رمزگشایی تغییر راهبرد امنیتی اعراب خلیج فارس

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس طی چند ماه گذشته گام‌های مهمی در جهت ایجاد سامانه دفاعی مشترک برای مقابله با تهدیدات موشکی و پهپادی برداشته‌اند؛ اقدامی که نشان‌دهنده تغییرات اساسی در راهبرد امنیتی این کشورها و تأکید بر ضرورت دفاع جمعی است.

گنبد آهنین، سامانه پدافند موشکی کوتاه‌برد صهیونیستی است که برای رهگیری راکت‌ها، خمپاره‌ها و موشک‌های بالستیک طراحی و عملیاتی شده است

سران شورای همکاری خلیج فارس در نشست فوق‌العاده در دوحه، پس از حمله رژیم صهیونیستی به قطر، به فرماندهی نظامی متحد دستور دادند تا سازوکارهای دفاعی مشترک را توسعه دهد. کمیته عالی نظامی نیز اعلام کرد وضعیت تهدیدها را مورد ارزیابی قرار می دهد و طرحی برای افزایش بازدارندگی منطقه‌ای تدوین می‌کند. این پروژه بر اساس مذاکره با تولیدکنندگان سامانه‌های مشابه و تصویب پنج سازوکار کلیدی به وسیله وزیران دفاع برای تقویت هماهنگی نظامی طراحی شده است. اقدامات کلیدی شامل برگزاری جلسات اضطراری سران و وزیران دفاع، تصویب پنج بند برای افزایش اثربخشی همکاری‌های دفاعی، مذاکره با تولیدکنندگان سامانه‌های گنبد موشکی و تمرکز بر حفاظت از اراضی اعضا در برابر حملات موشکی با سامانه‌ای واحد است.

جاسم البدیوی، دبیرکل شورای همکاری پیش از برگزاری چهل‌وششمین اجلاس سران در منامه بر ضرورت اجرایی شدن این پروژه به عنوان گام راهبردی در تقویت امنیت منطقه‌ای تأکید کرد. سامانه دفاعی پیشنهادی علاوه بر بعد فنی، شامل توسعه برنامه‌های عملیاتی و آموزش نیروهای مسلح برای بهره‌برداری از فناوری‌های پیشرفته نیز می‌شود. شکل‌گیری این پروژه به افزایش تهدیدات منطقه‌ای، به ویژه حمله اخیر رژیم صهیونیستی به قطر بازمی‌گردد و نشان‌دهنده واکنش اعضای شورا در جهت تقویت امنیت جمعی است.

گنبد آهنین، سامانه پدافند موشکی کوتاه‌برد صهیونیستی است که برای رهگیری راکت‌ها، خمپاره‌ها و موشک‌های بالستیک طراحی و از سال ۲۰۱۱ عملیاتی شده است. این سامانه با میزان بالای رهگیری، عمدتاً برای دفاع در برابر تهدیدات نزدیک تا فاصله ۷۰ کیلومتر استفاده می‌شود و به وسیله شرکت رافائل با حمایت مالی آمریکا توسعه یافته است.

در ارتباط با کشورهای شورای همکاری خلیج فارس، طرح ایجاد گنبد آهنین به دو بخش اصلی تقسیم می‌شود:

بخش نخست، شامل همکاری‌های اولیه برای خرید و استقرار سامانه در سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۱ است که در آن مذاکراتی برای خرید سامانه به عنوان ابزار مقابله با تهدیدات موشکی انجام و سال ۲۰۲۱ باتری‌های آن در پایگاه‌های نظامی برخی کشورهای شورای همکاری خلیج فارس مستقر شد.

بخش دوم، شامل طرح گنبد موشکی مشترک کشورهای شورای همکاری خلیج فارس در سال جاری میلادی است که در چهل‌وششمین اجلاس سران در منامه بررسی شد. این سامانه یکپارچه، بزرگ‌تر از نسخه اولیه و برای پوشش کل اعضا در برابر حملات موشکی، پهپادی و بالستیک طراحی شده است. دبیرکل شورای همکاری این پروژه را «محوری» توصیف و بر همکاری با شرکای بین‌المللی مانند آمریکا تأکید کرده است.

عملیاتی شدن طرح گنبد آهنین مشترک با چالش‌های قابل توجهی مواجه است

این سامانه دفاعی یکپارچه بخشی از راهبرد کشورهای شورای همکاری خلیج فارس برای امنیت مشترک به شمار می رود و امکان دارد شامل فناوری‌های پیشرفته لیزری باشد. هنوز جزئیات فنی و بودجه دقیق اعلام نشده است، اما ارزش آن می‌تواند به ده‌ها میلیارد دلار برسد. علاوه بر این، کشورهای شورای همکاری خلیج فارس سامانه‌های دیگری مانند تاد نیز مستقر کرده‌اند، اما گنبد موشکی مشترک گام بعدی به سوی ایجاد اتحاد دفاعی واقعی در منطقه است.

به طور کلی، پروژه گنبد آهنین با هدف ایجاد سامانه‌ای یکپارچه، حفاظت پیشرفته و تقویت بازدارندگی راهبردی طراحی شده است و پیام روشنی به هر تهدیدکننده احتمالی ارسال می‌کند؛ به گونه‌ای که حمله به کشوری، پاسخ مشترک همه اعضا را در پی خواهد داشت. در واقع، این طرح‌ بخشی از تلاش کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس برای تقویت دفاع منطقه‌ای در برابر تشدید تنش‌ها در منطقه هستند، اگرچه بخشی از کشورها ازجمله عمان رویکرد متعادل‌تری در این خصوص اتخاذ کرده‌اند.

به هر روی، عملیاتی شدن طرح گنبد آهنین مشترک با چالش‌های قابل توجهی مواجه است. هماهنگی کامل میان 6 کشور عضو، تطبیق استانداردهای فنی، ایجاد شبکه‌های راداری و فرماندهی مشترک و تأمین منابع مالی عظیم برای خرید، نگهداری و به‌روزرسانی سامانه‌ها، ازجمله موانع جدی پیش روی پروژه هستند. علاوه بر این، آموزش نیروهای نظامی برای بهره‌برداری از این فناوری‌های پیشرفته و برگزاری رزمایش‌های منظم برای اطمینان از واکنش سریع و هماهنگ، پیچیدگی‌های عملیاتی بیشتری ایجاد می‌کند. در نهایت، موفقیت این طرح مستلزم تعهد سیاسی بلندمدت، هماهنگی عملیاتی کامل و مدیریت دقیق منابع است که با توجه به شرایط کنونی پیچیده و دشوار به نظر می‌آید.