واکاوی اظهارات بن سلمان؛ تغییر موضع یا تغییر لهجه
یک تحلیلگر مسائل منطقه اظهارات اخیر ولیعهد سعودی درباره مناسبات با ایران را نه یک تغییر موضع، بلکه تغییر لهجه می‌داند و معتقد است اگر ریاض رویکردی منطقی و عقلانی پیشه کند، آغوش ایران بدون هیچ واسطه‌ای برای گفتوگو باز است.
به گزارش راهبرد معاصر، «محمد بن سلمان» ولیعهد سعودی بر خلاف مواضع قبلی‌اش اخیرا در اظهاراتی گفت که ایران یک کشور همسایه است و امیدواریم بتوانیم رابطه خوبی با آن داشته باشیم. وی که با شبکه خبری العربیه مصاحبه می‌کرد، اظهار داشت: «خواستار روابط خوب با ایران هستیم. مشکل ما رفتار منفی ایران است و ما در حال کار با کشورهای منطقه و جهان برای یافتن راه حل هستیم».
این اظهارات با استقبال «سعید خطیب‌زاده» سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران روبرو شد، و وی در اظهاراتی در این باره عنوان کرد: با دیدگاه‌های سازنده و روش گفتوگو محور، این دو کشور مهم منطقه و جهان اسلام می‌توانند با پشت سر گذاشتن اختلافات، وارد فصل تازه‌ای از تعامل و همکاری برای نیل به صلح و ثبات و توسعه منطقه‌ای شوند. جمهوری اسلامی ایران با ارائه پیشنهادها و طرح‌هایی برای گفتوگو و همکاری در منطقه خلیج فارس از جمله پویش صلح هرمز (ابتکار امید) پیشگام مسیر مودت و همکاری منطقه‌ای بوده و از تغییر لحن عربستان سعودی استقبال می‌کند.
از سوی دیگر، «محمد بن عبدالرحمن آل ثانی» وزیر خارجه قطر از اظهارات «محمد بن سلمان» ولیعهد عربستان سعودی در خصوص تمرکز سیاست خارجی این کشور بر گفتوگو در منطقه از جمله با ایران حمایت کرد و در حساب توئیتری خود نوشت: «پایبندی به منشور سازمان ملل، احترام به حاکمیت کشورها و عدم مداخله در امور داخلی کشورها ارکان اساسی کشورهای متمدن و به منزله سوپاپ اطمینان برای حفظ امنیت و صلح در منطقه و جهان است.»
سخنگوی ریاست‌جمهوری روسیه هم در این باره گفت: «ما به صحبت‌های وی درباره پایبندی ریاض به نقش محوری سازمان ملل در امور جهانی و ایجاد روابط بین‌المللی بر مبنای اصول برابری، احترام و ملاحظه منصفانه منافع ملی و عدم دخالت در امور داخلی یکدیگر، توجه کردیم».
عمران خان نخست وزیر پاکستان هم ضمن استقبال از تمایل عربستان سعودی برای بهبود رابطه با ایران تاکید کرد این اقدام باعث تقویت امت اسلامی خواهد شد.
خبرگزاری رویترز هم در تحلیل سخنان ولیعهد سعودی نوشت: «محمد بن سلمان» ولیعهد سعودی موضع علنی آشتی‌جویانه‌تری را نسبت به ایران اتخاذ کرده و سعی دارد خصومت دیرینه را با توجه به ملاحظات اقتصادی متعادل و اختلافات با واشنگتن درباره چگونگی مقابله با رفتارهای منطقه‌ای تهران را کمتر کند.
به نوشته رویترز، تنش‌ها بین ریاض و تهران بر سر جنگ یمن افزایش داشته و انصارالله یمن حملات علیه عربستان سعودی را در زمانی که سعودی در تلاش برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی است، تشدید کرده است.
* خطیب‌زاده: تغییر لحن و گفتمان قطعا به کاهش تنش‌ها کمک زیادی می‌کند
خطیب‌زاده سخنگوی دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران همچنین روز دوشنبه ۱۳ اردیبهشت ماه در نشست هفتگی با خبرنگاران درباره مناسبات ایران و عربستان و اظهارات اخیر ولیعهد سعودی، گفت: تغییر لحن و تغییر گفتمان، قطعا به کاهش تنش‌ها کمک زیادی خواهد کرد. اما تا زمانی که به تغییر رفتار منتهی نشود، نتیجه عملی جدی نخواهد داشت. همواره آمادگی گفت‌وگوها در هر سطح و در هر شکلی را با همسایگان خودمان از جمله عربستان سعودی داشته و داریم. معتقدیم منطقه و ملت‌های دو کشور نتیجه و ثمره چنین گفت‌وگوهایی را خواهند دید که صلح و ثبات و امنیت و آرامش بیشتر خواهد بود. تردید داریم در دو طرف نسبت به این موضوع شکی وجود داشته باشد.
*سیدافقهی: بعید می‌دانم اظهارات بن سلمان تغییر موضع جدی و راهبردی باشد
در همین خصوص «سید هادی سیدافقهی» تحلیلگر مسائل غرب آسیا در گفتوگو با خبرنگار گروه سیاست خارجی خبرگزاری فارس، در ارزیابی از تغییر لحن محمد بن سلمان ولیعهد سعودی عنوان کرد: این تغییر رویکرد و لهجه و اینکه برخی معتقدند تغییر موضع، دارای یک علت واحد نیست، البته فعلا بعید می‌دانم که تغییر موضع جدی و راهبردی باشد. ولی با توجه به چند عامل می‌شود به علت این تغییر لهجه پی برد.
وی عامل اول را تیم جدید کاخ سفید به رهبری «جو بایدن» رئیس جمهور آمریکا و مواضع اتخاذ شده و رویکرد آمریکا و ضعف افول قدرت و هژمون آن در سراسر منطقه و جهان برشمرد و گفت: این یک هشداری است برای مجموعه اقماری آمریکا در منطقه، اعم از عربستان، امارات و حتی رژیم صهیونیستی که دیگر آمریکا نه توانش را دارد و نه حاضر است در حمایت از این رژیم‌ها بیش از حد هزینه کند، چون خودش گرفتار مشکلات عدیده داخلی و خارجی است.
سیدافقهی خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان را ناظر بر همین داستان خواند که آمریکا، دیگر آمریکای سابق نیست و این موضوع را سعودی‌ها فهمیده‌اند.
وی مسئله دیگر را تحولاتی خواند که در منطقه ما رخ می‌دهد از جمله پیروزی‌هایی که محور مقاومت به دست می‌آورد و توسعه و اقتدار جمهوری اسلامی ایران و شرکا و دوستان جمهوری اسلامی در قالب محور مقاومت، در برابر فشارهای حداکثری اقتصادی و دیپلماتیک آمریکا و مجموعه اقمار آن در منطقه و افزود: اینها شاهد بودند که جمهوری اسلامی ایران مقاومت و ایستادگی کرد و پیروز شد و هنوز هم به دنبال احقاق حقوق خودش در قالب مذاکرات هسته‌ای در وین است.
این تحلیلگر مسائل غرب آسیا اضافه کرد: مسئله دیگر، اقتدار میدانی جمهوری اسلامی ایران در کنار دیپلماسی است که یک اقتدار حقیقی است و متکی به این کشور یا آن کشور نیست و امروز از زبان عالی‌ترین فرماندهان نظامی آمریکا مثل مکنزی فرمانده سنتکام در منطقه می‌شنویم که قدرت پهپادی، موشکی و دقت موشکی ایران بسیار بالاست و این یعنی میدان.
* سعودی‌ها از اینکه روزی آمریکا بتواند ما را شکست دهد و محور مقاومت تضعیف شود مایوس شدند
وی گفت: سعودی‌ها از اینکه یک روزی آمریکا بتواند ما را شکست بدهد و از اینکه بتوانند محور مقاومت را تضعیف کنند، کاملا مایوس شدند. این در سطح منطقه‌ای بدین معناست که عربستان سعودی باید در معادلات و رفتار و سلوک خودش نسبت به کشورهای منطقه تجدیدنظر کند.
سیدافقهی در ادامه این گفتوگو یکی از مسائل جدی و اساسی که بن سلمان در مصاحبه‌اش به آن اشاره کرد را مسئله یمن و جایگاه حوثی‌ها برشمرد و افزود: ولیعهد سعودی برای اولین بار می‌گوید حوثی‌ها یمنی الاصل و عرب‌های حقیقی و جزو بافت سیاسی و اجتماعی یمن هستند و حاضریم با آنها به گفتوگو بنشینیم. این در نتیجه شکست‌های پی در پی نیروهای سعودی و مزدوران نیروهای سعودی اعم از یمنی و غیر یمنی است مخصوصا در پی تحولات اخیری که توان بازدارندگی و توان رقابت نظامی، هوایی، موشکی و پهپادی بین عربستان و انصارالله و ارتش یمن به نفع یمن رقم خورد و شاهد عیانش هم ضرباتی است که هر روز می‌شنویم به پایگاه ملک خالد، فرودگاه ابها و جده و مناطق دیگر وارد شد و مهم‌تر از همه اینها نزدیک بودن و نزدیک شدن نیروهای ارتش یمن و کمیته‌های انقلاب انصارالله به شهر استراتژیک و بسیار حیاتی مأرب است.
این کارشناس مسائل منطقه با بیان اینکه شهر مأرب شهر عادی نیست، اظهار داشت: ذخایر نفت و گاز و محل تولید برق و سد حساس مأرب و همچنین تجمع عشایر سلحشور و بسیاری از معارضین حکومت صنعا در آن‌جا قرار دارد و از آن‌جا انتظار داشتند خیز بردارند، چون به صنعا نزدیک است و صنعا را محاصره و آزاد کنند که امروز قضیه در حال وارونه شدن است.
به گفته وی اظهارات بن سلمان خروجی و جمع‌بندی این شرایط است که دست به دست هم داده و باعث شده که ولیعهد سعودی در بسیاری از معادلات و محاسبات خودش تجدیدنظر کند.
* صحبت‌های غیرشفاف بن سلمان درباره ایران
سیدافقهی درباره اظهارات بن سلمان درباره جمهوری اسلامی ایران با بیان اینکه ولیعهد سعودی نسبت به ایران صحبت‌های شفاف و صادقانه‌ای ارائه نکرده است، عنوان کرد: ایشان اول می‌گوید که ما می‌خواهیم بهترین روابط را با جمهوری اسلامی داشته باشیم و جمهوری اسلامی ایران کشوری مهم در منطقه است و نمی‌شود از معادلات ژئوپولیتیک منطقه حذفش کرد و آن را نادیده گرفت، ولی پشت‌بند آن نیش‌ها، کنایه‌ها، طعنه‌ها و دروغ پردازی‌هایش را ادامه می‌دهد.
وی ادامه داد: ولیعهد سعودی به بحث دخالت ایران در امور منطقه و اقتدار موشکی ایران و اینکه عامل نگران کننده‌ای برای کشورهای منطقه است، اشاره می‌کند، حال آن‌که بن سلمان در زمان ترامپ یک قرارداد نظامی و تسلیحاتی به ارزش ۱۱۰ میلیارد دلار منعقد کرد.
این کارشناس مسائل منطقه به موضوع هسته‌ای ایران نیز اشاره کرد و گفت: مگر ایشان نمی‌داند فعالیت‌های هسته‌ای ایران کاملا قانونی و حقوقی و زیر نظر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است و براساس توافق برجام ما به فعالیت‌های خود ادامه می‌دهیم؟ ولی می‌شنویم عربستان در حال انجام فعالیت‌های پنهان و پشت پرده برای احداث نیروگاه‌های هسته‌ای با فرانسوی‌ها، روس‌ها و آمریکایی‌ها است.
سیدافقهی ادامه داد: عربستانی که امروز مردم یمن را قتل عام می‌کند، هنوز چهار هزار سعودی انتحاری در زندان‌های عراق حضور دارند و در سوریه هنوز با برخی گروه‌های تکفیری در تماس است، در سودان و لیبی دخالت می‌کند و مانع تشکیل حکومت مستقل در لبنان است و آقای سعدالدین حریری که شناسنامه سعودی دارد را تهدید می‌کند که اگر در کابینه خودت می‌خواهی گروهی یا اعضایی از حزب الله لبنان را دعوت به همراهی کنی، ما شناسنامه‌ات را از تو می‌گیریم و ملیت سعودی‌ات را ساقط می‌کنیم، چنین کشوری مرتب، ایران را متهم می‌کند که در چهار پایتخت عربی شامل بغداد، صنعا، بیروت و دمشق حکومت و اعمال نفوذ می‌کند.
سیدافقهی در ادامه این گفتوگو اضافه کرد: این در حالی است که آنها بیشترین دخالت را می‌کنند و علنا مردم این کشورها شاکی هستند و شورای حقوق بشر نسبت به عدم رعایت حقوق بشر در عربستان انتقاد دارد و از سوی دیگر هنوز جسد جمال خاشقچی را به خانواده‌اش پس نداده‌اند.
گفتنی است در این میان روزنامه دیلی صاباح در گزارشی نوشت، شکست دو ولیعهد جاه طلب کشورهای عربی در تشکیل بلوک ضدایرانی و تلاش برای خروج از انزوا در بحران یمن از عوامل تمایل ریاض برای تنش زدایی با تهران است.
* آغوش ایران باز است
وی با بیان اینکه ایران به هیچ وجه از مواضع اصولی و عقلانی خودش براساس حکمت و مصلحت عقب نشینی نکرده، یادآور شد: این عربستان سعودی است که شکست خورده و عقب نشینی کرده است.
این تحلیلگر مسائل غرب آسیا گفت: ما همواره به تفاهم و گفتوگو و حل مشکلات فیمابین خودمان و سعودی و حل مشکلات منطقه و کمک ایران برای حل مشکل یمن از طریق گفتوگو دعوت کرده‌ایم.
سیدافقهی به طرح صلح هرمز (امید) اشاره کرد و گفت: این طرح موضوع مهمی بود، ولی متاسفانه استقبال نکردند و به جای آن باز پرخاش کرده و ایران را متهم به دخالت و ایجاد ناامنی کردند.
سیدافقهی بیان کرد: ما عربستان را تشویق می‌کنیم که رویکردی عقلانی‌تر، منطقی‌تر، واقع بینانه‌تر و صلح آمیزتر داشته باشد، ما خیلی خوشحال می‌شویم اگر واقعا به این اراده و جمع بندی برسند و اگر بدون دخالت آمریکا این شجاعت و مهارت را دارند، آغوش جمهوری اسلامی ایران بدون واسطه‌ای، نه عراقی و نه عمانی، باز است و می‌توانیم با سعودی‌ها بنشینیم و مشکلات فیمابین خودمان را حل و فصل کنیم.
وی در ارزیابی از آینده مناسبات ایران و عربستان سعودی نیز اظهار داشت: تصور می‌‌کنم فرجام گفت‌وگوهای هسته‌ای ما در وین بی تاثیر نباشد، اگر واقعا آمریکایی‌ها حقوق ما را بدهند، تحریم‌ها را بردارند و اجازه دهند مشکلات منطقه بین کشورهای منطقه حل و فصل شود، منطقه رو به آرامش و آسایش خواهد رفت.
گفتنی است در همین زمینه نیز فارین پالیسی نشریه آمریکایی در یادداشتی آورده است: یکی از عوامل مهم در تغییر لحن سعودی‌ها و دنبال کردن دیپلماسی با ایران، کم‌رنگ شدن حضور آمریکا از منطقه غرب آسیا و غیرقابل اتکا بودن آمریکا برای این کشور است./ فارس