قیام ۱۵ خرداد و بسترسازی برای انقلاب اسلامی

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ انقلاب اسلامی ایران تاریخ پر فراز و نشیبی دارد تاریخی که به بلندای حافظه تاریخی یک ملت مملو از اتفاقات ریز و درشتی است که به فرموده رهبر کبیر انقلاب بن مایه این نهضت جهانی را شکل داده است. 15 خرداد سال 42 یکی از مهمترین اتفاقاتی بود که سال‌ها پیش از پیروزی انقلاب در سال 57 آغاز حرکتی عظیم برای تغییراتی اساسی را در کشور اسلامی ایران که آن زمان در چنگال دژخیمان بیگانه و مترسک‌های داخلی گرفتار بود را شکل داد.

بذر انقلاب 15 خردادی

امام راحل(ره) در خصوص این روز سرنوشت ساز و حرکت بزرگی که مردم خود جوش انجام دادند فرمودند: «15 خرداد 42 خمیر مایه نهضت مبارک ملت ایران و روز بذر انقلاب اسلامی ماست.» و در جای دیگری با محکوم کردن کشتار خونین آن روز به دست طاغوتیان عنوان می کنند:«کشتار 15 خرداد از اعمال یک قشون با ملت بیگانه بدتر بود چرا که آنهاد زنها و بچه ها را نمی کشتند.. ملت تا عمر دارد در مصیبت 15 خرداد غمگین است. 15 خرداد ننگ ملت بود زیرا از پول همین ملت اسلحه تهیه شد و با این اسلحه مردم را کشتند... 15 خرداد در عین حال که مصیبت بود برای ملت مبارک بود چرا که به امر بزرگی منتهی شد و آن استقلال کشور و آزادی همه مملکت بود.»

اما ماجرای 15 خرداد سال 42 چه بود که برای همیشه در تاریخ این سرزمین به یادگار مانده است و از همان 15 خرداد42 تا15 خرداد امروز همچنان گرامی داشته می‌شود و همان روز به دستور بنبانگذار کبیر انقلاب اسلامی عزای عمومی همیشگی اعلام می‌شود.

نقش روحانیت در بسیج مردمی

 شاید بهتر باشد 15 خرداد سال  42 را از زاویه خاستگاه واقعی انقلاب یعنی نقش و جایگاه ویژه روحانیت شیعه در جامعه ایران و پیروی مردم از آنها بررسی کرد. چرا که در طول ۱۰۰ سال گذشته تاریخ معاصر ایران اسلامی، روحانیت مبارز انقلابی به دلیل سیاست ها و برنامه‌های ضد اسلامی سلسله‌های شاهنشاهی در ایران و بعد هم وابستگی آنها به دولت‌های بیگانه‌ای که تنها به دنبال چپاول کشور و ثروت‌های آن بودند، توده‌های مردم مسلمان ایران را علیه آنها بسیج کردند.

در طول دوره‌ای 100 ساله درک ایرانی مسلمان از مسائل سیاسی دچار تحول شد و افکار عمومی مردم متوجه چپاول‌ها و ظلم‌و ستم خاندانی که همه کشور را برای خود می‎دانست نه از آن همه مردم این سرزمین و به خود اجازه هرگونه زورگویی ناعادلانه و حتی دخل و تصرف در اعتقادات مردم مسلمان را می‌داد، شدند. در این میان نقش روحانی مبارز در این بیداری و آگاهی و تحول فکری و سیاسی بسیار ارزنده بود. این حرکات و روحیه مبارزه جویانه بر ضد ناعدالتی‌ها، زورگویی‌ها و چپاول‌ها از قیام تنباکو برای جلوگیری از تسلط اقتصادی انگلیس تا انقلاب مشروطه و جنبش ملی شدن نفت همه در یک مسیر بود.

آغاز قیام

قیام 15 خرداد در سال 42 نیز در میانه اقدامات چپاول گرانه آمریکایی‌ها که زیر پوسته‌ای ظاهر فریبانه در حال وقوع بود شکل گرفت؛ اقداماتی که عنوان می‌شد برای اصلاحات سیاسی، اقتصادی و فرهنگی و اجتماعی در سرزمینی است که روزی بزرگترین تمدن جهانی را داشت اما با بی‌کفایتی رژیم‌سلطنتی در آن زمان به شکل کشوری عقب مانده و وابسته نشان داده می‌شد و دین را عامل این عقب ماندگی عنوان می‌کردند. هر چند عنوان می‌شود همین اقدامات هم بر ضد اسلام و ارزش‌ها و هنجارهای دینی بود. سخنرانی امام خمینی(ره) در 13 خرداد همان سال آغازگر این حرکت بود. سخنرانی که امام برای بیداری افکار عمومی از وقایعی که در حال وقوع بود علیه شاه و استعمار آمریکا و انگلیس ایراد کرده بودند. اما این سخنرانی منجر به دستگیری امام توسط عوامل شاه شد.

خبر دستگیری امام به سرعت در قم و مناطق اطراف پیچید. زنان و مردان از روستاها و شهرها به طرف منزل امام حرکت کردند. شعار اصلی جمعیت هم «یا مرگ یا خمینی» بود که از تمام فضای قم به گوش می‌رسید. خشم مردم آنچنان بود که ابتدا مأموران پلیس پا به فرار گذاشتند اما رفتند تا در برابر مردمی که دست خالی و تنها برای دفاع از رهبرشان به کارزار آمده بودند تجهیز قوا کنند.

حمام خون از قم تا تهران و مشهد

نیروهای کمکی نظامی نیز از پادگان‌های اطراف به قم گسیل شدند. هنگامی که سیل جمعیت از حرم حضرت معصومه(س) بیرون آمدند، رگبار مسلسل‌ها گشوده شد و تا ساعتی چند درگیری شدید ادامه داشت. حمام خون به راه افتاده بود. هواپیماهای نظامی از تهران به پرواز درآمدند و در فضای قم برای ایجاد رعب بیشتر به پرواز در آمدند. قیام با سرکوبی شدید کنترل شد. کامیون‌های نظامی، اجساد شهدا و مجروحان را به سرعت از خیابان‌ها و کوچه‌ها به نقاط نامعلومی منتقل کردند تا قم در غروب 14 خرداد 42 به شکل شهرهای جنگ زده‌ای در بیاید که چندین قشون مجهز بدان یورش برده‌اند.

اما قائله اینجا ختم نشد چرا که صبحگاه پانزده خرداد خبر دستگیری امام خمینی(ره) به تهران، مشهد، شیراز و دیگر شهرها رسید و وضعیتی مشابه قم پدید آورد. مردم ورامین و شهرهای اطراف به طرف تهران سرازیر شدند. تانک ها و ابزار زرهی و نیروهای نظامی برای جلوگیری از ورود معترضان به شهر در سه راهی ورامین با جمعیت درگیر شدند و جمع زیادی از راهپیمایان را به خاک و خون کشیدند. جمعیت انبوهی در حوالی بازار تهران و مرکز شهر نیز گرد آمده و با شعار «یا مرگ یا خمینی» به طرف کاخ شاه به حرکت درآمدند.

تیمسار فردوست از نزدیک‌ترین ندیمان شاه در خاطراتش از به کارگیری تجربیات و همکاری زبده‌ترین مأموران سیاسی و امنیتی آمریکا برای سرکوب قیام و سراسیمگی شاه و دربار و امرای ارتش و ساواک در این ساعات پرده برداشته و گفته است که آنها دیوانه وار فرمان سرکوب صادر می کردند. اسدالله علم هم نوشته است: اگر ما عقب نشینی کرده بودیم ناآرامی به چهار گوشه ایران سرایت می کرد و رژیم ما با تسلیم ننگ آوری سقوط می‌کرد.

سرانجام رژیم طاغوتی پهلوی بر جمعیت خروشان مردم در 15 خرداد چیره شدند هر چند در روزهای بعدی هم این تظاهرات ادامه داشت اما با وجود شدت حکومت نظامی و کشتار وحشیانه مردم قیام 15 خرداد به ظاهر سرکوب شد اما به واقع آغازگر مسیری شد که به پیروزی انقلاب 57 منتهی شد.

تخریب ناموفق 15 خرداد توسط شاه

محمدرضا پهلوی ۲ روز بعد از این نهضت خونین و خروشان، قیام مردم را در 15 خرداد بلوا و اقدامی وحشیانه و نتیجه اتحاد ارتجاع سرخ و سیاه نامید و سعی کرد تا آن را به خارج از مرزها و اشخاصی همچون جمال عبدالناصر نسبت دهد. اما استقلال و اراده ملی در خلق این حماسه ماندگار تا همیشه تاریخ، آنچنان فاحش بود که اینگونه برچسب ها نمی‌توانست، کمترین لطمه‌ای بدان وارد سازد. نهضتی که حتی رسانه‌های بیگاه هم نتوانستند در برابر عظمت و شکوه خروشان مردم سکوت کنند و از خشم مردم در برابر دستگیری رهبر دینی شان روح الله خمینی تیترهای بسیاری مخابره کردند. تا جایی سبب گسترش این خشم عمومی به خارج از مرزها شد اما در رسانه های داخلی به دلیل سانسور عجیب و سرکوب روزنامه نگاران وطنی هیچ خبری از حقایق و وقایع منعکس نمی‌شد.

با این حال 15 خرداد برای همیشه در حافظه تاریخی ملت مسلمان ایران حک شد و مقام معظم رهبری آن را اینگونه تحلیل کردند که : «عناصر اصلی قیام پانزدهم خرداد را ر مردم،‌ رهبر و امام و عنصر انگیزه‌ مذهبی و روحیه شهادت‌طلبی تشکیل داده اند و تاکید می کنند، این قیام، قیامی با پشتوانه احساس، اندیشه و حضور مسئولانه مردم بود که احزاب و گروه‌ها و سردمداران سیاسی در آن نقشی نداشتند؛ ایشان همچنین قیام پانزدهم خرداد را نمادی از پیوند و همراهی مردم و روحانیون می دانند.»

آنچه مسلم است برای پیروزی و حصول نتیجه این انقلاب عظیم مردمی در سال 57 خون‌های زیادی ریخته شده و باید برای پاسداری از آن تلاش کرد تا دشمن در لباس های فریبنده برای تخریب آن موفقیتی حاصل نکند.