درباره موضوع هواپیمای اوکراینی باید منتظر ماند

به گزارش راهبرد معاصر رابطه ایران و اوکراین رابطه‌ای قدیمی و همواره دوستانه بوده است، اما با این وجود حادثه سال گذشته سقوط هواپیمای اوکراینی در نزدیکی تهران تا اندازه‌ای بر این رابطه سایه افکند و برخی از کشورهای غربی نیز تلاش می‌کنند تا با بهره برداری از این موضوع اقدام به ایجاد تنش میان کی یف و تهران کنند یا دست کم شرایطی را برای فشارهای سیاسی علیه تهران فراهم سازند.

در چنینی فضایی و تحت تأثیر تبلیغات سو و فشارهای طرف‌های غربی برخی از مقام‌های اوکراینی نیز اظهارات تنش زایی را درباره دلایل سقوط هواپیما بیان می‌کنند و این در حالی است که نتایج تحقیقات و مذاکرات دو طرف در این رابطه هنوز به انتها نرسیده است. این موضوع را سفیر اوکراین در تهران نیز تاکید می‌کند.

از سوی دیگر در ماههای گذشته اوضاع در شرق اوکراین بار دیگر پرتنش شد و همین امر فرصتی را برای کشورهای غربی بوجود آورده تا با تنش آفرینی میان کی یف و مسکو، از اهرم اوکراین علیه روسیه استفاده کنند.

گفتگوی خبرگزاری مهر را با «بوردیلیاک سرگئی» سفیر اوکراین در تهران، می‌خوانید: سرگئی در این گفتگو درباره مسائل مختلفی از جمله تحولات اوکراین در سال ۲۰۱۴ و تجربیات خود در کشورهای مختف و حضور در اماکن مذهبی سخن گفت که مهمترین بخش‌های این مصاحبه به شرح زیر است:

*به عنوان اولین سوال سطح روابط ایران و اوکراین در تمامی زمینه‌ها اعم از سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و … را چطور ارزیابی می‌کنید؟

خوشبختانه باید بگویم که روابط دو کشور در سطح خوبی است و همچنان ادامه دارد. هم مسائل داخلی و هم مسائل خارجی بر این روابط تأثیرگذار است. ممکن است این روابط در دوره‌هایی زیاد یا کم باشد اما هیچگاه از زمان آغاز روابط میان دو کشور ایران و اوکراین، این فرایند قطع نشده است. مهمتر از این موارد ما هیچوقت در امور هم دخالت نکرده‌ایم و مقامات ما هیچوقت در مورد مسائل داخلی طرف مقابل موضع گیری نکردند و سعی کرده‌اند تا روابط را در یک سطح مناسب حفظ کنند.

ما هیچ مشکلی که بخواهد مانع روابط دو جانبه و گسترش آن بشود، نداریم با وجود این روابط اما سال گذشته حادثه‌ای غمبار یعنی همان سقوط هواپیمای اوکراینی در نزدیکی تهران رخ داد اما این حادثه بیانگر سطح روابط ایران و اوکراین نیست.

* شما به موضوع سقوط هواپیما اشاره کردید، از همان ابتدای بروز این حادثه ایران حسن نیت خود را نشان داد برای مثال گروه حقیقت یاب تشکیل داد و حتی جعبه سیاه هواپیما را به یک کشور ثالث یعنی فرانسه منتقل کرد اما با وجود این حسن نیت‌ها، برخی از مقامات اوکراینی از جمله دبیر شورای امنیت ملی این کشور که اخیراً به ایران نیز سفر کردند مدعی هستند که سقوط هواپیما عمدی بوده است آیا سند و مدرکی برای اثبات عمدی بودن سقوط هواپیمای اوکراینی وجود دارد؟

به زودی دور جدیدی از مذاکرات در این رابطه آغاز می‌شود و نمایندگان دو کشور با یکدیگر دیدار می‌کنند و تا زمانی که این مذاکرات تمام نشود نمی‌توان درباره آن اظهار نظر کرد.

* سوالی در این اینجا مطرح است که با وجود آنکه حادثه سقوط هواپیمای اوکراینی سیاسی نبوده اما برخی کشورها همانند آمریکا فشار می‌آورند تا این موضوع را سیاسی کنند، آیا می‌توان گفت دلیل آنکه برخی از مقامات اوکراینی با وجود تمامی حسن نیت‌های ایران ادعاهای نادرستی را بیان می‌کنند در نتیجه فشار کشورهایی همانند آمریکا بوده است؟

روابط ما با ایران استوار است و سیاست خارجی اوکراین نیز با ایران استوار است و هیچ کشور ثالثی نمی‌تواند در روابط اوکراین با ایران دخالت کند. ما به سیاست جمهوری اسلامی ایران احترام می‌گذاریم و همین انتظار را نیز از ایران داریم.

می‌خواهم کار دیپلمات‌ها را با کار جراح‌ها مقایسه کنم. کار دیپلمات و جراح شباهت‌هایی به هم دارد و آن اینکه هم دیپلمات و هم جراح نباید شرایط را بدتر کنند. یکی از همکاران من گفته است که نتایج موضوعات مهم دوجانبه یا بین المللی را باید در «اتاق های سیگار» (مذاکرات دیپلمات‌ها) جستجو کرد. به همین خاطر می‌خواهم بگویم که باید منتظر خروج دیپلمات‌های دو کشور از اتاق سیگار بود تا مسائل موجود میان دو کشور را مطرح کرده، رایزنی کنند و به نتیجه برسند. بعد از خروج دیپلمات‌ها از این اتاق من مجدداً در خدمت شما خواهم بود.

* پس می‌توان گفت تا زمانی که نتیجه مذاکرات مشخص نشود هر گونه اظهار نظری فاقد وجاهت قانونی نخواهد بود.

باتوجه به اهمیت این مذاکرات و دردناک بودن موضوعی که مورد بررسی قرار خواهد گرفت ما باید برای کار دیپلمات‌ها احترام قائل بوده و به آنها فرصت بدهیم. من احترام خاصی به کار دیپلمات‌های ایرانی بویژه معاون وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران آقای «محسن بهارمند» که در این پرونده با اوکراین همکاری می‌کند قائل هستم. از طرف اوکراین نیز یک دیپلمات بسیار باتجربه یعنی معاون وزیر امور خارجه «یوگنیی ینین» در این پرونده کار می‌کند. می‌خواهم این نکته را بگویم که باید به آنها اجازه بدهیم تا این موضوع را حل کنند و برای آنها مانع ایجاد نکنیم. امیدوارم بعد از پایان دور جدید مذاکرات با خوشبختی بیشتری با شما دیدار کرده و در این رابطه صحبت کنیم و با خوشبینی بیشتری درباره روابط آتی دو کشور گفتگو کنیم.

* با این حساب می‌توان این‌طور نتیجه گیری کرد که با توجه به اظهارات آقای سفیر مبنی بر اینکه هنوز مذاکرات به اتمام نرسیده و تکلیف چیزی روشن نشده، آنچه که در مورد تعمدی بودن سقوط هواپیمای اوکراینی گفته می‌شود فاقد وجاهت قانونی است آیا این‌طور نیست؟

من نمی‌خواهم هیچ اظهار نظری چه درباره گفته‌های مقامات اوکراینی و چه درباره گفته‌های مقامات ایرانی داشته باشم. می‌توان کار دیپلمات‌ها را به یک بازی فوتبال تشبیه کرد در طول بازی ممکن است طرفداران دو تیم شعارهایی را علیه یکدیگر داده و حتی با یکدیگر درگیر نیز بشوند اما بعد از پایان بازی ممکن است با هم بنشینند و قهوه بخورند.

* به عنوان بحث پایانی درخصوص موضوع هواپیما می‌خواهم به موضوع سقوط هواپیمای مسافربری مالزیایی MH ۱۷ در سال ۲۰۱۴ اشاره کنم، در آن زمان هم گفته می‌شد که اوکراین برای فشار بر روسیه و مقصر نشان دادن روس‌ها اقدام به ساقط کردن این هواپیما کرده است در حالی که هنوز تحقیقات و مذاکراتی انجام نشده بود، در آن زمان هم موضوعاتی نظیر آنچه در قبال ایران وجود دارد علیه اوکراین وجود داشت، در این رابطه چه اظهار نظری دارید.

برای توضیح باید بگویم که این دو حادثه با یکدیگر تفاوت‌هایی دارند. تمام اسناد تحقیقات درباره سقوط هواپیمای مالزیایی در دادگاه جنایی کیفری بین المللی لاهه موجود هستند. بعد از آن حادثه طرف اوکراینی به شورای امنیت سازمان ملل متحد مراجعه کرده و خواستار تشکیل یک گروه تحقیق بین المللی برای انجام تحقیقات مستقل در رابطه با سقوط این هواپیما شد اما طرف روسی که دارای حق وتو در شورای امنیت سازمان ملل است با این خواسته مخالفت کرد.

طرف اوکراینی همه کشورها و کارشناسانی را که ممکن بود از مالزی، هلند، بریتانیا، بلژیک و … دعوت کرد تا شواهد را جمع آوری کرده و تحقیقاتی را در مورد سقوط هواپیمای MH ۱۷ انجام بدهند. من خودم شخصاً دو هفته بعد از حادثه هواپیمای مالزی با وزیران خارجه و نمایندگان کشورهای مالزی و هلند گفتگو کردم تا جعبه‌های سیاه این هواپیما به لندن ارسال شود. در آن زمان من نماینده ویژه وزارت خارجه اوکراین در این موضوع بودم و می دانم که جعبه‌های سیاه خیلی سریع و چند هفته بعد از وقوع حادثه به لندن فرستاده شد.

* بنابراین چون مستندانی درباره هواپیمای اوکراینی وجود ندارد و مذاکرات تمام نشده نباید درباره آن صحبت کرد و یا موضع گیری انجام داد؟

یکبار دیگر عرض می‌کنم که من در مورد نظرات و اظهار نظرهای طرف‌های اوکراینی و یا ایرانی موضع گیری نمی‌کنم. مقامات اوکراینی و ایرانی هر دو برای خود سخنگویانی را دارند که می‌توان از آنها در این رابطه سوال کرد.

دیدگاه سفیر اوکراین درباره بحران شرق اوکراین

«بوردیلیاک سرگئی» سفیر اوکراین در تهران، در این مرحله به بیان مطالبی درباره جنگ سال ۲۰۱۴ روسیه و اوکراین، کریدورهای انسانی زمان جنگ، دلایل خیزش مردم اوکراین علیه «ویکتور یانوکوویچ» رئیس جمهور وقت و حضور ژنرال‌ها و فرماندهان ارتش روسیه در شرق اوکراین و مسئولیت‌هایی که در این منطقه داشته و دارند پرداخت.

سرگئی در این رابطه اتهاماتی را نیز به روسیه و هواداران این کشور در اوکراین وارد کرد و گفت: جنگ در شرق اوکراین در حقیقت یک مناقشه نظامی بین المللی است که در آن روسیه یکی از طرفین این اختلاف مسلحانه توسط جامعه بین المللی دانسته می‌شود و با شواهد ذیل اثبات می‌شود:

- حضور نیروهای منظم مسلح فدراسیون روسیه در شرق اوکراین؛

- انجام هماهنگی‌های مستقیم اقدامات شبه نظامیان شرق اوکراین حامی روسیه با فرماندهی نظامی و مقامات بلند پایه فدراسیون روسیه؛

در فوریه ۲۰۱۴، فدراسیون روسیه شروع به اقدام نظامی مسلحانه علیه اوکراین کرد که منجر به اشغال بخشی از قلمرو اوکراین یعنی جمهوری خودمختار کریمه و شهر سواستوپول شد.

روسیه «رفراندوم» غیر قانونی را سازماندهی و برگزار نموده که باعث تشکیل ارگان‌های دست نشانده روس و مصادره اموال متعلق به دولت و شهروندان اوکراین گردیده است.

بنابرین، فدراسیون روسیه با اقدامات تهاجمی خود چنین توافقنامه‌های بین المللی و دوجانبه را نقض کرده است:
- قطعنامه نهایی کنفرانس امنیت و همکاری اروپا مصوب اوت ۱۹۷۵

- تفاهم نامه بوداپست سال ۱۹۹۴ در باره تضمین امنیت اوکراین

- توافق نامه دوستی، همکاری و مشارکت بین اوکراین و روسیه سال ۱۹۹۷

- توافقنامه تشخیص مرزها بین اوکراین و فدراسیون روسیه سال ۲۰۰۳

علاوه بر این، قطعنامه مجمع عمومی سازمان ملل شماره ۶۸/۲۶۲ مورخ ۲۷ مارس ۲۰۱۴ تحت عنوان «وحدت سرزمینی اوکراین» عدم شناخت رفراندوم غیر قانونی در کریمه توسط جامعه بین المللی را در سطح بین المللی ثبت نموده است. این قطعنامه از تمام کشورها، سازمان‌های بین المللی و نهادهای غیر دولتی خواسته است تا هیچ تغییری در قلمرو اوکراین ناشی از رفراندوم مذکور را نپذیرند.

* به نظر می‌رسد کشورهای غربی بویژه آمریکا، از تنش‌های موجود در شرق اوکراین و اختلافات موجود بین مسکو و کی یف، به عنوان اهرمی برای فشار بر روسیه استفاده می‌کنند و این در حالی است که تحولاتی همچون جنگ گرجستان در سال ۲۰۰۸ و حتی جنگ اوکراین در سال ۲۰۱۴، نشان داد که کشورهای غربی آنطور که وانمود می‌کنند در حمایت از این کشورها چندان جدی نیستند، شما این موضوع را چطور ارزیابی می‌کنید؟

شما به خوبی امپراطوری روسیه را می‌شناسید و در طول تاریخ اقدامات آن را مشاهده کرده‌اید. شما باید به این نکته توجه داشته باشید که امپراطوری روسیه هرگز بدون اوکراین امپراطوری نخواهد بود. این یک نظر شخصی نیست بلکه نظر مقامات بلند پایه روسیه است.

* بر اساس گفته‌های شما آیا بهتر نیست که اوکراین بجای تکیه بر غرب و آمریکا با خود روسیه گفتگو کند؟

من با نظر شما کاملاً موافق هستم که گفتگو در همه کارها امری ضروری است و من شخصاً از مذاکره حمایت می‌کنم. شما اگر به اظهارات رئیس جمهور اوکراین توجه کنید متوجه می‌شوید که وی خواستار انجام گفتگو با «ولادیمیر پوتین» رئیس جمهور روسیه شده است. در دوره‌ای سیاست خارجی اوکراین بر این استوار بود که در روابط خود با روسیه و غرب فاصله‌ای مساوی را میان دو طرف داشته باشد. اما روی کار آمدن یک دولت روس گرا در اوکراین یعنی دولت یانوکوویچ، این معادله (فاصله برابر) را به هم زد و افرادی در وزاتخانه‌ها و دیگر شغل‌های حساس اوکراین به کار گرفته شدند که شهروندان روسی بودند.

* با احترام به تمامیت ارضی اوکراین، وقایعی همچون انقلاب‌های رنگی در کشورهای استقلال یافته از اتحاد جماهیر شوروی و تبعات آن نشان می‌دهد که کشورهایی همچون اوکراین نباید محلی برای تسویه حساب‌های میان آمریکا و روسیه باشند، شما این موضوع را چطور ارزیابی می‌کنید؟

رصد تحولات بین الملل نشان می‌دهد آنچه که در دنیای سیاست و امور بین المللی رخ می‌دهد هیچ تناسبی با اصول اخلاقی ندارد. کشورهای کوچک سعی می‌کنند زندگی کنند و کشورهای قوی سعی می‌کنند به هر نحو ممکن نفوذ و قدرت خود را افزایش بدهند و اگر کسی در این روند نباشد نابود می‌شود. باید بگویم برای کشورهایی مثل اوکراین که زیاد کوچک نبوده و چندان هم ضعیف نیست و البته ابر قدرت هم نیست برای آنکه تحت سلطه قرار نگیرد سه شرط الزامی است؛ اول آنکه یک ارتش قدرتمند داشته باشد تا تجاوزکاران متوجه باشند که به راحتی نمی‌توانند این کشور را تسخیر کنند، مورد دوم آنکه در مرزهای کشورهای خود یک فضای دوستانه و با امنیت ایجاد کرده و با کشورهای خارجی نیز یک رابطه دوستانه داشته باشد که این موضوع همان اهمیت دیپلماسی را نشان می‌دهد، این موضوع در انجیل نیز آمده که «ما باید آرام مانند کبوتر و حکیم مانند مار باشیم.»

مورد سوم آنکه اقتصاد قدرتمند داشته باشند تا مردم نگاهشان به کشورهای دیگر نباشد.

در این رابطه من به ایران اشاره می‌کنم. شما یک ارتش قدرتمند دارید، دیپلماسی شما و دیپلمات‌های شما در سطح بالایی در جهان هستند و اقتصاد ایران نیز ظرفیت‌های بسیاری برای پیشرفت دارد. کسی از آینده خبر ندارد، دولت‌ها و ابر قدرت‌ها در طول تاریخ آمده‌اند و رفته‌اند و این روند همچنان ادامه خواهد داشت اما با این وجود ایران در طول تاریخ برقرار بوده و همچنان پابرجا خواهد بود. تا ۴۰۰ سال قبل خبری از آمریکا نبود اما ایران وجود داشت یا در اروپا و کشورهایی همچون فرانسه مردم در جنگل‌ها زندگی می‌کردند اما ایران متمدن بود و شاعران و ادیبان زیادی در ایران وجود داشتند. به عبارت دیگر دولت‌ها می آیند و می‌روند اما تمدن‌ها پا برجا می‌مانند و این یک تکلیف راهبردی برای ما است تا یک رابطه خوب با ایران داشته باشیم. اگر شما به اسامی رودخانه‌ها در غرب اوکراین توجه کنید متوجه می‌شوید که برخی از آنها ریشه ایرانی دارند و این موضوع به زمان حمله اعراب به ایران بر می‌گردد که در آن زمان برخی از ایرانی‌ها به سوی سرزمین ما آمدند و در غرب اوکراین امروز ساکن شدند و امروزه نیز میهن پرست ترین مردم اوکراین را ساکنان غرب این کشور تشکیل می‌دهند.