آیا «اسفند دیوانه» حقیقت دارد؟
رئیس مرکز پیش‌بینی سازمان هواشناسی می‌گوید: دراین مدت اولین سامانه جدی که وارد کشور می‌شود مربوط به اواخر این هفته است، حوالی ششم اسفند به مدت دو سه روز ممکن است هوای سردی را در مناطق کشور داشته باشیم که برای بررسی جزئیات بیشتر باید همان موقع صحبت کرد.
به گزارش راهبرد معاصر، همه چیز از یک پیش‌بینی شروع شد و بعد «اسفند دیوانه» بر سر زبان‌ها افتاد. در اسفندماه قرار است چه اتفاقی بیفتد که حسین اردکانی، پیشکسوت صنعت هواشناسی درباره آن هشدار داده و گفته موج سرمای آن می‌تواند محصولات کشاورزان را با خسارت‌های جدی مواجه کند؟ درحالی‌که برخی کارشناسان معتقدند این قبیل از پیش‌بینی‌ها آن هم با فاصله چندین روزه بیشتر می‌تواند در حد یک گمانه‌زنی باشد.
طی سال‌های گذشته درپی بارش‌های ناگهانی در شهرهای مختلف سیل‌هایی جاری شد که خسارت زیادی به بار آورد، از همان زمان برخی انتقادات به سازمان هواشناسی درخصوص عدم پیش‌بینی دقیق وضع هوا مطرح شد. شاید یکی از آخرین آن‌ها همین چند روز قبل توسط حسین اردکانی گفته شد که خودش قبل‌تر رئیس مرکز پیش‌بینی سازمان هواشناسی بوده است. او بیست‌ویکم بهمن‌ماه در گفت‌وگویی بیان کرد: «هواشناسی بی‌دقتی و ضعف مدیریتی دارد و از اطلاعات موجود هواشناسی در سطح جهان به درستی نمی‌توانند استفاده کنند و لازم است برای حداقل ۲ هفته آینده بتوانند پیش‌بینی‌های صحیح ارائه دهند.»
او همچنین با بیان یک پیش‌بینی گفت: «بین ۲۹ بهمن ماه تا ۴ اسفند موج جدیدی از هوای سرد در کشور حاکم خواهد شد و بیشتر از همه در خراسان‌ها و سیستان و بلوچستان احساس می‌شود، سپس مرکز کشور و تهران و در آخر شمال غرب کشور را تحت تاثیر قرار می‌دهد. اسفند ماه دو جبهه هوای گرم و دو جبهه هوای سرد داریم که من نام اسفند دیوانه را برای این رویداد گذاشته‌ام.»
مسئولیت پیش‌بینی وضعیت هوا با ما است
این اظهار نظر موجی از واکنش‌ها را درپی داشت طوری‌که سحرتاج‌بخش، رئیس سازمان هواشناسی در یک برنامه تلویزیونی بیان کرد: «وظیفه ذاتی سازمان هواشناسی ارائه پیش‌بینی‌های دقیق و علمی برای تمام کاربران متخصص و عام است، استفاده از برخی اصطلاحات(اشاره به اسفند دیوانه) ممکن است جذابیت داشته باشد اما چون ما مسئولیت داریم سعی می‌کنیم از مواردی استفاده کنیم که برای مردم معمول باشد و کاربران متخصص بتوانند برای آن برنامه‌ریزی کنند لذا سعی کنیم چیزی که قطعاً اتفاق می‌افتد را در بازه زمانی مناسب ارائه کنیم.»
درهمین‌باره صادق ضیاییان، رئیس مرکز پیش‌بینی سازمان هواشناسی درباره عدم پیش‌بینی‌های دقیق در این سازمان به خبرآنلاین می‌گوید: «این صحبت را قبول ندارم، اما ایشان استاد من هستند و فکر می‌کنم نظرشان بیشتر درباره پیشرفت سازمان هواشناسی است و حتما این را مدنظر داشته‌اند که کارها می‌تواند بهتر انجام شود و این مسئله هم در همه زمینه‌های اجرایی کشور وجود دارد، مطمئناً در همه بخش‌ها می‌شود بهتر فعالیت کرد و ما هم تلاش می‌کنیم به آن جامع عمل بپوشانیم.»
تحریم و نبود تجهیزات هواشناسی
همچنین در واکنشی دیگر نوید حاجی بابایی، رئیس مرکز پیش‌بینی هواشناسی استان اصفهان به خبرآنلاین می‌گوید: «باید از ایشان پرسید چرا موقعی که در هواشناسی بودند چنین نقدی را نداشتند، ایشان تا مدتی قبل خودشان در جلسات هواشناسی شرکت داشتند؛ این حرف‌ها غیرعلمی است، جو ویژگی پیچیده‌ای دارد، الگوهای جوی در زمان‌های بسیار کوتاه مدت می‌توانند تقویت یا تضعیف شوند، بنابراین این‌که از دو ماه قبل بگوییم سیل دارد جاری می‌شود ممک نیست چراکه الگوها تغییر می‌کنند، بنابراین پیش‌بینی‌های دقیق برای سه چهار روز قبل است. شاید از الان بشود پیش آگاهی داد کاری که ما در اصفهان انجام دادیم و به سازمان‌ها گفتیم اسفند سردتر می‌شود اما این‌که از دو هفته قبل پیش‌بینی دقیقی انجام شود ممکن نیست و بیشتر شبیه حدس و گمان است.»
او ادامه می‌دهد: «حتی پیشرفته‌ترین دستگاه‌ها هم از یک ماه قبل نمی‌توانند پیش‌بینی‌های دقیقی داشته باشند چراکه الگوهای جوی متنوع و متغیر هستند، گاهی مشاهده می‌شود زمان شکل‌گیری تا نابودی یک پدیده یک ساعت است، بنابراین از یکی دو هفته قبل پیش‌بینی دقیقی وجود ندارد بلکه فقط می‌شود آگاهی داد؛ اما تجهیزات در دقت پیش‌بینی‌های کوتاه مدت موثرند، در دنیا هم تلاش دارند پیش‌بینی‌های کوتاه مدت خودشان را قوی کنند.»
همچنین یحیی قائمی‌پور، رئیس مرکز پیش‌بینی هوای استان خراسان رضوی به خبرآنلاین می‌گوید: «ما معمولاً پیش‌بینی‌های دو هفته آینده را داریم و تلاش می‌کنیم با توجه به تجهیزات پیش‌بینی‌های دقیقی داشته باشیم و هشدارها را از ۴۸ تا ۷۲ ساعت زودتر اعلام کنیم، دراین‌باره جزء کشورهای شاخص در منطقه و کشورهای برتر در آسیا هستیم. البته اگر تجهیزات مناسب‌تر شود پیش‌بینی‌ها هم دقیق‌تر خواهد شد، الان در منطقه شرق کشور از خراسان رضوی تا سیستان و بلوچستان حتی یک رادار هواشناسی نداریم، متاسفانه به دلیل تحریم‌ها و برخی کوتاهی‌ها این تجهیزات تهیه نشده است، به هرصورت مسائل تحریم سبب شده از برخی استانداردها فاصله داشته باشیم اما با این وجود در منطقه جزو کشورهای شاخص هستیم.»
آیا اسفندماه هوا به شدت سرد می‌شود؟
ضیائیان در پاسخ به این پرسش که آیا در اسفندماه سامانه سرمایی شدیدی وارد کشور می‌شود بیان می‌کند: «دراین مدت اولین سامانه جدی که وارد کشور می‌شود مربوط به اواخر این هفته است که برای بررسی جزئیات بیشتر باید همان موقع صحبت کرد، چیزی که الان نقشه‌ها نشان می‌دهد باید گفت حوالی ششم اسفند به مدت دو سه روز ممکن است هوای سردی را در مناطق کشور داشته باشیم.»
وی ادامه می‌دهد: «اما در مجموع باید گفت درصد صحت و دقت پیش‌بینی‌های بلند مدت کم است، یک پیش‌بینی مربوط به احتمالات است و هرچه به وقوع نزدیکتر باشد صحت و دقت آن بیشتر است، معمولاً پیش‌بینی ماهانه و فصلی با دقتی حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد بیان می‌شود، از این منظر انتظار داریم حداقل بارش‌ها در نیمه اول اسفندماه نرمال باشد، نرمال به این معنا نیست که بارشی نباشد بلکه بارش وجود دارد. در مجموع بارش اسفندماه با میانگین سی چهل ساله کشور همخوانی دارد و اتفاق فرانرمالی نخواهد بود.»
او درباره اصطلاح اسفند دیوانه می‌گوید: «برداشت من از مطرح شدن اصطلاح اسفند دیوانه همان تغییرات ناگهانی است که ممکن است ایجاد شود که این یک وضعیت طبیعی برای این فصل است. اسفندماه ماهی است که با تغییر فصل همراه است، لذا با تغییراتی که در جو اتفاق می‌افتد مقداری دگرگونی زیاد می‌شود، کشاورزان هم اواخر این فصل هست که می‌توانند گرفتار سرمای بهاره شوند و خسارتی ببینند.»
سرمای اسفندماه در خراسان رضوی و اصفهان
یحیی قائمی‌پور، رئیس مرکز پیش‌بینی سازمان هواشناسی در استان خراسان رضوی درباره سرمای اسفند به خبرآنلاین می‌گوید: «نقشه‌هایی که ما داریم فعلاً تایید کننده این پیش‌بینی نیست و تغییرات شاخصی دیده نمی‌شود که مثلاً سامانه سیبری نفوذ پیدا می‌کند، مگر این‌که در آینده تغییری بر روی نقشه‌ها ایجاد شود، فعلاً تا پنجم اسفند دما نرمال است و سرمای شدیدی وجود ندارد. البته هرچه فاصله زمانی نسبت وقوع یک پدیده هواشناسی کمتر باشد درصد دقت پیش‌بینی آن بهتر است، ما معمولاً در مواجه با چنین مسائلی یک هفته قبل اطلاع رسانی می‌کنیم.»
همچنین نوید حاج‌بابایی، رئیس مرکز پیش‌بین هواشناسی استان اصفهان می‌گوید: «ما سه نوع پیش‌بینی کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت داریم؛ پیش‌بینی‌های ما عمدتاً کوتاه مدت است که حداکثر در بازه‌های ده روز انجام می‌شود، صحت این پیش‌بینی‌ها با ۸۵ تا ۹۵ درصد در بازه زمانی ۲۴ تا ۷۲ ساعت قابل قبول است. پیش‌بینی‌های میان مدت در بازه یک تا سه ماه انجام می‌شود و صحت آن‌ها بین ۶۵ تا ۷۰ درصد است و حتما با خطا مواجه هستند. درخصوص پیش‌بینی‌های بلند مدت باید گفت که پیش‌بینی دقیقی وجود ندارد و فقط یک سناریو از وضعیت احتمالی در آینده اعلام می‌شود.»
او درباره احتمال وقوع سرمای شدید در اسفندماه بیان می‌کند: «امسال زمستان سردتر از معمول بود، در ماه‌های دی و بهمن دمای کمینه بین یک تا دو درجه از حد نرمال کمتر بود، به نظر می‌رسد این کاهش دمای کمینه در اسفندماه هم در اصفهان دیده شود. اما ممکن است در اسفندماه کمینه دما در بازه‌های سه چهار روزه بیشتر از یکی دو درجه و حتی تا سه چهار درجه کاهش پیدا کند، اما از الان این‌که دقیقاً در کدام بازه زمانی چنین اتفاقی می‌افتد مشخص نیست، حداقل سه چهار روز قبل از وقوع مشخص می‌شود که آن را با هشدارهای زرد اعلام می‌کنیم که عمدتاً در نیمه شمالی اصفهان مشاهده خواهد شد. اما مهم این است که ما در اصفهان به شرکت برق و گاز و جهاد کشاورزی از قبل اعلام کردیم که امسال زمستان سردتر از معمول است و مصرف انرژی بالاتر می‌رود و بخش کشاورزی هم باید هشداهای لازم را بدهد.»
پیش‌بینی‌های بلند مدت اعتبار ندارد
یک کارشناس درخصوص دقت و صحت پیش‌بینی‌های هواشناسی به خبرآنلاین می‌گوید: «فرآینده پیش‌بینی وضعیت هوا فرآیندی ممتد است، پیش‌بینی‌های کوتاه مدت حداکثر برای ۱۰ روز و در برخی مراکز بزرگ حداکثر برای دو هفته انجام می‌شود، اما اعتبار این پیش‌بینی‌ها زیاد نیست چراکه وقتی یک پیش‌بینی انجام می‌شود نتایج آن تا ۴ یا ۵ روز آینده قابل قبول است، بنابراین اگر خروجی‌های سیستم چیزی هم نشان دهد ما آن‌ها را می‌پذیریم اما فرض ما این است که این پیش‌بینی خطا دارد و باید صبر کرد. بنابراین اگر برای چهارم یا پنجم اسفند پیش‌بینی‌هایی وجود دارد باید تا اواخر بهمن‌ماه منتظر ماند و با خطای قابل قبول درباره آن صحبت کرد از طرفی پیش‌بینی‌های میان مدت مانند ماهانه یا فصلی فقط اطلاعات حدودی به ما می‌دهند و پیش‌بینی‌های دقیقی نیستند.»
سرمد قادر، عضو هیات عملی موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران درباره امکان پیش‌بینی وقوع سرمای زیاد در اسفندماه از این روزها بیان می‌کند: «هیچ جای دنیا اینطور نیست، مثال خیلی ساده آن هم سیلی بود که در تابستان گذشته کشورهای اروپایی را غافلگیر کرد، درحالی‌که آن‌ها سال‌ها است که دراین‌باره درحال مطالعه هستند. اگر مراکز بزرگ دنیا را هم بررسی کنیم پیش بینی کوتاه مدت آن‌ها بین ۱۰ تا ۱۵ روز است، اما عموماً یک پیش‌بینی درباره هوا تا دو سه روز آینده قابل اعتماد است و بیشتر از آن با خطا روبه‌رو خواهد شد، هرکسی هم چنین ادعایی را مطرح کند در واقع خودش را زیر سوال می‌برد، البته ممکن است به‌صورت اتفاقی یکبار درست شود اما همیشگی نیست. پیش‌بینی‌های کوتاه مدت هر روز دو یا چهار بار انجام می‌شود، یعنی اگر ساعت صفر امروز درباره ۱۰ روز آینده یک پیش‌بینی انجام شود، مجدد ۱۲ ساعت بعد این پیش‌بینی تکرار می‌شود چراکه می‌دانند وضعیت اولیه جو دائم درحال تغییر است، بنابراین مراکز به‌صورت منظم پیش‌بینی‌های خودشان را تکرار می‌کنند تا اگر اصلاحی لازم دارند انجام شود.»/خبرآنلاین