مراکز فرهنگی خدماتی در شب می‌تواند به افزایش رفاه، امنیت و نشاط شهروندان تهرانی منتهی شود. به گفته وی در این مسیر علاوه‌بر این مراکز، مشاغل سیار نیز با حفظ قواعد و ضوابط مصوب می‌توانند در ارائه خدمات به شهروندان در ساعات مقرر اقدام کنند.
عضو هیات‌رئیسه شورای شهر تهران با تاکید بر آنکه مطابق با آخرین مباحث انجام‌شده با شهردار تهران قرار است پنج محور فاز آزمایشی طرح زیست شبانه اعلام شود، اظهار کرد: با توجه به آغاز برگزاری اعیاد شعبانیه و همچنین نزدیک شدن به ماه مبارک رمضان پیش‌بینی و تاکید شده است تا این مراکز در مجاورت اماکن مذهبی باشد تا زمینه و امکانات لازم برای انجام فرایض دینی شهروندان در ایام ماه مبارک نیز بیش از پیش فراهم شود. به‌عنوان مثال یکی از محورهای پیشنهادی محدوده میدان تجریش در مجاورت امام‌زاده صالح(ع) است.
وی با بیان اینکه در جلسه هم‌اندیشی روز گذشته تاکید شد تا هرچه زودتر معاونت مربوطه به اجرای این طرح از سوی شهردار تهران مشخص و معرفی شود، گفت: در عین حال از شهردار تهران خواسته شد تا از طریق رایزنی با دستگاه‌های تامین‌کننده امنیت از جمله نیروی انتظامی زمینه اجرای این طرح را در اردیبهشت‌ماه فراهم کنند و همسویی و هماهنگی‌های لازم به‌وجود آید. در عین حال میثم بصیرت کارشناس اقتصاد شهری نیز با تاکید برای آنکه برای اجرای موفقیت آمیز طرح حیات شبانه باید این طرح به نوعی بومی‌سازی و هماهنگ با فرهنگ کشور شود، گفت: یکی از دغدغه‌های مهم برخی از مسوولان، بار اضافه مسوولیت در شهر تهران ناشی از اجرای این طرح است. به‌عنوان مثال در نتیجه اجرای این طرح، دستگاه‌های مختلف به ویژه دستگاه‌های تامین‌کننده امنیت شهر همچون نیروی انتظامی بار مسوولیت اضافه تری را بر عهده خواهند داشت که می‌تواند از طریق اختصاص بخشی از ارزش افزوده ناشی از طرح به این دستگاه‌ها زمینه همکاری بیشتر میان شهرداری و آنها را فراهم کرد. وی در بخش دیگری از صحبت‌های خود به مزایای اجرای این طرح اشاره کرد و افزود: مهم‌ترین مزیت اجرای این طرح برای شهر تهران، ایجاد ارزش افزوده اقتصادی به‌عنوان یکی از درآمدهای مطلوب و پایدار است. به‌علاوه در نتیجه اجرای این طرح بخشی از بافت‌های شهری مجددا احیا می‌شود به ویژه آنکه از این طریق ظرفیت و فرصت جدیدی برای گروه‌های به حاشیه رانده برای حضور در شهر فراهم می‌شود.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه نکته مهم در اجرای این طرح هماهنگ‌سازی و تطبیق طرح زیست شبانه با فرهنگ و شرایط محیطی شهر تهران است، گفت: برای اجرای موفق این طرح باید لنگرهای اجتماعی و قرارهای رفتاری مشخصی تعیین و مشخص شود. به‌عنوان مثال می‌توان زمینه‌ای را فراهم کرد که اجرای طرح زیست شبانه در محلات موردنظر، منجر به ایجاد مزاحمت در بافت‌های پیرامونی آنها نخواهد شد.