زنگ خطر پیری جمعیت و لزوم نهادینه کردن نهاد خانواده

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ جهان امروز با بحران جمعیت مواجه است، بحرانی که به تدریج زوایای پیدا و پنهان آسیب های آن در حال نمایان شدن است؛ از تنهایی هایی که در نبود خواهر، برادر، عمه، عمو، دایی، خاله و کاهش نسل آینده و فرزندان و نوه ها در فردای سالمندی به سراغ انسان ها می آید تا نشاط و شادی در نبود خانواده ای گسترده و کامل از جامعه پر بکشد.

صالح قاسمی، دبیر مرکز مطالعات راهبردی جمعیت در تشریح مفهوم خانواده کامل به «راهبرد معاصر» گفت: نیازمند الگوهایی در ترکیب خانواده و خانواده مطلوب هستیم که بتوانند افق مطلوب و در دسترسی برای جامعه و نظام مدیریت کشور ترسیم کنند.

وی افزود: این الگوها عبارتند از، الگویی که بحران جمعیت را مدیریت، شاخص‌های ما را به حد مطلوب و قابل دفاع تبدیل کند و در دسترس جامعه باشد.

تجارب جهانی مؤید مفهوم خانواده کامل و الگوی خانواده کامل قابل طرح در کشور است. در صورت تحقق الگوی چهار فرزندی و رواج آن در میان بیش از 60 درصد جامعه، شاخص های جمعیتی به بالاتر از حد مطلوب خواهند رسید

این پژوهشگر حوزه جمعیت عنوان کرد: تجربه دنیای امروز به الگوی خانواده کامل رسیده است، خانواده‌ای که تمام اعضای آن روابط درون خانوادگی را تجربه کنند؛ یعنی پدر و مادر در خانواده کامل داشتن دختر و پسر را تجربه می کنند، در کنار آن دختر و پسر در خانواده کامل داشتن خواهر و برادر را تجربه می کنند و نسل های بعدی خانواده هم شبکه خویشاوندی اعم از عمو، عمه، خاله و دایی را به طور کامل تجربه می کنند.

تعریف خانواده کامل

وی با تأکید بر اینکه خانواده کامل به فرض تحقق جنسیتی ایده‌آل، یعنی دو دختر و دو پسر در دست کم چهار فرزندی محقق می شود، عنوان کرد: خانواده کامل با الگوی رایج دو فرزندی کنونی فاصله چندانی ندارد و به لحاظ روانشناختی می توانیم جامعه را به این موضوع توصیه کنیم.

این پژوهشگر حوزه جمعیت گفت: باید توجه کرد، تجارب جهانی مؤید مفهوم خانواده کامل و الگوی خانواده کامل قابل طرح در کشور است. در صورت تحقق الگوی چهار فرزندی و رواج آن در میان بیش از 60 درصد جامعه، شاخص های جمعیتی به بالاتر از حد مطلوب خواهند رسید.

وی در پاسخ به این سؤال که تنهایی فردای سالمندی در جامعه ای که با بحران جمعیتی مواجه است، چگونه خواهد بود، عنوان کرد: وقتی سندروم آشیانه خالی را با جزئیات آن بررسی می کنیم، متوجه می شویم به هرحال سالخوردگی نیازهایی را ایجاد می کند که بخشی از آن روحی، عاطفی و روانی است و بخش دیگری از نیازها رسیدگی به امورات سالخوردگان است.

قاسمی ادامه داد: وقتی خانواده‌ای کم فرزند و تک فرزند باشد سبک زندگی امروز باعث می شود فرزندان خیلی زیاد مشغول زندگی خود شوند و به گرفتاری‌های شخصی خود برسند. این روند باعث محقق نشدن نیازهای سالمندان از منظر عاطفی و روزمره می شود.

خطر خانواده‌های هسته‌ای

این پژوهشگر با تأکید بر مشکلات ناشی از تنهایی فردای سالمندی گفت: تنهایی‌های افراطی سالمندان مشکلاتی نظیر افسردگی های  روحی و روانی را ایجاد می کند که به آن «سندروم آشیانه خالی» می گویند و برآمده از خانواده‌های هسته‌ای و کم فرزند است.

وی تأکید کرد: پدیده خانواده کامل ابعاد مختلفی دارد که یکی از آنها تأمین نیازمندی های آینده سالخوردگی افراد است. با به وجود آمدن موج سالخوردگی، خانواده‌هایی در پیش خواهیم داشت که در دوره سالمندی از حمایت خانوادگی محروم هستند، زیرا خانواده کوچکی داشتند و تعداد فرزندان زیادی ندارند که از آنها حمایت کنند؛ گاهی از حمایت های اجتماعی هم برخوردار نیستند، یعنی زیر پوشش بیمه و... نبوده‌اند. این خانواده‌ها و سالمندان رها شده اند و بدون حمایت می مانند که خود و جامعه دچار چالش‌های جدی می شوند.

وظایف نخبگانی

وی با بیان وظیفه نخبگان و مجامع اندیشه ورز گفت: وقتی سخن از جامعه نخبگانی می شود، یعنی افراد مؤثر در جامعه که بر باورها و انگاره های جامعه تأثیر می گذارند. اگر آنها به این موضوع فکر کنند و ابعاد مختلف آن را به اندیشه ورزی بگذارند، محاسن و معایب الگوهای مختلف فرزندآوری را به تبادل نظر بگذارند به گفتمان رایج عمومی تبدیل می شود. در این صورت می توان به خانواده گفت باید تمام ابعاد و الگوهای فرزندآوریشان را درنظر بگیرند؛ اما وقتی بحث فرزندآوری به گفتمان تبدیل نشود و حرف اقلیتی در جامعه باشد، در آن صورت این حرف‌ها شنیده و فهمیده نمی شود.

تنهایی‌های افراطی سالمندان مشکلاتی نظیر افسردگی های  روحی و روانی را ایجاد می کند که به آن «سندروم آشیانه خالی» می گویند و برآمده از خانواده‌های هسته‌ای و کم فرزند است

این پژوهشگر حوزه جمعیت با بیان اینکه روشن است جامعه نخبگانی نسبت به موضوع جمعیت  گره های ذهنی دارد، تأکید کرد:  لازم است یک بار تمام گزاره های غلط گذشته را مرور و در صورت نیاز بازتعریف کرد؛ این مورد بسیار مهم و این کار جامعه نخبگانی است، بازتعریف گزاره های غلط و رسوب کرده در جامعه که می تواند به تبدیل شدن موضوع جمعیت به گفتمان اجتماعی کمک کند.