وی در بخش دیگری از صحبتهای خود عنوان کرد که ما باید در مبادلات تجاری نگاه ویژهای به شرق داشته باشیم و تمرکز ما در این رابطه باید از غرب به سمت شرق تغییر کند. مشاور رئیس مجلس شورای اسلامی علاوه بر این به موضوع صادرات کالا از کشور اشاره کرد و با انتقاد از رویههای فعلی در بحث صادرات گفت: به خاطر سیاستهای غلط در داخل امروز بازرگانان و تجار ما در دنیا به چوپان دروغگو تبدیل شدهاند چرا که میروند و قرارداد صادرات یک کالا را با یک کشور میبندند و در حین انجام کار جلوی صادرات آن کالا در داخل گرفته میشود.
گفتوگوی مشروح فارس با منصور حقیقتپور را در ادامه میخوانید:
فارس: فرصت دو ماهه ایران به طرف اروپایی در برجام برای انجام تعهداتش رو به اتمام است. اروپاییها تا چه حد از این فرصت برای اجرای تعهداتشان بهره بردهاند؟
حقیقتپور: در گذشته به ویژه قبل از انقلاب اسلامی تعاریفی از کشورهای اروپایی در ذهن ما بود که این کشورها را مهد آزادی و دموکراسی، حقوق بشر به ما معرفی کرده بودند و از آنجا که ما در سطح بینالمللی حضور و نفوذ نداشتیم، تصور مدینه فاضلهای از این کشورها در ذهن بسیاری از روشنفکران و تحصیلکردهها وجود داشت. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران پی بردیم که این کشورها به هیچ وجه تصویر واقعی تعاریف ذهنی قبل از انقلاب ما نیستند. اینها کشورهای بزکشدهای هستند که پشت چهره بزکشده آنها ویرانهای از دموکراسی و استوانههای شکستهای از آزادی دیده میشود.
* نابینا شدن تظاهرکنندگان فرانسوی به واسطه سلاح خاص پلیس
الان قریب به یک سال است که روزهای شنبه مردم فرانسه به خیابانها میآیند و اعتراض میکنند و پلیس فرانسه علیه تظاهرکنندگان از سلاحهایی استفاده میکنند که این سلاحها اثرش را بر بینایی مردم میگذارد و بسیاری از افرادی که در این راهپیماییها بودند، در مقابل چشم دیگران نابینا میشوند.
* برجام نشان داد اروپاییها همان رفوزههای قبلی هستند
در ماجرای برجام تصور این بود که با توجه به اینکه کشورهای اروپایی در قالب یک اتحادیه به نام اتحادیه اروپا با هم متحد و منسجم شدهاند، قدرت مقاومت بیشتری در مقابل آمریکا داشته باشند؛ چراکه چند کشور دست به دست هم دادند. اقتصاد و جمعیت بزرگی دارند و سرزمینشان بزرگتر شده، همچنین انگیزه خوبی برای مقاومت دارند، اما متاسفانه در برجام دیدیم که آنها همان رفوزههای قبلی هستند و ما به هیچ وجه اثری از استقلال و مقاومت، آزادیخواهی و دفاع از مظلوم و محروم در کشورهای اروپایی ندیدیم.
اینکه اروپاییها بخواهند در برجام اقدامی برای بازدارندگی در برابر آمریکا داشته باشند و نقش بازدارندگی در این رابطه ایفا کنند، ما دیدیم که نتوانستند و آمریکاییها جلوی چشمشان از برجامی که مورد توافق سازمان ملل و نیز مورد توافق کشورهای عضو اتحادیه اروپا بود، خارج شدند. خیزی که اروپاییها برداشتند تا با توسعه مراودات اقتصادی خود بتوانند کاستیهای گذشته را تا حدی جبران کنند، خیز اولیه خوبی بود و کشورهای اروپایی آمدند و مذاکره کردند، اما بلافاصله بعد از آنکه آمریکاییها نشان دادند که ارادهای برای اجرای برجام ندارند و تهدیدات خودشان را شروع کردند، دیدیم که کشورهای اروپایی یکی پس از دیگری فرار کردند و قراردادهایشان را روی زمین گذاشتند.
* یک بلک لیست از کشورهای اروپایی تهیه کنیم
مطالبه من از مسئولان این است که به دلیل بدعهدیهایی که اروپاییها پس از تهدیدها و تحریمهای آمریکا داشتند و پروژههای خود را نیمهکاره رها کرده و رفتند و حتی آلمانیها به هواپیمای وزیر امور خارجه ما سوخت ندادند، ما یک بلکلیست از این کشورها تهیه کنیم. شرایط همیشه اینچنین نخواهد بود. این کار یک تقابل است و ما هم به حقانیت خودمان در این تقابل اطمینان داریم و قدر مسلم در این تقابل ورق به نفع مقاومت و به نفع جمهوری اسلامی برخواهد گشت و روزی که ورق برگشت و شرایط تغییر کرد، دیگر فرانسویها حق ندارند رنو و پژو را به ایران بیاورند و ما باید فهرستی از اقدامات غیرانسانی اروپاییها تهیه کنیم و به موقع پاسخ اقدامات آنها را بدهیم.
* چشمانداز فعلی برای برجام چشمانداز خوبی نیست
ما اگر بخواهیم در همین راستا و با همین چشمانداز تحرکات سیاسی اروپا را برای حفظ تعادل در برجام و برای استمرار برجام حفظ کنیم، چشمانداز خوبی نمیبینیم. ما این موضوع را در ادبیات وزیر امور خارجه آلمان هم دیدیم که به نظر من ادبیات وی نشاندهنده این بود که ما باز هم یکطرفه تحمل کنیم و هزینه و خسارت بدهیم که بخواهد برجام استمرار پیدا کند. نخیر! اینگونه نیست. برجام اگر سودی دارد باید برای طرفین باشد و اگر ضرر و خسارتی هم داشته و دارد باید همه از جیبشان این خسارت را پرداخت کنند. ما سهممان را از خسارت در برجام پرداخت کردهایم و حالا نوبت اروپاییهاست که خسارت بدهند.
وزیر امور خارجه آلمان مسائل دیگری را مطرح کرد که ما این موارد را در قاموس آنها نمیبینیم و آن این بود که گفت (ما نمیتوانیم معجزه کنیم). ما طلب معجزه از اروپاییهای ضعیف و زبون نداریم. ما حرفمان این است که اروپاییها به تعهداتشان عمل کنند. ما میخواهیم که اروپاییها به بدعهدیهای آمریکا مهر بزنند و به دنیا بگویند آمریکاییها قابل اعتماد نیستند و به دنیا بگویند که گول آمریکاییها را نخورند.
اروپاییها نشان دادند که همان شکستخوردگان جنگ جهانی در برابر آمریکا هستند
به نظر میرسد دوره شعبدهبازی تمام شده است، عصر، عصر مردانگی است. اگر اروپاییها در سبد مردانگی چیزی دارند بیاورند. ما احساس میکنیم اینگونه نیست و اروپاییها در این عرصه چیزی در چنته ندارند و مقامات ما هم قطعاً هوشیار هستند. من فکر نمیکنم هیچ کسی به قدر مقام معظم رهبری به حیلهها و فتنههای اروپاییها و آمریکاییها در دنیا مسلط باشد و این مقام معظم رهبری است که امروز این کار را مدیریت میکند و مسئولان میانی ما هم باید بدانند که اروپاییها گفتند ما معجزه نمیتوانیم بکنیم و این حرف آخرشان بود و این یعنی اینکه ما در برابر آمریکا ذلیل و زبونیم و همان بازنده جنگ جهانی دوم هستیم و نمیتوانیم در برابر آمریکاییها حرفی بزنیم.
ما در قبال اروپاییها نیاز به تحرک قویتر از شوک ۶۰ روزه نیاز داریم
فارس: با توجه به زمانی که از مهلت ۶۰ روزه ایران به اروپا برای اجرای تعهداتش در برجام گذشته، به نظر شما اروپاییها ارادهای برای انجام تعهداتشان دارند یا خیر؟
حقیقتپور: شوکی که ما در قالب فرصت ۶۰ روزه به اروپاییها وارد کردیم آنها را تکان داد، اما این شوک کافی نیست. ما به تحرک قویتر و اجراییتری نیاز داریم. این فکر در واقع همان نفت در برابر غذاست و ما نیازی به این نوع منت گذاشتنها نداریم. مردم ایران سختیهای تحریم را تحمل میکنند. جوانان و مدیران ایران راههای دور زدن تحریم را به خوبی بلدند و نخواهند گذاشت مردم به مشقت بیفتند و ما هیچ امیدی به این گونه تحرکات ضعیف و زبون اروپاییها نداریم و حرفمان را هم محکم خواهیم زد؛ اروپاییها هم بدانند در معرض یک امتحان بزرگ هستند و امیدوارم رفوزه نشوند.
فارس: رهبر معظم انقلاب همواره بر این نکته تاکید داشتند که ما در مراودات اقتصادی با کشورهای شرق همچون روسیه و چین توجه داشته باشیم، اما ما شاهد هستیم که دولت به ویژه در قراردادهای نفتی خود کشورهای اروپایی را در اولویت قرار میدهد. نظر و تحلیل شما راجع به این رویکرد دولت چیست؟ آیا لازم نیست برای گسترش مراودات اقتصادی کشورمان با کشورهای مختلف از رایزنهای کاردان بهره ببریم؟
حقیقتپور: اشکالی ندارد اگر ما محسناتی را در جامعه غرب دیدیم از آن بهره ببریم، اما اقتضای امروز شرایط بینالملل و جایگاهی که ما در این وضعیت داریم بر ما تاکید میکند که ما نگاهمان به شرق یک نگاه راهبردی باشد. من اشارات مقام معظم انقلاب را که میگویند؛ با شرق روابط تنگاتنگی داشته باشیم، اشارات راهبردی و استراتژیک میدانم. به نظر میرسد که ما باید تعریفمان نسبت به شرق را عوض کنیم. مدتهاست غرب قبله آمال ما شده و ما احساس کردیم که غربیها دارای شرایط برتر و موقعیت زندگی بهتر و دارای شرایط مناسب برای توسعه هستند. به نظر میرسد این تعریف باید به روز شود. امروز شرقیها در یک سکوت توسعهای خودشان را به جایی رساندهاند که کوچکترین کشور در شرق به لحاظ پیشرفت و فناوری با اروپاییها و آمریکایی مقابله میکنند و کشورهای کوچکی مانند تایلند و تایوان، سنگاپور دارای موقعیتهای ممتازی هستند. کره و ژاپن خودشان را پیش از این نشان داده بودند و چین هم امروز در حال تبدیل به یک قدرت اقتصادی و سیاسی است.
ما میتوانیم نیازمندیهای توسعهای خودمان را از طریق شرق تأمین کنیم و آنها هم نیازمند به انرژی هستند و ما میتوانیم انرژی آنها را تأمین کنیم. روسها امروز دارای مواضع خوب و مساعدی با ما در عرصه بینالملل هستند و ما در سطح دنیا کارهای مشترکی را با روسها انجام میدهیم، میتوانیم این کارهای مشترک را توسعه دهیم و موضع مقام معظم رهبری هم همین است.
* جهتنمای برخی مدیران ما به سمت غرب قفل شده
ما باید جهتنمای وجودی بسیاری از مدیران میانی خودمان را از غرب به سمت شرق عوض کنیم. جهتنمای اینها روی غرب قفل کرده و سخت به سمت شرق تغییر جهت میدهد، اما باید به هر حال این تغییر جهت انجام شود. باید تعلقات این مدیران نسبت به غرب قطع شود. باید مشخص شود چه تعداد از فرزندان مدیران ما در غرب تحصیل میکنند. این خود یک تعلق است. باید معلوم شود کدامیک از مدیران ما در غرب دارای منزل، شرکت و... است. امروز باید منافع جمهوری اسلامی ایران مدنظر قرار گیرد. ما امروز در بخش انرژی با روسیه و چین و کشورهای آسیای جنوب شرقی میتوانیم همکاریهای خوبی داشته باشیم و در بحث دفاعی نیز میتوانیم با بسیاری از این کشورها همکاری و تولیدات مشترک داشته باشیم.
منافع ملی ما امروز ایجاب میکند که رویکرد ما نسبت به غرب کاهش پیدا کند و این رویکرد نسبت به شرق تقویت شود و از فرصتهای بسیار فراوانی که در منطقه داریم بتوانیم استفاده کنیم تا کارهای خودمان را بتوانیم به پیش ببریم.
* طولانی شدن روند تصویب لوایح FATFدر ایران یک نعمت بود
فارس: با وجود اینکه لوایح مرتبط با FATF عملاً اطلاعات ما را به صورت شفاف در اختیار غرب قرار میدهد و همان کشورهایی که در برجام نسبت به ما متعهد نبودند از این اطلاعات بهرهمند میشوند، اما شاهد هستیم افرادی در داخل مصرانه خواهان تصویب لوایح مرتبط با FATF در کشور هستند و از آن حمایت میکنند. علت این امر را در چه میبینید.
حقیقتپور: تصویب لوایح چهارگانه در جمهوری اسلامی به سمتی رفت که طولانی شد و طولانی شدن این امر باعث بروز وقایعی شد که ما این طولانی شدن را یک نعمت دیدیم. وقتی آمریکاییها اصرار میکنند ما باید FATF را در کشور اجرا کنیم، ما شک میکنیم که چرا آمریکاییها روی ورود ما به این قضیه اصرار داشته باشند. آمریکاییهایی که خود را متعهد به اجرای موارد اساسی و اصلی نمیدانند، چرا اینگونه اصرار میکنند که ما به FATF وارد شویم.
* به جایFATF ما باید به دنبال یک سیستم بومی باشیم
به نظر من ما باید به دنبال مکانیسمی باشیم که هم قاعده بازی را رعایت کنیم و هم دچار مشکل نشویم و اگر به عنوان مثال کشورهایی میخواهند بدهیهایشان را به ما پرداخت کنند، ما باید قاعده و سیستمی داشته باشیم که بتوانیم مطالبات خودمان را بگیریم. به ما میگویند اگر FATF اجرایی شود شما میتوانید از کشورهای دوست خودتان اگر مطالباتی داشته باشید، دریافت کنید. از طرف دیگر ما باید به این موضوع توجه داشته باشیم که اطلاعات مالی خود را در اختیار دشمن قرار ندهیم.
ما نیازمند یک سیستم بومی هستیم که هم شرایط ما در آن لحاظ شده باشد و هم بتوانیم مبادلات مالی خودمان را با دنیا داشته باشیم. FATF نمیتواند برای ما راهگشا باشد.
* با اجرای FATF بهانه از دست غربیها گرفته نمیشود
ما به دنبال این هستیم که بهانههای اروپاییها و غربیها را از آنها بگیریم که آنها بر پایه این بهانهها جلوی حقوق ما را که باید ساری و جاری باشد نگیرند که البته با پذیرش و اجرای FATF و امثال آن بهانه از دست آنها گرفته نمیشود و آنها استاد بهانهتراشی هستند. ما فکر میکردیم بعد از برجام آن تهدید هستهای که غربیها در مورد ایران میگفتند برداشته شود. اگرچه یکی از اثرات برجام این است که آنها دیگر نمیگویند ایران بمب هستهای میسازد، اما میگویند چرا ایران میتواند در منطقه تاثیرگذار باشد؛ یعنی آمدهاند وزن ژئوپلتیکی جمهوری اسلامی ایران در تحولات منطقهای را تهدید معرفی کردند. درواقع تهدید دیگری تولید کردند و من مطمئن هستم اگر در این مورد جلوی بهانه آنها کوتاه بیاییم، آنها بهانه دیگری خواهند گرفت.
* تصمیمات دفعی مدیران نشان میدهد که ما صادرات محور نیستیم
فارس: آنطور که گفته میشود ما در بازاریابی برای محصولات کشورمان دچار مشکلاتی هستیم، بعضیها میگویند ما رایزن اقتصادی به اندازه نیاز نداریم و... به نظر شما مشکل این کار کجاست و باید چگونه عمل کرد که بتوان در عرصه صادرات توفیقاتی به دست آورد؟
حقیقتپور: ما در بحث صادرات تولیداتمان باید الزامات مختلفی را در نظر بگیریم. ما در اولین مرحله باید انسجام داخلیمان را برای اینکه صادرات محور باشیم، مد نظر قرار دهیم. تصمیمات دفعی و لحظهای مدیران، نشاندهنده این است که ما صادراتمحور نیستیم. این موضوع نیازمند یک اراده است که در رأس کار رئیسجمهور و معاون اول و وزرای اقتصادی کابینه هستند.
یکی از مشکلاتی که در حوزه صادرات وجود دارد این است که سیاستهایی که پیش روی وزارتخانههای مختلف همچون صنعت، کشاورزی و... در تعارض با یکدیگر قرار دارد و این مشکل این اجازه را به ما نمیدهد که ما بخواهیم صادراتمحور باشیم.
* سیاستهای غلط آبروی بازرگانان را میبرد
علاوه بر این بازرگانان و صادرکنندگان ما در دنیا به چوپان دروغگو تبدیل شدهاند. به این خاطر که اگر به عنوان مثال یک تاجر ما قرارداد امضا میکند که یک محصول را از ایران به کشور دیگری صادر کند، کشوری که به وی محصول صادر میشود، بر اساس قراردادی که با تاجر ما بسته، آن محصول را یا در داخل تولید نمیکند و یا اینکه از جای دیگر وارد نمیکند. این قرارداد امضا میشود و در حال اجرا است که ما با یک بحران قیمت در داخل مواجه میشویم و به دنبال این بحران قیمت یکباره جلوی صادرات آن کالا گرفته میشود. سؤال اینجاست؛ آیا راهکار مقابله با گرانی قیمت در داخل این است که یکباره جلوی صادرات فلان کالا گرفته شود؟ آیا ما با این کار کمر صادرکننده را نمیشکنیم؟ آیا فردا روز در دنیا روی صادرکنندگان ما کسی میتواند حساب باز کند؟ به نظر میرسد که راهکارهای معقولانهتر و مناسبتری برای بحث صادرات وجود دارد.
از سوی دیگر رفتار تجار ما باید بر پایه صداقت در صادرات باشد. نمیشود ما کالا و محصولی را به کشوری بفرستیم و محموله اولش جنس مرغوب و محمولههای بعدی اجناس نامرغوبی باشد و نباید با این کار باعث شوند که به تجار ما به عنوان افراد غیرقابل اعتماد در عرصه بینالملل نگاه شود.
صادرات ما همچنین باید با مسائل علمی، تبلیغی و روانی همراه باشد که اینگونه نیست. ما بهترین میوه دنیا را در بدترین بستهبندی صادر میکنیم و کشورهای دیگر بدترین میوه را در بهترین بستهبندی ارائه میدهند. امروز مردم آنچه را که میبینند میپسندند و اراده میکنند که بخرند. من این عبارت را از روسها شنیدم که به من گفتند (شما ایرانیها میوههایتان خیلی خوشمزه است، اما خیلی بد بستهبندی میکنید، ردیفهای بالا میوههای درشت میچینید و ردیفهای پایین میوههای ریز). این کار عدم صداقت در بحث معامله است.
اگر بخواهیم که کشور را بر پایه صادرات اداره کنیم باید موارد فوق را اصلاح کنیم و از طرف دیگر وزارت امور خارجه باید به عنوان یک پایه اصلی و اساسی موضوع صادرات را مورد توجه قرار دهد و به نظر میرسد که قویتر از آنچه که امروز هست وزارت امور خارجه در حوزه اقتصادی و صادرات باید فعالیت داشته باشد و در بحث بازاریابی و حمایت از صادرکنندگان و... عمل کند و افراد قوی را در بحث صادرات کالا از کشور بهکارگیری کند تا بتواند منافع صادرات را به داخل کشور بازگرداند تا از این طریق موجبات توسعه اقتصادی کشور فراهم شود.
* شرایط مناسب باشد احتمالاً به انتخابات ورود میکنم
فارس: با توجه به در پیش بودن انتخابات مجلس؛ آیا برای مجلس یازدهم قصد نامزد شدن دارید؟
حقیقتپور: در حال بررسی هستم که با توجه به تمایلات خوبی که از جانب مردم و مسئولان و شخصیتها در سطح استان اردبیل میبینم، احتمالاً اگر شرایط مناسب بود من هم بتوانم به انتخابات ورود کنم.
مردم ایران در آستانه ورود به انتخابات مجلس یازدهم و بعد هم انتخابات ۱۴۰۰ و در آستانه یک امتحان بزرگ سیاسی قرار گرفتهاند که من امیدوارم در هر دو انتخاب مردم ایران موفق شوند جریانی که میتواند انقلاب و توسعه کشور را حفظ کند و چسبندگی بیشتری با نظام ولایی کشور داشته باشد را انتخاب کنند و درنهایت ما شاهد پیروزی تفکر انقلابیون ایران باشیم.
امروز ما شاهد بودیم که مدلهای مختلفی از جریانهای اصلاحطلب و اصولگرا در مقاطعی زمام امور اجرایی کشور را به دست گرفتهاند و در هر دورهای هم محسنات و معایبی را دیدیم. این گونه به ذهن میرسد که اداره کشور با یک تفکر و حاکم کردن پیروان این تفکر شاید دیگر پاسخگوی حل مشکلات کشور نباشد. ما باید از ظرفیتهای کشور استفاده بیشتری داشته باشیم و مملکت را به دست افراد دیندار، عاقل، متعهد و معتدل بسپاریم که این افراد بتوانند با این شاخصهها مملکت را اداره کنند. ما امروز باید مملکت را در اختیار کسانی قراردادهیم که انقلابی و وفادار به آرمانهای انقلاب هستند و متعهد هستند که آرمانهای امام و رهبری را به پیش میبرند و شایسته و پاکدامنند. سایر افرادی هم که اعتقادی به این مسائل ندارند میتوانند در این کشور زندگی کنند اما سهمی در حکومت ندارند.
هنوز علائمی از لاریجانی برای حضور در انتخابات 1400 مشاهده نکردهایم
فارس: گمانهزنیها از نامزدی آقای لاریجانی در انتخابات ۱۴۰۰ حکایت میکند، به نظر شما این گمانهزنیها تا چه حد میتواند صحت داشته باشد.
حقیقتپور: آقای لاریجانی شخصیتی است که این ظرفیت را دارد. اما هنوز ما علائمی از وی برای حضور در انتخابات مشاهده نکردهایم، اما برآورد من این است که آقای لاریجانی شخصیتی است که مسائل و مشکلات کشور را میداند. نسبت به مسائل و مشکلات کشور راهکار دارد. این گونه به ذهن میرسد که از سلامت روحی و روانی و مالی لازم برای حضور در این سمت برخوردار است.
علاوه بر این من در تعدادی از سفرهای خارجی همراه آقای لاریجانی بودهام. آقای لاریجانی در سطح بینالملل دارای وزن بسیار منطقی و معقولی است و من عطش مقامات سیاسی کشورهای مختلف در سطح بالاتر از رئیس مجلس را برای ملاقات با آقای لاریجانی در این سفرها دیدهام. در یکی از این سفرها که به کشور مراکش بود، رئیسجمهور یکی از کشورها به اصرار میخواست برای ملاقات پیش آقای لاریجانی بیاید. در صورتیکه رسم، رویه و پروتکل بر این است که آقای لاریجانی که رئیس مجلس است به ملاقات یک رئیسجمهور برود، اما دیدیم که آن رئیسجمهور آمد و با آقای لاریجانی دیدار کرد.