سفر الکاظمی به تهران و ریاض، یک دستورالعمل و چند هدف

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ مصطفی الکاظمی در سفری دوره ای ابتدا به عربستان و سپس به ایران سفر کرد. وی برای چندمین بار در دوران نخست وزیری اش در عراق است که به این دو کشور سفر می کند و نباید خیلی نسبت به آن حساس بود؛ اما حساسیت ماجرا زمانی بیشتر می شود که الکاظمی ابتدا به عربستان و مستقیم از جده به تهران سفر می کند.

همچنین در ابعاد زمانی این موضوع مهم است که نخست وزیر عراق در مقطعی که دوباره موضوع مذاکرات هسته ای مطرح شده است، به ایران سفر می کند و این سناریو مطرح می شود که الکاظمی علاوه بر سفر دوره ای و تحکیم روابط حامل پیامی از جانب غرب یا عربستانی ها برای ایران است. با توجه به این گمانه زنی ها و تحلیل های مختلفی که در رابطه با اهداف سفر مطرح می شود، چند مورد را به عنوان دلایل و اهداف سفر می توان مطرح کرد:

تحکیم روابط میان ایران و عربستان: بسیاری بر روی این گزاره به عنوان هدف اصلی سفر الکاظمی تکیه کرده اند و معتقدند وی به دنبال خارج کردن نقش عراق از حالت میانجی میان ایران وعربستان بعد از پنج دور مذاکره است و می خواهد مذاکره مستقیم میان دو کشور انجام شود. در واقع الکاظمی با این پیام به دو کشور سفر کرده که موافقت آنها را برای انجام مذاکرات مستقیم میان ریاض و تهران به دست آورد. منافع عراق از برقراری رابطه میان دو کشور زیاد خواهد بود و الکاظمی به دنبال آن است دست کم تا پایان دوران نخست وزیری خود پرونده ایران و عربستان را به نتیجه مطلوبی برساند.

الکاظمی با این پیام به ایران و عربستان سفر کرده است که موافقت دو کشور را برای انجام مذاکرات مستقیم به دست آورد

تحکیم جایگاه نخست وزیری: برخی اعتقاد دارند باتوجه به بازشدن گره سیاسی در عراق و احتمال تشکیل «کتله اکبر» و تشکیل دولت به وسیله جریان های شیعی، الکاظمی به دنبال حمایت های منطقه ای از خود برای کسب مجدد این جایگاه است. البته وی اقدامات خود را برای کسب مجدد این پست با حضور در کمیته مذاکرات آغاز کرده و اکنون به دنبال مشروعیت قانونی در حوزه داخلی و منطقه ای است. در این میان نگاه مصطفی الکاظمی به حمایت های ایران و عربستان به عنوان مهمترین کشورهای منطقه است.

مذاکرات هسته ای: برخی معتقدند باتوجه به موضع گیری اخیر جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا مبنی بر انتخاب کشوری عربی به جای وین برای ادامه مذاکرات هسته ای، عراق مهمترین گزینه مطرح می تواند باشد. هرچند در این میان شانس قطر بیشتر از عراق است، زیرا این کشور نقش میانجی در مذاکرات هسته ای داشته است و احتمال ادامه مذاکرات در این کشور بسیار محتمل تر از عراق است.

به هر حال عراق امیدوار است باتوجه به نقش سازنده ای که در موضوع مذاکرات دوجانبه میان ایران و عربستان ایفا کرده، همین نقش را هم بتواند در مذاکرات هسته ای ایفا کند. البته برخی معتقدند صرف نظر از مکان مذاکرات، احتمالاً الکاظمی حامل پیامی در زمینه مذاکرات هسته ای است و عراق به این وسیله و ایفای نقش میانجی به دنبال تأثیرگذاری بر تحولات منطقه ای و حتی فرامنطقه ای است.

شرکت در کنفرانس ریاض: همزمان با سفر جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا به منطقه و سفر به عربستان و رژیم صهیونیستی، ریاض تصمیم دارد کنفرانسی متشکل از آمریکا، عربستان و برخی کشورهای عربی تشکیل دهد و محور خود را بر تشکیل ائتلاف منطقه ای علیه ایران قرار دهند. عراق نیز به عنوان کشوری که احتمالاً به این کنفرانس دعوت می شود، در صورت حضور با موضع گیری های داخلی و حتی منطقه ای مواجه خواهد شد. به نظر می آید عراق به دنبال آن است حضور خود را در این کنفرانس با اطلاع ایران صورت دهد و این اطمینان را به تهران بدهد درصورت حضور، اقدامی از جانب عراق انجام نخواهد شد.

تشکیل دولت در عراق: علاوه بر موضوع انتخاب مجدد الکاظمی به نخست وزیری، وی احتمالاً به دنبال حمایت ها برای تشکیل دولت آینده در عراق است. دولت مدنظر وی نیز برآمده از احزابی باید باشد که بتوانند در وهله نخست بر مشکلات موجود فائق آید و دوم، اینکهً متشکل از همه احزاب باشند تا بتوانند شرایط موجود را برای حرکت دولت فراهم کند.

عراق امیدوار است باتوجه به نقش سازنده ای که در موضوع مذاکرات دوجانبه میان ایران و عربستان ایفا کرده، همین نقش را هم بتواند در مذاکرات هسته ای ایفا کند

رویکرد جدید توسعه روابط کشورهای عربی با ایران: مصطفی الکاظمی در بُعد اقتصادی راهبرد خود را بر توسعه روابط کشورهای عربی قرار داد و در این میان نقش پررنگی به کشورهای منطقه داد. البته ایران نیز در کانون این رویکرد بود، اما به علت مواضع برخی کشورهای عربی این محور دچار اختلافاتی شد. اکنون به نظر می آید نخست وزیر عراق به این گزاره رسیده است که بدون حضور فعال ایران در عرصه اقتصادی، عراق همچنان با مشکلات مختلف دست و پنجه نرم خواهد کرد. در نتیجه وی به دنبال آن است نقش پررنگ تری برای ایران در راهبرد توسعه روابط عربی بدهد و از هم اکنون اقدامات خود را با بازگشایی مرزهای زمینی و پرداخت پول برق ایران آغاز کرده است.

ارزیابی نهایی

عراق بازیگری شناخته شده است که از سویی سعی کرده خود را از بحران های خودساخته منطقه ای به وسیله آمریکا دور نگه دارد و از سوی دیگر نقش فعال تری در عرصه منطقه ای داشته باشد. این نقش فعال را عراق از طریق میانجی گری در بعضی موضوعات عمچون مذاکرات ایران و عربستان از خود نشان داده و به دنبال اثرپذیری بیشتر این نقش در وجوه مختلف منطقه ای است. بحران سیاسی موجود در عراق که مداخله برخی بازیگران داخلی و خارجی در عراق همچون آمریکا پدید آورده، نشئت گرفته از وضعیتی است که واشنگتن چندان رضایتی نسبت به این اقدامات ندارد، زیرا واشنگتن تمام تلاش خود را به کار گرفته است روابط عربستان با رژیم صهیونیستی را به ثمر برساند.

اکنون اقدامات عراق در نزدیکی ایران و عربستان کاملاً متناقض با این راهبرد آمریکاست. البته می توان این گزاره را نیز مطرح کرد که الکاظمی و دولت عراق به این نکته پی برده اند برای فائق آمدن بر مشکلات منطقه ای باید بر روی بازیگران منطقه و گفت و گوهای درون منطقه ای تمرکز کرد. به همین دلیل است وی سفر به عربستان و ایران را در دستورکار خود قرار داد.