«شکست اینستکس»؛ نقطه پایان برجام اروپایی
ناتوانی مجدد اروپا در راه اندازی اینستکس را می توان مّهر پایانی بر شوی بی نتیجه اروپا در حفظ برجام و در یک کلام برجام اروپایی قلمداد کرد.
به گزارش راهبرد معاصر؛ پس از ماه‌ها کش و قوس، 11 بهمن 1397، ساز و کار ویژه مالی اروپا با نام INSTEX در فرانسه ثبت و مدیریت آن به پر فیشر آلمانی، مدیر سابق کامرز بانک سپرده شد. اروپایی ها، اینستکس را ابتکار عملی برای حفظ برجام پس از خروج آمریکا از توافق هسته ای (18 اردیبهشت 1398) معرفی و اعلام کردند هدف بلندمدت این کانال تبادل مالی، گشایش کانال‌های اقتصادی برای کشورهای ثالثی هست که تمایل به تجارت با ایران دارند و در همین راستا انگلیس، فرانسه و آلمان همچنان تلاش می‌کنند که به چنین هدفی دست یابند و در همین راستا با اینستکس به کار بر روی جزئیات ملموس و عملیاتی برای مشخص کردن چگونگی کارکرد آن ادامه خواهند داد و همچنین با ایران هم در جهت ایجاد نهادی سازگار، کارآمد و شفاف برای عملیاتی کردن این سازوکار تعامل خواهند داشت.
آنچه به طور مشخص و صریح درباره هدف و ماهیت اینستکس اعلام شد "راهی برای حفظ برجام و جلوگیری از شکست آن" پس از نقض توسط آمریکا بود. مسئولیت راه اندازی و اجرایی کردن این ساز و کار مالی برعهده اتحادیه اروپا با محوریت سه کشور انگلیس، آلمان و فرانسه بود تا به گفته خودشان مسیر مبادلات با ایران را در مرحله نخست، روی مبادله مواد غذایی، محصولات کشاورزی، دارو و تجهیزات پزشکی هموار نماید.
رفت و آمدهای بی نتیجه دیپلماتیک نمایندگان کشورهای اروپایی به ایران و همچنین اظهارنظر مقامات اروپایی پیرامون راه اندازی قریب الوقوع اینستکس با گذشت حدود یکسال همچنان بر روی کاغذ باقی مانده و کشورهای اروپایی نتوانستند به آنچه درباره این ساز و کار مالی وعده دادند، عمل نمایند. ناتوانی اروپا در عمل به تعهدات تا جایی پیش رفت که محمد جواد ظریف، وزیر امورخارجه کشورمان امروز (3 خرداد 1398) پس از افتتاح نمایشگاه خیریه عکاسی کارکنان وزارت امور خارجه تحت عنوان "فوتو دیپلمات، نگاه جهانی - هنر ایرانی" گفت: "تاخیر مجدد در اجرای اینستکس نشان می‌دهد نه اروپایی‌ها توانش را دارند و نه اراده‌اش را که اقدامی انجام دهند"
با وجود ناتوانی اروپا در راه اندازی ساز و کار مالی موسوم به اینستکس، امروز (3 خرداد 1398) وال استریت ژورنال در خبری به نقل از یک منبع آگاه مدعی شد " قرار است امروز تحریم های جدیدی علیه ایران توسط دولت آمریکا اعلام شود. این احتمال وجود دارد اینستکس هم در فهرست تحریم های جدید آمریکا علیه ایران وجود داشته باشد." البته روز گذشته هم اسکای نیوز عربی مدعی شده بود آمریکا محصولات کشاورزی و خشکبار ایران را در لیست تحریم های جدید ضدایرانی خود قرار خواهد داد.
اقدام احتمالی جدید آمریکا در تحریم اینستکس از یک سو – در صورتی که گمانه زنی های رسانه ای به وقوع بپیوندد – گام دیگر واشنگتن در ناکام گذاشتن توافق هسته ای موسوم به برجام خواهد بود. از سوی دیگر، ناتوانی اروپا در راه اندازی اینستکس را می توان مّهر پایانی بر شوی بی نتیجه اروپا در حفظ برجام و در یک کلام برجام اروپایی قلمداد کرد.