بازگشت آمریکا به برجام با دادن چه تضمین‌هایی ممکن است؟

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ بنا به اظهارنظرهای ضد و نقیض این روزها، دولت آمریکا که در دولت دونالد ترامپ از برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) توافق شده میان ایران و 1+5 خارج شده بود، در دولت جو بایدن در آستانه بازگشت قرار دارد.

در آخرین تبادل متن توافق میان دو طرف مذاکره، یک هفته زمان صرف شد تا آمریکایی‌ها به اهداف مد نظر جمهوری اسلامی پاسخ دهند و جمهوری اسلامی نیز پنج شنبه شب پاسخ خود را به جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا داد. با وجود این، پاسخ ایران یا آمریکا نهایی نیست و قرار است دوباره متن‌ها در اختیار پایتخت‌ها قرار بگیرد و رفت و برگشت‌ها چندین بار ادامه خواهد داشت.

صرف نظر از اینکه نتیجه نهایی تبادل متن توافق میان طرفها به کجا ختم می شود، موضوع مهم این است جمهوری اسلامی ایران با توجه به سابقه بدعهدی و پیمان شکنی های مکرر دولت آمریکا، به طور خاص در موضوع برجام و نیز رویکرد منفعلانه اروپا از ابتدا با این موضع به مذاکرات رفع تحریم ها در وین پا گذاشت که حاضر به پذیرش توافقی باشد که در آن انتفاع اقتصادی جمهوری اسلامی از منافع برجام مدنظر باشد. همچنین موضع موکد جمهوری اسلامی در بیش از یک سال گذشته از آغاز مذاکرات رفع تحریم ها این بوده که پیمان شکنی دوباره دولت آمریکا در زمینه برجام نباید فاقد هزینه برای این کشور باشد. به طور کلی همان طور که حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه کشورمان گفت، جمهوری اسلامی در مذاکرات به دنبال توافق پایدار، تضمین های قوی و قابل اتکاست.

طعاً در توافق برجام؛ چه توافقی که آمریکا از آن خارج شد و چه توافق کنونی موضوع ادامه فعالیت های هسته ای ایران و اینکه روند فعالیت ها متوقف نشود، مورد توجه قرار گرفته است

سید جلال فیاضی، کارشناس سیاست خارجی در گفت وگو با «راهبرد معاصر» درباره ارزیابی خود از روند مذاکرات رفع تحریم ها گفت: گرچه اطلاعات دقیقی از روند مذاکرات و همین طور توافقی که مبتنی بر پیشنهاد اتحادیه اروپا در حال نهایی شدن است منتشر نشده، اما اطلاعات غیررسمی حکایت از این دارد، شرکت های طرف همکاری تجاری با ایران، حتی در صورت پایبند نبودن مجدد آمریکایی ها به تعهداتشان ذیل برجام، تا 2.5 سال از تحریم معاف هستند و دست کم در صورت خروج مجدد آمریکا از برجام، به مدت 2.5 سال تحریم ها تأثیری در انتفاع اقتصادی ایران نخواهد داشت.

وی افزود: مهم این است ایران با قدرت فعالیت های هسته ای و دیپلماتیک خود را ادامه دهد و به نحوی عمل کند که آمریکایی ها و اروپایی ها با بدعهدی یا بی عملی نتوانند به روند توافق هسته ای لطمه بزنند. درهرصورت با توجه به بسیاری از شواهد و قرائن و نظر به اینکه ایران بر موضوع انتفاع اقتصادی خود در این مذاکرات به شدت تأکید کرده است، پیش بینی می شود اهرم های مناسبی برای جلوگیری از تأثیر تحریم ها بر منافع اقتصادی ایران در نظر گرفته شده باشد.

 
این کارشناس سیاست خارجی درباره ویژگی های تضمین قوی و اطمینان بخش برای پایداری برجام و انتفاع اقتصادی ایران عنوان کرد: این موضوع به قدرت و توان هسته ای جمهوری اسلامی ایران برمی گردد. قطعاً در توافق برجام؛ چه توافقی که آمریکا از آن خارج شد و چه توافق کنونی موضوع ادامه فعالیت های هسته ای ایران و اینکه روند فعالیت ها متوقف نشود، مورد توجه قرار گرفته است، باید فعالیت های هسته ای ایران به نحوی باشد که برای طرف اروپایی و آمریکایی اطمینان حاصل شود ایران به سلاح اتمی دست نمی یابد.

فیاضی تأکید کرد: گرچه در دکترین جمهوری اسلامی ایران بمب اتم وجود ندارد و سلاح کشتار جمعی طبق فتوای رهبر معظم انقلاب اسلامی حرام اعلام شده است، ولی توانایی های هسته ای ایران می تواند بسیار برای اقدامات آمریکا و اروپا بازدارنده باشد.

وی درباره ماهیت تضمین توافق رفع تحریم ها گفت: موضوع تضمین های اصلی در توافق درباره این است که خروج آمریکا از برجام بدون هزینه نباشد و در این زمینه آنگونه که گفته می شود، پیش بینی های لازم انجام شده است. با وجود این، تضمین بعدی این است بتوانیم به توان هسته ای خود برگردیم که این می تواند بسیار کارایی زیادی داشته باشد. هرچقدر جمهوری اسلامی ایران در توافق به نحوی عمل کند که توان هسته ای کشور حفظ شود، خود تضمین درونی برای حفظ ماهیت برجام خواهد بود.

این کارشناس سیاست خارجی درباره احتمال دستیابی به توافق بر سر بازگشت امریکا به برجام گفت: طبق اطلاعاتی که به صورت غیر رسمی منتشر شده است، می توان عنوان کرد احتمال توافق بسیار زیاد است و هر زمان پیش بینی می شود توافق انجام شود، زیرا آمریکایی ها در جریان بررسی پیشنهاد ایران از اظهارنظرهای تحریک کننده پرهیز کرده اند و از سوی جمهوری اسلامی ایران نیز در روند بررسی پیشنهاد آمریکا تاکنون اظهاراتی که نشان دهنده این باشد که پیشنهاد می تواند روند مذاکرات را متوقف کند، شنیده نشده است.

شاید در چند روز آینده ابعاد بیشتری از این موضوعات روشن شود و در دور دیگری که پیش بینی می شود چند روز آینده در وین مذاکرات ادامه یابد، موارد اختلافی حل و فصل شوند و به مرحله امضای توافق نهایی به وسیله وزیران امور خارجه برسد

وی افزود: با وجود این مورد، موضوع حل و فصل مسائل پادمانی ایران مطرح است که به نظر می آید با همکاری طرفها امکان دستیابی به راه حل وجود دارد؛ به ویژه اینکه پیش تر آژانس بین المللی انرژی اتمی یک بار این موضوعات را پایان یافته اعلام کرده است. البته با توجه به اینکه اسناد قابل توجهی وجود ندارد و ادعاهای رژیم صهیونیستی درباره فعالیت های هسته ای ایران نادرست است، امکان دستیابی به توافق درباره مسائل پادمانی وجود خواهد داشت.

فیاضی گفت: شاید در چند روز آینده ابعاد بیشتری از این موضوعات روشن شود و در دور دیگری که پیش بینی می شود چند روز آینده در وین مذاکرات ادامه یابد، موارد اختلافی حل و فصل شوند و به مرحله امضای توافق نهایی به وسیله وزیران امور خارجه برسد.

این کارشناس سیاست خارجی تصریح کرد: در شرایط کنونی یکی از مهمترین نکاتی که باید مورد توجه قرار گیرد، تلاش های بسیار فشرده صیهونیست ها برای جلوگیری از امضای توافق است؛ به طوری که تمام توان خود را برای جلوگیری از توافق به کار بسته اند. مقام های رژیم صهیونیستی و شخصیت های سیاسی و امنیتی این رژیم تلاش خود را به کار گرفته اند تا جلوی توافق را بگیرند؛ اما به نظر می آید طرفهای توافق برای دستیابی به توافق خوب تصمیم خود را گرفته اند و این تلاش ها به احتمال زیاد با شکست مواجه خواهد شد.