بازیگران اصلی پشت‌پرده انفجارهای بندر فجیره چه کسانی هستند؟

به گزارش راهبرد معاصر؛ روز یکشنبه 22 اردیبهشت ماه خبری از سوی شبکه المیادین منتشر شد که خیلی سریع به رأس اخبار در رسانه‌ها تبدیل شد. این خبر از این امر حکایت داشت که انفجارهایی شدید در بندر الفجیره امارات رخ داده و هواپیماهای آمریکایی و فرانسوی در حال پرواز بر فراز محل حادثه هستند. اگر چه مقامات اماراتی در ابتدا این خبر را تکذیب کردند اما در نهایت به دنبال انتشار اسامی و شماره نفتکش‌ها و همچنین انتشار تصاویر و کلیپ‌هایی از این حادثه در فضای مجازی، مقامات امارات مجبور به اقرار شدند و با تقلیل کشتی‌های آسیب دیده اعلام کردند که در حمله انجام شده به الفجیره، چهار نفتکش دچار آتش سوزی شده‌اند. از آنجا که هیچ گروه یا سازمانی مسئولیت این انفجارها را بر عهده نگرفته است یادداشت حاضر به دنبال پاسخ‌گویی به این پرسش‌ است که این حادثه توسط چه کسانی و با چه انگیزه‌هایی روی داده است؟

دلایل اهمیت بندر فجیره

بندر فجیره از جمله تاریخی‌ترین شیخ نشین امارات است. وجه تسمیه فجیره به دلیل وجود چشمه‌ها و رود‌های کوچک جاری در آن است که مساحتی در حدود یک هزار و ۱۶۵ کیلومتر مربع دارد و جمعیتی ۱۳۰ هزار نفری را در خود جای داده است. فجیره تنها بندر شیخ نشین امارات متحده عربی است که در حاشیه دریای عمان قرار دارد و همین ویژگی موقعیتی خاصی به این بندر بخشیده است. فجیره از سمت غرب به شارجه و راس الخیمه و از سمت جنوب به کلبا محدود می‌شود. در شرق آن ساحل دریای عمان قرار دارد. ساحلی که موقعیتی استراتژیک به این بندر بخشیده است.

بندر فجیره امارات یکی از مهم‌ترین بنادر نفتی منطقه نیز محسوب می‌شود. بندر الفجیره علاوه بر بندر نفتی، بندر صنعتی امارت در ساحل دریای عمان به شمار می‌رود. موقعیت فجیره در مسیر کشتیرانی در خلیج فارس، شبه قاره هند و آفریقا که محل سوخت‌گیری نفتکش‌ها و سایر کشتی‌های باری است استراتژیک توصیف می‌شود. چند سال پیش امارات یک خط لوله انتقال نفت به طول ۳۷۰ کیلومتر از ابوظبی به این بندر کشیدند تا به زعم خودشان تنگه هرمز را دور بزنند. در مقطعی راه‌کار ایجاد کانالی به طول ۸۰ کیلومتر نیز در آن با هدف کاهش نقش استراتژیک تنگه هرمز مورد مطالعه و بررسی جدی قرار گرفت؛ اما از آن‌جا که این کانال، بندر فجیره را به دو قسمت تقسیم می‌کرد و همچنین شیب آب نیز مانع از کارکرد دائمی آن در عبور نفتکش‌ها بود، برنامه مزبور منتفی شد.

عاملان اصلی پشت‌پرده انفجارهای بندر فجیره

با گذشت پنج روز از انفجارهای بندر فجیره هنوز عاملان و بازیگران اصلی پشت‌پرده حادثه مشخص نشده‌اند. از این‌رو درباره عاملان حادثه انفجار در بندر فجیره چهار سناریو محتمل است: رژیم صهیونیستی با هماهنگی آمریکا، امارات متحده عربی و عربستان سعودی، گروه‌های تروریستی نظیر: القاعده و داعش و در نهایت سناریوی چهارم انصارالله یمن است. از بین این سناریوهای مذکور، سناریوی رژیم صهیونیستی و آمریکا ارجح تر است که در ادامه به آن اشاره می‌شود.

یکی از سناریوهای مطرح پیرامون پشت‌پرده حادثه انفجار فجیره آمریکا و رژیم صهیونیستی است. در این سناریو این احتمال وجود دارد که آمریکا و متحدانش برای اینکه امارات و عربستان را علیه ایران، بیش از پیش تهییج کنند، دست به چنین اقدامی زده‌اند و می‌کوشند تا ایران و متحدان منطقه‌ای‌اش را طراح و عامل این عملیات معرفی کنند.

به‌خصوص که اداره کشتیرانی آمریکا، دو روز قبل از عملیات، به کشتی‌های تجاری و باربری این کشور، احتمال حمله از سوی ایران را هشدار داده بود. اداره دریانوردی ایالات متحده آمریکا روز جمعه 20 اردیبهشت ماه در بیانیه‌ای به تمامی کشتیرانی‌های فعال در خلیج فارس، تنگه هرمز، دریای عمان، دریای عرب، خلیج عدن،‌ باب المندب و دریای سرخ هشدار داد ممکن است هدف تهدید ایران قرار بگیرند. این بیانیه در وبسایت رسمی اداره دریانوردی ایالات متحده منتشر شده و مدت اجرای این هشدار را از ۱۹ اردیبهشت ماه مشخص کرده است. در این بیانیه آمده است: «از ابتدای ماه مه سال جاری، خطر امکان اقدام ایران یا مرتبط‌های نیابتی‌اش علیه منافع آمریکا و شرکایش در حوزه‌هایی چون زیرساخت‌های تولید نفت و به تازگی تهدید بستن تنگه هرمز، افزایش یافته است. ایران و عوامل نیابتی‌اش امکان دارد کشتی‌های تجاری، کشتی‌های نفتکش و یا ناوهای نظامی آمریکا در دریای سرخ، تنگه باب المندب و یا خلیج فارس، هدف قرار دهند.» بسیاری از رسانه ها اعلام کرده‌اند این اطلاعات محرمانه را سازمان موساد به جان بولتون داده است.

حادثه روز یکشنبه در بندر الفجیره دو روز بعد از بیانیه‌ اداره دریانوردی آمریکا رخ داد. پرسشی که در اینجا مطرح می‌شود آن است که آیا ممکن است ایران در چنین شرایطی که جنگ طلبان آمریکایی نظیر جان بولتون منتظر فرصت هستند تا تقابل با جمهوری اسلامی را وارد فاز نظامی کنند دست به این اقدام بزند؟ به نظر می‌رسد که طراحان این سناریو در انجام اقدامات گام به گام خود اندکی عجله کرده‌اند و وقوع حادثه درست بعد از اعلام هشدار آمریکا اندکی عجیب به نظر می‌رسد.

در همین راستا عبدالباری عطوان، کارشناس برجسته جهان عرب معتقد است «کسی که در پشت پرده این حمله قرار دارد، دارای قدرت اطلاعاتی بالایی است و توانسته است اهداف دریایی را با دقت بالایی مشخص کند و در تدابیر امنیتی آمریکا، فرانسه، امارات و عربستان نفوذ کند.»

به خصوص که در این حادثه پیچیدگی هایی وجود دارد، چرا که نه گلوله ای شلیک شده و نه قربانی هایی در کشتی های که هدف قرار گرفتند، بودند. در واقع وقوع انفجار داخل کشتی‌ها حکایت از آن دارد که طی یک برنامه حساب شده و دقیق مواد منفجره وارد این کشتی ها شده است؛ امری که با توجه به حضور نیروهای اماراتی و نیروهای آمریکایی دشوار بوده است.

فیصل عبدالساتر، تحلیلگر سیاسی بر این عقیده است که «احتمالا ایالات متحده از این مساله در چارچوب تنش زایی بیشتر با ایران استفاده کرده و تلاش می کند امارات را به سمت متهم کردن ایران در این ماجرا سوق دهد.»

از بین بازیگران منطقه، رژیم صهیونیستی از چنین تنش آفرینی در منطقه سود می برد؛ زیرا تل‌آویو سالهاست خواهان جنگ علیه ایران است. به خصوص که گزارش های اطلاعاتی که دولت آمریکا و به طور مشخص جان بولتون مشاور امنیت ملی کاخ سفید بر اساس آن درباره حمله به اهداف آمریکا و متحدانش در منطقه هشدار دادند، از موساد بود؛ بنابراین احتمال دست داشتن رژیم صهیونیستی در این حادثه وجود دارد.

علاوه بر آن آمریکایی‌ها اخیرا با اجرایی کردن تحریم‌های نفتی ایران، برخی کشورهای خلیج فارس نظیر عربستان و امارات را وادار به افزایش تولید نفت کرده‌اند تا کمبود نفت بازار را متشنج نکند. در چنین وضعیتی اتفاقاتی نظیر آنچه در امارات روی داد تنش موجود را مضاعف و زمینه وابستگی برای کشورهایی مانند عربستان و امارات را به آمریکا و تبعیت بیشتر از این کشور را فراهم می‌کند. از این رو برای آمریکایی‌ها چه حادثه ای بهتر از ناامن شدن فضای نفتی منطقه که باعث وابستگی بیشتر کشورهای ثروتمند خلیج فارس به آمریکا شود.

البته حادثه فجیره و افزایش قیمت نفت در راستای منافع اقتصادی آمریکا نیز می‌باشد؛ زیرا آمریکا مدت‌هاست که روی استخراج نفت شیل سرمایه گذاری می‌کند. ایالت کلرادو با داشتن دخایر ۳٫۳ تریلیون تنی بیشترین میزان را در دنیا دارد. استخراج نفت شیل زمانی مقرون بصرفه اقتصادی است که قیمت نفت به حدود ۱۰۰ دلار برسد.

نتیجه‌گیری

انور قرقاش، وزیر مشاور امارات عربی متحده در امور خارجی بامداد پنج‌شنبه 26 اردیبهشت ماه گفت: «انتظار داریم که تحقیقات درباره کشتی‌ها ظرف دو روز آینده تکمیل شود... ما با مسئله هدف قرار دادن کشتی‌ها به نحوی معقول برخورد می‌کنیم و در این مورد پیش‌داوری نخواهیم داشت.» وی پس از این اظهارات به اتهام‌زنی مجدد علیه ایران روی آورد و مدعی شد دلیل تنش‌های کنونی در منطقه «سیاست‌های ایران» است و اینکه «ایران باید بداند که مسئول اصلی بی‌ثباتی در منطقه است.» در حقیقت پیش از اعلام نتیجه نهایی تحقیقات پیرامون انفجارهای فجیره، انور قرقاش تلاش نمود با ادعاهایی علیه جمهوری اسلامی ایران به صورت غیر مستقیم ایران را به نقش آفرینی در حادثه فجیره متهم سازد.

به طور کلی می‌توان گفت که در بین سناریوهای چهارگانه مذکور دو سناریوی ارجح حاکی از دست داشتن رژیم صهیونیستی، آمریکا، عربستان و امارات است. اما این احتمال وجود دارد که امارات متحده عربی در اعلام نتایج نهایی کمیته تحقیق در مورد نفتکش ها، اطلاعات نادرست و غیر واقعی را منتشر کند و در راستای تشدید سیاست ایران هراسی، گروه‌های متحد ایران همانند انصار الله را به نقش آفرینی در حادثه فجیره متهم سازد.