زمان پایان مذاکرات وین را چه چیزی تعیین می‌کند؟
دور هشتم مذاکرات وین از ۱۹ بهمن ماه و بعد از ۱۱ روز تنفس در حالی در پایتخت اتریش در جریان است که به گفته وزیر امور خارجه ایران زمان پایان مذاکره را ترجمان اراده طرف‌های غربی در پایبندی کامل آنها به رفع تحریم‌ها و بازگشت همه طرف‌ها به تعهداتشان تعیین خواهد کرد.
به گزارش راهبرد معاصر، دور هشتم مذاکرات وین بین ایران و گروه ۱+۴ (آلمان، فرانسه، انگلیس، روسیه و چین) به منظور رفع تحریم‌های آمریکا عصر روز سه‌شنبه ۱۹ بهمن ماه بعد از ۱۱ روز تنفس به منظور مشورت هیأت‌های مذاکره کننده با پایتخت‌ها، از سر گرفته شد. نشست دوجانبه علی باقری مذاکره کننده ارشد جمهوری اسلامی ایران و «انریکه مورا» معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و هماهنگ کننده گفت‌وگوها، آغازین نشستی بود که برگزار شد و پس از آن هم هیأت‌های ایران و روسیه به ریاست علی باقری و «میخائیل اولیانوف» بر سر یک میز به گفتوگو نشستند.
نشست دوجانبه هیأت‌های ایران و چین نیز پس از آن برگزار و جلسه مذاکره کننده ارشد جمهوری اسلامی ایران با نمایندگان سه کشور اروپایی و انریکه مورا نیز آخرین نشستی بود که روز سه‌شنبه در وین برگزار و تا ساعات پایانی سه‌شنبه ادامه داشت. در این نشست موضوعات باقیمانده در بحث ترتیبات اجرایی و اقدامات هسته‌ای مورد بحث و تبادل نظر قرار گرفت.
در مدت حضور هیأت ایرانی در تهران، نشست‌ها و جلسات هماهنگی در داخل کشور با مراجع ذیربط از جمله مجلس شورای اسلامی برگزار و گزارشی درباره آخرین وضعیت گفت‌وگوها ارائه شد. این گفت‌وگوها در وین در حالی از سر گرفته شد که یک روز قبل (دوشنبه) ۱۸ بهمن ماه سعید خطیب‌زاده سخنگوی دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران در نشست هفتگی با خبرنگاران اعلام کرد: هیأت مذاکراتی جمهوری اسلامی ایران که برای مشورت‌های لازم چند روزی در تهران بود، روز سه‌شنبه عازم وین خواهد بود. انتظار است که همه هیأت‌ها فردا به وین برگردند و گفت‌وگوها از سر گرفته شود. طبیعی است که جمهوری اسلامی ایران انتظار دارد که تصمیمات لازم و ضروری در طرف‌های مقابل به ویژه در واشنگتن اتخاذ شده باشد، موضوع رفع تحریم‌ها و انتفاع جمهوری اسلامی ایران از ابعاد رفع تحریمی و ابعاد اقتصادی برجام بسیار کلیدی است و خط قرمز ایران در حوزه رفع تحریمی است. انتظار ما این است هیأت‌ها و از جمله هیأت آمریکا با دستورالعمل روشن در خصوص عمل به تعهداتش در چارچوب برجام و حوزه رفع تحریمی برگردد.
خطیب‌زاده بیان کرد: موضوعات قابل توجهی همچنان در دستورکار است که جز در تصمیم‌های سیاسی در واشنگتن احتمالا گشایشی در آن متصور نیست. امیدواریم آنچه به عنوان اظهارات مثبت شنیده می‌شود در عمل تبدیل به تعهدات شود و بتوانیم به یک توافق خوب و قابل اتکا در وین دسترسی پیدا کنیم.
* اسقاطیه‌‌ها و واکنش تهران
از دیگر تحولات پیش از آغاز این دور مذاکرات تمدید معافیت‌ها توسط آمریکا بود که به گفته خطیب‌زاده اینها اسقاطیه‌هایی بوده که دولت ترامپ در ادامه اقدامات ضد برجامی و نقض کننده تعهداتش ملغی کرده بود و افزود: اینها اسقاطیه‌های مرتبط با مباحث تعهدات هسته‌ای است و آنچه امروز انجام شده، بخش بسیار کوچکی آن هم در موضع خواست طرف آمریکایی بوده است.تمرکز جدی ما بر انتفاع اقتصادی جمهوری اسلامی ایران و مردم ایران از برجام است و در آن حوزه هیچ حرکتی انجام نشده است. آمریکا تصمیم گرفته در حوزه‌ای که خودش می‌خواهد برخی اقدامات را انجام دهد. آن چه بیش از همه ارزش دارد این است که وقتی هیأت آمریکایی به وین برمی‌گردد با یک دستورکار مشخص و گرفتن تصمیمات لازم برگردد. اگر با یک دستورکار مشخص و با دستورکار سیاسی برای رفع تحریم‌ها و انجام تعهداتشان بیایند، قطعا در کوتاه‌ترین زمان ممکن رسیدن به توافق ممکن است.
وی افزود: ملت ایران بداند هیأت ایران با ظرفیت ملی و با تمامی اجازه‌ها و تمامی توانش برای رفع تحریم‌ها از روز اول رفته و ما منتظر هستیم که این تصمیمات را از سوی طرف‌های مقابل شاهد باشیم.
حسین امیرعبداللهیان نیز در واکنش به این اقدام آمریکا اظهار داشت: هر فرمان اجرایی یا اقدامی که تحریم‌های وضع شده پس از خروج آمریکا از برجام را مجددا به حالت قبلی خود و رفع تحریم‌ها برگرداند را از نظر ما اقدام خوب قلمداد می‌شود. اما آنچه برای ما مهم است عمل طرف آمریکایی است.
از سوی دیگر علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی نیز در توئیتی نوشت: دستورکار مذاکره‌کنندگان ایرانی برای ادامه دور هشتم گفت‌وگوها به دقت مشخص شده است. توافقی که طی آن تحریم‌های شکل‌دهنده فشار حداکثری رفع نشود، موجب شرطی شدن اقتصاد کشور شده و نمی‌تواند مبنای توافق خوب باشد.
حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه نیز روز دوشنبه ۱۸ بهمن ماه در نشست مشترک خبری با همتای فنلاندی با بیان اینکه در حوزه رفع تحریم‌ها بخش‌هایی از مطالبات‌مان مورد توجه قرار نگرفته، گفت: با خوش‌بینی، حسن نیت و جدیت به تلاش‌های خود برای رسیدن به توافق خوب و حتی فوری ادامه می‌دهیم.
* تضمین ذاتی
البته در این میان جمهوری اسلامی ایران همواره اعلام کرده که به دنبال یک توافق خوب در اسرع وقت است، ولی اسیر ضرب الأجل‌های ساختگی طرف‌های مقابل به ویژه آمریکایی‌ها و چشم پوشی از خطوط قرمز خود به ویژه دستاوردهای هسته‌ای صلح آمیز نخواهد شد و اگر طرف‌های مقابل خواهان دستیابی به توافق هستند باید از خواسته‌های غیرمنطقی و فراتر از برجامی خود دست بکشند. از سوی دیگر بحث دریافت «تضمین ذاتی» از جمله موضوعاتی است که طرف‌های مقابل باید آن را سرلوحه کار خود قرار دهند. حفظ دستاوردهای هسته‌ای که طی دو سال گذشته حاصل شده در این مقطع می‌تواند یکی از مؤلفه‌های تضمین ذاتی باشد. طرف مقابل در جریان است که اجرای تعهدات هسته‌ای از سوی ایران، اجرای مشروط خواهد بود و تا زمانی ادامه خواهد داشت که طرف مقابل براساس معیارهای راستی آزمایی مورد نظر ایران به تعهداتش پایبند باشد و در صورتی که طرف مقابل اقدام به نقض عهد کند، توان هسته‌ای ایران به سرعت احیا خواهد شد. طرف مقابل باید این موضوع را آویزه گوش خود کند که تنها در صورت وجود «تضمین‌های کافی» می‌توان به توافق دست یافت.
* زمان پایان مذاکره
در همین خصوص نیز حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه روز پنجشنبه ۲۱ بهمن ماه در جمع سفرا و روسای نمایندگی‌های خارجی مقیم تهران با بیان اینکه با جدیت، برنامه و ابتکار در میز مذاکره حضور داریم و برای رسیدن به یک توافق خوب مصمم هستیم، گفت: زمان پایان مذاکره را ترجمان اراده طرف‌های غربی در پایبندی کامل آنها به رفع تحریم‌ها و بازگشت همه طرف‌ها به تعهداتشان تعیین خواهد کرد.
از دیگر تحولات این روزها رایزنی تلفنی امیرعبداللهیان با وزرای خارجه چین و روسیه بود. وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران (+) در گفت‌وگوی تلفنی با «وانگ یی» همتای چینی بر اتخاذ تصمیم جدی و موثر طرف غربی در حوزه لغو تحریم‌ها تأکید کرد. امیرعبداللهیان همچنین در گفت‌وگوی تلفنی با «سرگئی لاوروف» وزیر خارجه روسیه ضمن اعلام آمادگی ایران برای رسیدن به توافق خوب در اسرع وقت، تصریح کرد: بدون اقدامات ملموس و واقعی غرب، سرعت پیشرفت در مذاکرات حاصل نخواهد شد. (بیشتر بخوانید)
روز چهارشنبه ۲۰ بهمن ماه در وین هم کار کارشناسی هیأت‌های مذاکره کننده روی متون از ساعات ابتدایی صبح آغاز و در چارچوب نشست‌های هماهنگی داخلی تا ۲ بامداد روز پنجشنبه ادامه یافت و دو نشست هم بین علی باقری و انریکه مورا برگزار و تا ساعات پایانی چهارشنبه شب ادامه پیدا کرد.
روز پنجشنبه ۲۱ بهمن ماه نیز رایزنی‌ها در سطوح مختلف از جمله بین هیأت‌های ایران و اتحادیه اروپا، ایران و روسیه و همچنین ایران، اتحادیه اروپا و سه کشور اروپایی در جریان بود.
در هفته‌ای که گذشت باز هم شاهد صداهای متفاوتی از واشنگتن بودیم. در همین خصوص وبگاه خبری-تحلیلی «پولتیکو» در گزارشی نوشت، نمایندگان کنگره آمریکا در خصوص بهترین شیوه رویارویی با مسئله هسته‌ای ایران دچار اختلاف و دودستگی شده‌اند به طوری‌که اکثر دموکرات‌ها خواستار احیای سریع توافق سال ۲۰۱۵ برجام هستند که «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور پیشین ایالات متحده آن را پاره کرد و این دموکرات‌ها تأکید دارند که احیای برجام به شکل اولیه‌اش، تنها راه‌حل و گزینه امکانپذیر است.با این حال، جمهوری‌خواهان اصرار به بازگشت به دکترین «فشار حداکثری» ترامپ دارند که وضع تحریم‌های ویرانگر علیه جمهوری اسلامی ایران را شامل می‌شود. در این میان، برخی از دموکرات‌های ارشد کنگره، آشکارا ادامه حضور در میز مذاکرات وین برای رسیدن به توافق درباره برجام را زیرسؤال می‌برند.
صداهای متفاوتی که علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی ۲۰ بهمن ماه نیز به آن اشاره کرد و در توئیتی نوشت: «صداهایی که از هیأت حاکمه آمریکا شنیده می‌شود نشان می‌دهد که انسجام لازم در این کشور برای اتخاذ تصمیمات سیاسی در مسیر پیشبرد مذاکرات وین وجود ندارد. دولت آمریکا نمی‌تواند هزینه اختلافات داخلی خود را با تضییع حقوق قانونی ملت ایران پرداخت کند.»
این صداها خود یکی از دلایل کندی مذاکرات در وین بوده است. البته طرف آمریکایی باید بداند اینگونه اقدامات حتی اگر واقعی باشد، یا شگرد مذاکراتی، ولی این گونه برخوردها نه تنها باعث عقب نشینی هیأت ایرانی از مواضع خود نخواهد شد، بلکه مذاکره کنندگان ایرانی را در پافشاری بر حصول یک توافق قابل اتکا مصمم‌تر می‌کند.
علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی ۱۹ بهمن ماه در این خصوص در توئیتی نوشت: دولت فعلی آمریکا تاکنون با تداوم سیاست فشار حداکثری ترامپ علیه ایران تلاش کرده اهدافی را که او با قلدری نتوانست محقق کند با ارائه وعده‌های بی‌پشتوانه تامین کند. بدون خروج واشنگتن از توهمات کنونی، مسیر مذاکرات وین هموار نمی‌شود.
* جلسات کارگروه‌ها
جمعه ۲۲ بهمن ماه نیز هتل کوبورگ شهر وین شاهد برگزاری سه جلسه شامل کارگروه اقدامات هسته‌ای با حضور کارشناسان ایران و گروه ۱+۴، کارگروه سوم یا همان ترتیبات اجرایی و همچنین کارگروه رفع تحریم‌ها با حضور کارشناسان مذکور بود و نشستی هم با حضور هیأت‌های مذاکره کننده ایران و چین به ریاست باقری و مذاکره کننده ارشد چین برگزار شد و پس از آن هم علی باقری و انریکه مورا در جلسه‌ای دوجانبه به گفتوگو نشستند.
و اما شنبه ۲۳ بهمن ماه هیأت‌های ایران و روسیه به ریاست باقری و اولیانوف دیدار و گفتوگو کردند و بعد از آن هم هیأت‌های ایران و اتحادیه اروپا با حضور علی باقری و انریکه مورا تشکیل جلسه دادند. دیدار هیأت‌های ایران و چین نیز از دیگر تحولات روز شنبه بود.
گفتنی است پس از بازگشت هیأت‌ها به وین گفت‌وگوها در فضایی رو به جلو و سازنده برگزار شده و درباره موضوعات باقیمانده نیز مباحث جدی انجام شد. در این روزها علاوه بر حضور نمایندگانی از سازمان انرژی اتمی، نمایندگان بانک مرکزی و وزارت نفت هم به مذاکرات پیوسته‌اند. دیروز هم مهدی صفری معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت خارجه به مذاکره کنندگان پیوست و امروز (شنبه) نیز در نشست هیأت‌های ایران و روسیه حضور داشت.
حال با توجه به پیشرفت‌هایی که حاصل شده، ولی حصول نتیجه در گرو اتخاذ تصمیمات لازم از سوی طرف‌های مقابل به ویژه آمریکایی‌هاست و در صورتی که آنها تصمیمات مورد نیاز به ویژه در حوزه رفع تحریم‌ها و موضوعات هسته‌ای را اتخاذ کنند، توافق در دسترس خواهد بود. البته در این میان نباید تحرکات رژیم صهیونیستی را فراموش کرد.
سعید خطیب‌زاده سخنگوی وزارت امور خارجه ۱۸ بهمن ماه در اظهاراتی درباره پیش بینی نتیجه مذاکرات گفته بود: اگر طرف‌های مقابل این دور را دور آخر می‌دانند روشن است باید با پاسخ‌های درست به تعهداتشان به وین بیایند. اگر طرف‌های مقابل به ویژه آمریکا در فردای حضور در وین اعلام کند که به تعهداتش عمل می‌کند و تضامین لازم را ارائه و در چارچوب برجام به آن بندهایی که در حوزه رفع تحریم‌ها وجود دارد پایبندی خود را اعلام کند، فردای آن روز توافق قابل دسترسی است. اما اگر اینها برای بازی‌های اطلاعاتی در فضای عمومی باشد، طبیعی است که جمهوری اسلامی ایران به هیچ ضرب الأجل ساختگی فکر نمی‌کند. زمان رسیدن به توافق را دو چیز معلوم می‌کند پاسخ‌هایی که آمریکا به سؤالاتی که مطرح شده یا نکاتی که در بحث رفع تحریم‌ها است و سرعت طرف‌های مقابل در میز مذاکره. ایران آنچه باید انجام دهد را تا به امروز به سرعت و حتی هفته‌های پیش انجام داده و بسیاری به تصمیم طرف‌های مقابل منوط است.
پنجشنبه شب ( ۲۱ بهمن ماه)، «استفانی الحق» مذاکره‌کننده ارشد انگلیس و مدیر امور غرب آسیا و آفریقای شمالی در توئیتر نوشت که دیدار وی با «علی باقری کنی» مذاکره‌کننده ارشد ایران و مورا شاهد، «تبادلات سازنده‌ای» بوده است.«وانگ کان» نماینده چین در سازمان‌های بین‌المللی مستقر در وین روز (شنبه) ۲۳ بهمن ماه اعلام کرد: «تمامی مذاکره‌کنندگان موافق هستند که ما به مرحله نهایی رسیده‌ایم، به ویژه آن‌که همکاران ایرانی ما بسته نهایی خود را پیشنهاد داده‌اند».
این روزها علاوه بر رایزنی‌های ۱+۴ با رابرت مالی نماینده آمریکا در امور ایران و هیأت آمریکایی در وین، تماس‌های تلفنی نیز بین برخی مقامات کشورهای عضو برجام با آمریکا برقرار است. در همین خصوص وزرای خارجه آمریکا و انگلیس در تماسی تلفنی درباره مذاکرات جاری در وین به رایزنی پرداختند. در همین خصوص وزارت خارجه آمریکا (+) در بیانیه‌ای اعلام کرد که «آنتونی بلینکن» وزیر خارجه آمریکا و «لیز تراس» همتای انگلیسی «در مورد اهمیت رسیدن به نتیجه موفقیت آمیز در مورد مذاکرات با ایران درباره بازگشت متقابل به اجرای کامل برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) گفتوگو کردند». از سوی دیگر ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه و امانوئل ماکرون همتای فرانسوی درباره مذاکرات وین به گفتوگو پرداختند./فارس