فصل جدید در روابط ترکیه و عربستان

به گزارش راهبرد معاصر؛ در روزهای پایانی ماه مبارک رمضان، رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه به دعوت ملک سلمان به عربستان سعودی سفر کرد و فصل جدیدی را در روابط دوجانبه آغاز نمود. در بحبوحه تغییرات ناشی از تحولات اوکراین، برای آنکارا و ریاض بررسی بسیاری از موضوعات از جمله تجارت، انرژی و موازنه قوا اجتناب ناپذیر است. البته این یک واقعیت شناخته شده است که اردوغان و ملک سلمان علی رغم تیرگی روابط بر سر قتل جمال خاشقچی، از طریق یک سری تماس های تلفنی در ارتباط بودند.

با این حال، در آخرین سفر، رئیس جمهور ترکیه با محمد بن سلمان نیز دیدار کرد. محور گفتگو ها شامل ترمیم روابط دوجانبه و رایزنی در مورد تحولات منطقه و جهان بود. همانطور که در عکس های مربوطه منعکس شده ، این دیدارها بسیار پربار بود و رهبران در مورد توسعه بیشتر روابط ترکیه و عربستان و همکاری در مورد مسائل منطقه به توافق رسیدند. در آینده، بسیاری از ناظران و تحلیلگران انتظار دارند که تعداد بازدیدهای سطح بالا بین آنکارا و ریاض افزایش یابد. بدیهی است که همکاری نزدیکتر بین این دو بر دیگر فرآیندهای عادی سازی در حال انجام در منطقه تأثیر خواهد گذاشت.

تصمیم برای آغاز فصل جدید در روابط ترکیه و عربستان بدون شک نشان دهنده نیاز هر دو کشور به عادی سازی است. بر کسی پوشیده نیست که همه قدرت های منطقه پس از جایگزینی جو بایدن به عنوان رئیس جمهور ایالات متحده ارزیابی های ژئوپلیتیک جدیدی انجام دادند. دولت بایدن در قبال دو کشور عربستان سعودی و امارات متحده عربی رفتار دوستانه ای نداشته است ( برخلاف دولت ترامپ). در ارتباط با ترکیه، واشنگتن همچنان سردرگم است. بر خلاف دولت ترامپ، بایدن رویکرد انتقادی در قبال ترکیه اتخاذ کرد. با این حال در بحبوحه تغییرات موازنه قوای جهانی به دلیل همه گیری کرونا و جنگ اوکراین، همکاری آمریکا با ترکیه اجتناب ناپذیر است. در این راستا، چهار فرایند عادی سازی در منطقه در شرف شکل گیری است:

الف) در وهله نخست، عادی سازی روابط بین قطر با امارات و عربستان سعودی؛ به این معنا که محاصره به پایان رسیده است؛ اما انتظار نمی رود رقابت و تنش بین دو کشور به این زودی ها پایان یابد. در واقع هیچ دلیلی وجود ندارد که انتظار داشته باشیم که دوحه بر آسیب محاصره که شبیه به یک کودتا بود، غلبه کند.

ب) فصل جدیدی در روابط اسرائیل با کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس ( توافق نامه ابراهیم) ایجاد شده است و این اقدام نقطه عطفی در منطقه است. تعهد دولت بایدن به توافق هسته ای با ایران همراه با امتیازاتی که واشنگتن می تواند بدهد، نگرانی اسرائیل و سایر کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس را برانگیخته است. در واقع بسیاری بر این باورند که تهران  می تواند در آینده نزدیک به یک قدرت اتمی تبدیل شود و یک تهدید بزرگ منطقه ای را به نمایش بگذارد.

ج) تغییر موازنه قوا در منطقه، ناخواسته نوعی عادی سازی روابط بین ایران و کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس را ترویج می کند. آسیب های احتمالی که حوثی ها به عربستان سعودی و امارات متحده عربی وارد کرده اند، می تواند ضرورت داشتن روابط خوب با ایران را برجسته کند.

د) عادی سازی روابط ترکیه با امارات، عربستان، اسرائیل و مصر مستلزم فرایند خاصی است که تاثیر آن می تواند ابعاد بیشتری نسبت به سه فرایند دیگر داشته باشد. ترکیه به عنوان یک قدرت منطقه ای که هم زمان از قدرت سخت و نرم در مناطق مجاور استفاده می کرد، نشان داد که تحت رهبری اردوغان می تواند در قبال مسائل جهانی ابتکار عمل داشته باشد. آخرین مورد تلاش های سیاسی اردوغان در طول جنگ اوکراین بود که همه طرف ها به آن اعتقاد داشتند و از نزدیک زیرنظر داشتند. مسئله اصلی این است که بدون توجه به این که روابط غرب با روسیه در آینده تغییر خواهد کرد، ترکیه نقش مهمی را ایفاء خواهد نمود. هر تلاشی برای توجیه عادی سازی با نگرانی های یک جانبه، ارتباط خود را با واقعیت از دست می دهد. کشورهایی که برای ترمیم روابط دوجانبه خود با دیگران پیشقدم شوند، در آینده دست برتر را خواهند داشت.