دو محور اصلی بسته سیاست ارزی بانک مرکزی

به گزارش راهبرد معاصر؛ ستاد هماهنگی اقتصادی دولت در نشست اخیر خود برای رفع موانع مدیریت بانک مرکزی در برخورد با پولشویی و اخلال در نظام اقتصادی تصمیماتی اتخاذ کرد. این تصمیم ستاد هماهنگی اقتصادی دولت حاکی از عزم جدی دولت برای تغییر رویکرد در مواجهه با جنگ اقتصادی تحمیلی است که نوک پیکان ان شبکه بانکی و نظام ارزی کشور را نشانه گرفته است .

بانک مرکزی در دولت سیزدهم به ویژه از خردادماه امسال تاکنون مجموعه اقدامات ویژه ای را برای مقابله با پولشویی و اخلال در نظام ارزی کشور به مورد اجرا گذاشته است که هریک از این اقدمات آثار و واکنش های خاص خود را در بازار به دنبال داشت اما به باور بسیاری از کارشناسان و تحلیلگران جنگ اقتصادی کنونی جنگی هوشمند است که نظام سلطه از تمامی ابزارهای اطلاعاتی و امکانات سیاسی و مالی خود برای اعمال فشار حداکثری بر اقتصاد ایران بهره می برد، لذا مواجهه با آن نیز نیازمند انعطاف پذیری و تغییر رویکردها در زمان و مکان مناسب است تا درعین خنثی سازی تحریم ها بستر مناسب برای حرکت روبه جلو اقتصاد مهیا شود .

بسته جدید سیاست ارزی بانک مرکزی

برهمین اساس بعد از انتصاب دکتر فرزین به عنوان رئیس کل بانک مرکزی این بانک بسته سیاست ارزی جدیدی را در دستور کار خود قرار داد که شاه بیت این بسته سیاستی ثبات بخشی به اقتصاد و ارسال پیام ثبات و پیش بینی پذیر کردن اقتصاد برای فعلان اقتصادی برای یک دوره دو ساله بود، رویکردی که می تواند اقتصاد ایران را به ساحل ارامش و ثبات برساند.

شاید رویکرد جدید بانک مرکزی را بتوان بخشی از تغییر نگاه به شیوه حکمرانی در حوزه اقتصاد دانست چراکه کارشناسان معتقدند که در شرایط کنونی کشورنیازمند احیای حکمرانی در حوزه اقتصادی است و این مهم مستلزم الزماتی همچون کنترل تورم / اتخاذ سیاست های پولی مستقل /اتخاذ سیاست ارزی مشخص و ایجاد ساختار پرداخت خارجی است به عبارت دیگر امکان احیای حکمرانی اقتصادی در گرو بازگشت به سر ریل توسعه است و انچه که در ابتدا و انتهای این زنجیره متواتر را به هم متصل می کند جهت گیری سیاست ارزی است .

راه اندازی بازار مبادله ای

یکی از برنامه های بانک مرکزی در قالب بسته سیاست ارزی جدید ایجاد بازار مبادله ای با هدف پوشش طیف بیشتری از نیاز ارزی افراد جامعه مشتمل بر 40 ردیف مختلف است و هدف ان کوچک کردن حجم بازار غیر رسمی است ، بازاری که قرار است جایگزین بازار متشکل ارزی شود .

راه اندازی این بازار در راستای سیاست های بانک مرکزی در مدیریت تقاضای خرد بازار ارز به ویژه در سمت معاملات نقدی یا اسکناس است ،که نخستین پیامد ان تامین مالی نیاز واقعی و کوچک شدن بازار غیر رسمی دلار به عنوان یکی از بخشهای مهم تامین مالی قاچاق کالا است .

آمارهای رسمی اعلام‌شده از سوی ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز حکایت از آن دارد که حدود 12 میلیارد و 500 میلیون دلار کالای قاچاق به کشور وارد می‌شود که حوزه لوازم‌یدکی خودرو دو میلیارد و 500 میلیون دلار، لوازم آرایشی و بهداشتی به همین میزان، لوازم‌خانگی دو میلیارد، حوزه نساجی و پوشاک چهار میلیارد و 500 میلیون و در حوزه دخانیات 500 میلیون دلار از این بازار را به خود اختصاص می دهند

براین اساس راه اندازی بازار مبادله ای ارز بخشی از برنامه واکنش سریع بانک مرکزی در قالب نهادسازی مالی و مقررات گذاری جدید برای انسجام در مدیریت تکانه های ارزی است که منجر به تمرکز در بازار ارز می شود و در ابعاد کلان در قالب این بازار هم بخش عرضه و هم بخش تقاضای بازار مورد توجه قرار می گیرد.

ذکر این نکته ضروری است که با توجه به اینکه دستگاه ها و نهادهای مختلف در تخصیص ردیف های ارزی مشارکت دارند، وجود یک رویکرد جمع گرا برای اجرای مدیریت تقاضای واقعی ارز، امری الزامی است بنابراین بازار مبادله ای، با توجه مقررات موجود، به بخش وسیعی از نیازهای ارزی بدور از رانت، امتیاز و ارزپاشی، بتوانند برحسب «ارجاعات قانونی»، پاسخ خواهد گفت .

اطلاعاتی که تاکنون از بسته سیاست ارزی جدید بانک مرکزی رسانه ای شده است نشان می دهد که در گام اول، بانک مرکزی به دنبال ثبات بازار و محدودسازی جهت دهی اثر بازار غیررسمی به کلیت فضای فکری بازیگران حوزه بازار و حوزه برنامه(قانونگذاران و سیاستگذاران) است.

نشانه های این اقدام طی را سه هفته گذشته می توان در بازار دید به گونه ای که ابتدا، جلوی رشد پیچشی نرخ غیررسمی گرفته شد و دامنه نوسانات فزاینده در این بازار محدود شد. همچنین هم راستا با کنترل بازار غیررسمی، دو سیگنال اولیه از محتوی بسته سیاست ارزی جهت شفاف سازی و چشم انداز پذیری بازار ارز اعلام شده است. نخست؛ شفاف سازی در خصوص نرخ نیمائی جهت تامین ارز کالاهای اساسی به همراه اعلام اقدامات جدی برای روان سازی واردات کالاها. دوم؛ راه اندازی بازار مبادله ای برای پاسخ به نیازهای عمومی

در خصوص سیگنال دوم؛ باید گفت که هم اکنون بخشی از نیاز ارزی مردم از طریق بازار غیررسمی تامین می شود و این بخش از مراجعات به بازار غیررسمی می تواند به صورت بالقوه زمینه ایجاد تقاضا در این بازار را فراهم کند

علاوه براین بخش قابل توجهی از نیازهای مصرفی ارزی مردم نیز در بازار رسمی، در قالب ردیف ها، رویه ها و فرایندها مختلف تامین می شود که نیاز به اعمال مدیریت متمرکز در قالب یک بازار(عرضه و تقاضا) دارد. بنابراین بازار مبادله ای؛ محل تبادلات ارزی طیفی از عرضه ها و گستره ای از تقاضاهای واقعی است که «جهت قانونی برای دریافت ارز» دارند.

افزایش نقش آفرینی سیاستگذار در بازار نقدی با هدف تامین تقاضای طیف متنوعی از خواسته های قانونی در قالب 40 ردیف ارزی با مشارکت سایر دستگاه های ذی مدخل، چند نتیجه عینی دارد. نخست، با پذیرش این واقعیت که همیشه بازار غیررسمی وجود دارد، دامنه فعالیت مخرب این بازار را در چهارچوب قرار می دهد. دوم، رفتار عمومی بازار ارز مورد ارزیابی و برنامه ریزی قرار می گیرد. سوم؛ بازار مبادله ای قدرت مرجعیت بخشی به سایر انواع نرخ های همسو را دارد

تامین ارز مورد نیاز کالاهای اساسی و نهاده های تولید

تامین نیاز ارزی واردات کالاهای اساسی، مواد اولیه و تجهیزات و ماشین الان بخش تولید بدون هیچ محدودیتی از طریق بازار نیما پازل دیگر این بسته سیاست ارزی است بازاری که به تنهای 85 درصد نیاز ارزی کشور را به خود اختصاص می دهد .

تحلیگران اقتصادی براین باورند که در شرایط کنونی با توجه به حجم 36 میلیارد دلاری صادرات غیر نفتی و حجم 42 میلیارد دلاری واردات، ارز مورد نیاز سامانه نیما براحتی و بدون مشکل از طریق ارز حاصل از صادرات غیر نفتی تامین خواهد شد و بازار با نرخ 28500 تومان به تعادل خواهد رسید .

هرچند به دنبال اعلام این بسته سیاستی جدید بانک مرکزی برخی به اشتباه این سیاست را با سیاست ارز 4200 تومانی مقایسه کردنداما باید گفت که این دو سیاست یک تفاوت ماهوی با یکدیگر دارند چراکه ، اولا منبع تامین ارز نیمایی 28500 تومانی ارزهای صادرات غیرنفتی است، نه ارز نفتی ، ثانیا ارز نیمایی فقط برای کالاهای اساسی، مواد اولیه و ماشین‌آلات اختصاص می‌یابد، نه همچون ارز 4200 که برای همه مصارف ضروری و غیرضروری و ثالثا در سامانه نیما در ماه‌های اخیر همواره عرضه ارز بیش از تقاضا (حتی تا 10 برابر) بوده است چراکه فقط واردکنندگان کالاهای اساسی، تجهیزات، ماشین‌آلات و مواد اولیه که از دستگاه‌های مربوطه مجوز ثبت سفارش دارند می‌توانند از این سامانه اقدام به تامین ارز واردات کنند.

لذا این سامانه کاملا با ماهیت ارز 4200 تومانی متفاوت است که ارز ارزان نفتی را در اختیار عده‌ای خاص قرار می‌داد به همین دلیل تقاضا برای آن همواره چند برابر عرضه دولت بود.

گفتنی است تأمین ارز واردات کالاها با نرخ هر دلار 4200 تومان، سیاستی بود که در 20 فروردین سال 1397 از سوی دولت دوازدهم تصویب شد ، در ان ایام نرخ دلار در بازار آزاد 5865 تومان بود و نسبت به ابتدای سال 1397 حدود 900 تومان گران شده بود و این تصمیم برخلاف نظر تیم اقتصادی دولت دوازدهم و بدنه کارشناسی بانک مرکزی اتخاذ شد.

این سیاست ارزی نادرست در نهایت منجر به توزیع 66 میلیارد دلار ارز حاصل از صادرات نفت و حتی ذخایر بانک مرکزی توسط دولت دوازدهم برای واردات همه نوع کالا حتی کالاهای لوکس و غیر ضروری شد.سیاستی که به سبب هدررفت منابع ارزی به تدریج از اواخر تابستان سال 1397 از فهرست کالاهای مشمول دریافت این ارز کاسته شد

توسعه همکاری های بانکی با همسایگان

توسعه روابط بانکی با کشورهای همسایه و دوست از دیگر اولویتهای بانک مرکزی در قالب بسته سیاست های ارزی جدید در این حوزه است برهمین اساس دکتر فرزین طی هفته های اخیر دو سفر مهم به دو کشور قطر و امارات متحده عربی متحده داشت و سفر به دیگرکشورهای حوزه خلیج فارس و کشورهای دوست از برنامه های محوری رئیس کل بانک مرکزی به منظور استفاده از ظرفیت کشورهای همسایه برای توسعه روابط بانکی است .

این رایزنی های منطقه ای تاکنون دستاوردهایی هم داشته که با توجه به شرایط تحریمی بخشی از انها امکان رسانه ای شدن دارد اما در اخرین مورد از این دستاوردها می توان به ازاد سازی 300 میلیون یور از منابع مسدود شده کشور در عراق اشاره کرد .

این گشایش ارزی به دنبال سفر هیأت بانکی – تجاری کشورمان به عراق طی روزهای اخیر و انجام مذاکرات با بانک مرکزی عراق و یکی از بانک های تجاری زیرمجموعه، گشایش های ارزی جدیدی در زمینه استفاده از منابع موجود در آن کشور پس از بیش از یک سال وقفه دوباره از سرگرفته شد و طی روز جاری از همین محل بالغ بر 300 میلیون یورو در سامانه نیما عرضه و به طور کامل فروش رفت. ضمن اینکه از این پس بازرگانان و تجار با این گشایش ارزی قادر خواهند بود تا ضمن تسریع در انجام فرآیندهای تجاری و بانکی از محل منابع مربوطه در عراق تقاضاهای ارزی خود را جهت واردات کالاهای اساسی با سرعت بیشتر و به نحو مناسب تری پوشش دهند.

ثبات بخشی و جلب اعتماد فعالان اقتصادی

حالا بانک مرکزی به منظور مقابله با روند لجام گسیخته نرخ ارز که بخش عمده ان ناشی از جنگ ارزی است سیاستی جدید برای ثبات بخشی به اقتصاد و ارام کردن بازار دلار اتخاذ کرده است.

کارشناسان اقدام اخیر بانک مرکزی در ایجاد یک لنگر اسمی برای نرخ ارز را اقدامی در پاسخ به جنگ ارزی تحمیلی ارزیابی می کنند، سیاستی که در قالب ان قرا ر است به وارد کنندگان کالا برای یک بازه زمانی یک ساله تضمین ارائه دلار با نرخ 28500 تومان داده شود این تصمیم پیام اور ثبات برای فعالان اقتصادی است.

تحلیگران اقتصادی با نگاهی مثبت به سیاست های جدید بانک مرکزی امیدوارند که ریل گذاری درسیاست ارزی با هدف تنظیم گری دو گانه معیشت مردم و رونق تولید باشد دو گانه ای که نظام بخشی به ان نیازمند ایجاد کمیته ای تصمیم ساز با مشارکت تیم اقتصادی دولت و تمامی نهادهای اقتصادی ذینفع است تا در کنار تامین ارز مورد نیاز کالاهای اساسی ، نهاده های تولید،‌تجهیزات و ماشین آلات و گسترش دامنه تامین ارز کالاهای مورد نیاز؛ فضا را برای بازار غیر رسمی کوچک کند و در عین حال با فراگیر کردن چتر نظارتی بر مبادلات و نقل و انتقال پول فضا را برای خروج سرمایه و تامین مالی قاچاق کالا محدود و محدودتر کند ./ تسنیم