کاهش ضریب خودکفایی گندم با بی‌توجهی به کشاورزان

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ علی‌رغم چند سال خودکفایی و بی‌نیازی از واردات گندم، وقوع خشکسالی شدید و گرانی نهاده‌های تولید طی ۲ سال اخیر مجدد پای گندم‌های خارجی را به کشور بازکرد چرا که با حذف ارز ترجیحی و افزایش چندبرابری قیمت نهاده‌ها، بسیاری از کشاورزان توان خرید کود، بذر و سموم را نداشتند و این امر عملکرد در واحد سطح را  تحت تاثیر قرار داد.

محمد شفیع ملک‌زاده، رئیس سابق نظام صنفی کشاورزی در خصوص خودکفایی و بحث واردات گندم به «راهبرد معاصر» گفت: عدم خودکفایی آیتم‌های زیادی دارد. تا قبل از سال ۱۳۸۳ ما به هیچ عنوان‌ خودکفایی در بحث گندم را نداشتیم، اولین بار سال ۱۳۸۳ خودکفایی اتفاق افتاد و بعد از آن در سال ۱۳۹۳ و ۱۳۹۵ خودکفایی رخ داد و به مرور تعادل خودکفایی به هم خورد و میزان تولید ما کمتر شد. تا جایی که در سال گذشته از ۱۵ میلیون تن گندم مورد نیاز مصرفی در سال فقط چهار میلیون و ۵۰۰ تن گندم تولید داخل را توانستیم خریداری کنیم.

وی افزود: پیش‌بینی‌هایی که امسال در بخش زراعت برای تولید گندم شده در حدود چهار میلیون و پانصد تن است که بعضی از تحلیل‌ها رقم کمتر از این را هم تخمین می‌زنند. در وهله اول این موضوع برگرفته از عدم تناسب هزینه تمام شده محصول استراتژیکی مانند گندم است و دیگر قیمت تمام شده که در آن زمان، شورای اقتصاد به عنوان شورای تامین کننده قیمت محصول کشاورزی مشخص و اعلام می‌کرد، و  در این میان هیچ تناسبی وجود نداشت.

ملک زاده با بیان اینکه نرخ نامناسب خرید تضمینی گندم توسط دولت‌ها باعث شد که کشاورز هم ضرر کند و هم در بحث گندم به خودکفایی نرسیم گفت: اگر گندم کیلویی ۲۰۰۰ تومان هزینه تمام شده آن برای کشاورز بود، دولت ۱۷۰۰ تومان قیمت گذاری می‌کرد. مسئله به هیچ عنوان مقرون به صرفه نبود و رفته رفته در سال‌های بعد باعث شد که تولید کننده گندم ما دیگر تولید گندم نداشته باشد و به سمت تولید کالاهای دیگر مانند صیفی‌جات و محصولات صنعتی و ... برود. که تولید آنها در کشور خیلی ضرورت نداشت و جزو محصولات آب بَر بودند و تولید نکردنشان بهتر بود. چون کشاورز به ناچار مجبور بود این کار را انجام بدهد و متأسفانه همین قیمت‌های ناعادلانه و نادرست باعث شد که سال به سال میزان تولید خود را کاهش بدهند، همچنین بحث خشکسالی و مشکلات آب را هم داشتیم ولی روی هم رفته بیشترین عاملی که موجب این مشکلات شد، تعیین نامناسب قیمت‌ها بود که نه تنها گندم بلکه دانه‌های روغنی، چغندر قند، نیشکر، ذرت، خوراک دام و ... همه به دلیل اینکه قیمت مناسبی از سوی شورای اقتصاد برای آن‌ها اعلام نشد در این محصولات به خودکفایی نرسیدیم.

وی ادامه داد: از طرفی کسانی که خود تعیین کننده قیمت گندم بودند به نوعی واردکننده و ذی‌نفع بودند و همین باعث شد وابستگی ما به واردات بیشتر شود. تولید داخل با مشکل مواجه شد و ما کمتر تولید کردیم و از سوی دیگر واردات بیشتر شد و همین باعث شد  انتفاع بهتری برای آقایان رقم بخورد و از خودکفایی عقب بمانیم.

رئیس سابق نظام صنفی کشاورزی با اشاره به اینکه کشور سالانه به 15 میلیون تن گندم نیاز دارد و لازم است با این شرایط ذخیره سازی نیز صورت بگیرد گفت:  ما سالانه چیزی حدود ۱۱ میلیون تن گندم مصرفی نیاز داریم و چیزی در حدود ۳.۵  میلیون تن گندم برای ذخیره سازی لازم است که روی ‌هم ‌رفته ۱۴ یا ۱۵ میلیون تن گندم نیاز داریم. سال قبل چهار میلیون و ۵۰۰ تن بیشتر نتوانستیم تولید کنیم و چیزی در حدود ۱۰ میلیون تومان گندم نیاز وارداتی ماست. غذای اصلی مردم ما نان و گندم است و دولت هیچ راهی ندارد جز اینکه سعی کند این کالا را وارد کند تا مشکلی در کشور پیش نیاد، اما این را باید به خوبی نظارت کنیم. مانند شرایطی که عده‌ای خاص با استفاده از ارز ترجیحی واردات را انجام می‌دادند و متاسفانه خدمات را به کشور نمی‌دادند تا بتوانند نفع کلان داشته باشند.  بخصوص در چند ماه اخیر که قیمت محصولات کشاورزی به شدت بالا رفته و به دلیل جنگ روسیه و اوکراین بخش عظیمی از گندم جهان در دو کشور روسیه اوکراین تأمین می‌شد، تا جایی که کشورهایی که زودتر در جریان قرار گرفتند، بخشی از این از گندم ها را در جهان خریداری و ذخیره کردند.

وی ادامه داد: در حال حاضر برابر گزارش‌هایی که در چند هفته اخیر داشتیم بیان می‌شود که چین در حدود ۵۰ درصد از غلات تولیدی جهان را خریداری و ذخیره کرده و این نشان می‌دهد شرایط، شرایط خوبی نیست و ما همه باید کمک کنیم تا به شرایط خودکفایی برسیم. بحث عدم حمایت بحث دیگر است اما متأسفانه حمایت‌های لازم برای تولید کننده در بخش کشاورزی را نداریم. چون تولید محصولات استراتژیک در هر کشوری از دنیا حمایت‌های لازم را نیاز دارد( دادن تسهیلات یارانه و امکاناتی از جمله اعطای نهاده با یارانه به کشاورزان).

ملک‌زاده با برشمردن مشکلات کشاورزان و تاثیر آن در به خودکفایی نرسیدن محصولات کشاورزی گفت: متاسفانه در کشور ما کشاورزان مشکل نقدینگی دارند و به نوعی از خشکسالی و نبود بازار مناسب متضرر شده‌اند و اینها از دلایلی است که باعث شد کشاورزان نتوانند همراهی کنند تا به خودکفایی برسیم.

وی خاطر نشان کرد: کشاورز هیچ زمانی به دنبال طمع نیست، کشاورز می‌گوید کاری که انجام می‌دهد و امنیت غذایی کشور را تأمین می‌کند شغل و وظیفه اوست، راه کسب درآمد و امرار معاش اوست، پس نباید انتظار داشته باشیم که درآمد بسیار کمی داشته باشد در حدی که نتواند معاش خانواده را تأمین کند، کشاورز می‌گوید هزینه تمام شده محصول به علاوه سود متعارف به عنوان قیمت فروش محصول قرار بگیرد، آنوقت هر محصولی که دولت بگوید آن‌ها تولید می‌کنند.

رئیس سابق نظام صنفی کشاورزی با گلایه از بی‌توجهی دولت به کشاورزان در خرید محصولات آن‌ها گفت: در شرایط امروزی کشاورز حمایت نمی‌شود و علاوه بر آن گندم را تحویل دولت داده و دولت هنوز پول را تحویل کشاورز نداده است. کشاورزان در حال حاضر مرتب تماس می‌گیرند که دولت امروز کلزای آنها را با کمترین قیمت خریداری کرده و پول به آنها نمی‌دهد پس چه انتظاری داریم که کشاورز بتواند برای سال بعد در برنامه‌ریزی‌ها و سیاست گذاری‌های دولت همکاری کند. اگر قیمت منطقی و عادلانه باشد و حق کشاورزان و تولید کننده رعایت شود، می‌توانیم در چند سال آینده در تولید محصولات استراتژیک به خودکفایی برسیم.

ملک زاده با تاکید بر اینکه واردات بیش از حد امنیت غذایی کشور را به خطر می‌اندازد هشدار داد: بزرگترین اشتباه این است که ما وابستگی خود را به کشورهای دیگر افزایش دهیم و به انتظار اینکه کشورهای دیگر تولید ما را انجام می‌دهند تولیدات خود را کاهش دهیم چرا که وضعیت خطرناک است. مثل الان که اکثر کشورهای صادر کننده گندم و محصولات غذایی صادرات خود را متوقف کردند. اما نباید چشم امید به بیرون ببندیم چون ممکن است زمانی برسد که لازم باشد ارز زیادی را از کشور خارج کنیم و با هزینه گزاف محصول وارد کنیم. بنابراین به هر شکل باید بتوانیم شرایطی را فراهم کنیم که وابستگی به کشورهای دیگر را به حداقل برسانیم که این امر کاملا به نفع تولید کننده و مصرف کننده است.