تفاوت قتل شبه عمد با قتل عمد چیست؟

به گزارش راهبرد معاصر؛ بنا به تعاریف فقهی و قانونی جرایم به سه دسته ی کلی تقسیم میشوند که عبارتند از :۱-جرایم علیه اشخاص۲-جرایم علیه اموال۳-جرایم علیه اسایش و امنیت اجتماعی در این مقاله تنها به بررسی قسمتی از جرایم علیه اشخاص خواهیم پرداخت یکی از مصادیق جرایم علیه اشخاص جرم قتل است که اجزای مختلفی دارد قتل به معنای کشتن افراد به صورت غیر قانونی است خواه از قبل طراحی شده باشد یا به صورت اتفاقی باشد.

جرم قتل در قانون ایران و انواع آن

مطابق ماده۲۰۴ قانون مجازات اسلامی قتل نفس به سه دسته تقسیم میشود :۱-قتل عمد۲ قتل شبه عمد۳- خطای محض

قتل عمد :
گرفتن جان شخص به وسیله شخص دیگر بدون مجوز قانونی مجازات قتل عمد قصاص است و اولیای دم میتوانند با اجازه ولی امر در صورت وجود همه شرایط قاتل را قصاص نمایند.مواردی که قتل به عنوان قتل عمدی شناخته میشود :مطابق ماده ۲۹۰ قانون مجازات اسلامی مصوب سال۹۲جنایت در موارد زیر عمدی محسوب میشود:۱-زمانی که قاتل با انجام عملی قصد کشتن فردی یا افراد خاصی را دارد چه عمل قاتل کشنده باشد یا نباشد فقط در صورتی که باعث قتل شود.۲-زمانی که قاتل عملی را انجام دهد که نوعا کشنده باشد هر چند که قصد کشتن فرد را نداشته باشد.۳-وقتی که قاتل قصد کشتن فرد را ندارد و عملی هم که انجام میدهد نوعا کشنده نیست ولی نسبت به وضعیت فرد (پیری ، بیماری وکودکی و…) باعث قتل وی میشود۴-هر گاه شخص قصدانجام قتل دارد ولی قصد کشتن فرد یا افراد معینی را ندارد مثلا در اماکن عمومی بمب گذاری کند. در تمام این موارد قتل عمدی محسوب می شود. چنانچه کسی مرتکب قتل عمدی بشود ولی شاکی نداشته باشد و یا اینکه شاکی وی گذشت کرده باشد، اما اقدام وی به گونه ای باشد که موجب اخلال در نظم عمومی شود یا رعب و وحشت در جامعه ایجاد کند به حبس تعزیری از سه تا ده سال محکوم خواهد شد .نکته : مجازات معاونت در قتل حبس از یک تا پنج سال می باشد.تبصره ـ در این مورد معاونت در قتل عمد موجب حبس از یک تا پنج سال می‌باشد.اگر مردی زنی را به قتل برساند بخاطر اینکه دیه زن نصف دیه مرد است ،اولیای دم زن میبایست نیمی از دیه کامل را پرداخت نمایند تا قاتل قصاص شود .مطابق ماده ۲۱۰ قانون مجازات اسلامی در مورد کفار نیز قصاص وجود دارد یعنی چنانچه کافری عمدا کافری دیگر را بکشد قصاص می‌شود اگرچه پیرو دو دین مختلف باشند و اگر مقتول زن ذمی باشد باید ولی او قبل از قصاص نصف دیه مرد ذمی را به قاتل پرداخت نماید.ماده ۲۹۵قانون مجازات اسلامی مقرر داشته است:هر گاه شخصی عملی که انجام ان را به عهده گرفته و یا وظیفه ای که قانون بر عهده او قرار داده است را انجام ندهد و به علت این ترک فعل جنایتی صورت گیرد در صورتی که توانایی انجام عمل را داشته باشد جنایتی که انجام شده به او مربوط خواهد بود و بر حسب مورد عمدی و شبه عمدی و خطای محض خواهد بود. مثلا مادر یا دایه ای که شیر دادن را به عهده گرفته است کودک را شیر ندهد یا پزشک یا پرستار وظیفه قانونی خود را ترک کند.

قتل شبه عمد
قتل شبه عمد قتلی است که بدون قصد قبلی برای کشتن یا ضربه زدن به شخصی دیگراتفاق افتاده باشد قتل شبه عمد به معنای کشتن انسان بدون قصد و نیت و از روی غفلت و یا بی احتیاطی و یا عدم رعایت مقررات . اگر قتل شبه عمدی در اثر تصادف رانندگی باشد باعث افزایش مجازات راننده به دو تاسه سال حبس تادیبی و جزای نقدی محکوم خواهند شد.زمانی قتلی شبه عمد تلقی میشود که فرد قاتل قصد انجام جنایت را دارد ولی نه نسبت به شخص مقتول به این معنا که قاتل قصد کشتن فرد را ندارد ولی فرد به قتل میرسدقانون گذار در قانون مجازات اسلامی چنین بیان میدارد که :مجازات قتل مجازات قتل شه عمد

مجازات قتل
قتل زمانی شبه عمد تلقی می شود که فرد جانی قصد فعلی راکه نوعا سبب جنایت نمی شود داشته باشد اگر کسی را بدون قصد کشتن به طوری که عملش باعث جنایت نباشد بزند و یا بترساند و یا هل دهد و… و فرد به علت بیماری و یا کهولت سن و یا کودکی بمیرد قتل شبه عمد محسوب میشود. همچنین اگر قتل در نتیجه جهل باشد قتل شبه عمد محسوب میشود .مطابق ماده ۲۹۱قانون مجازات اسلامی :هرگاه مرتکب جنایتی را با اعتقاد به اینکه موضوع وی شیء یا حیوان و یا انسان هستند به فرد آسیب دیده وارد کند،سپس خلاف آن ثابت شود، در این صورت هم قتل شبه عمد خواهد بودنکته : در قتل شبه عمد باید عمد در عمل نسبت به شخص معین وجود داشته باشد بر خلاف قتل عمدی که در ماده ۲۹۰ قانون مجازات قصد کشتن فرد یا افرادی غیر معین از یک جمع برای تحقق آنها کفایت میکند.

مجازات های قتل های شبه عمد
کیفر های قتل شبه عمد عبارتند از : دیه و کفاره و تعزیر و محرومیت از ارث۱-دیه :مقدار دیه در قتل شبه عمد دیه کامل است که با درخواست اولیای دم پرداخت میشود و خود شخصی که مرتکب قتل شده مسئول پرداخت دیه میباشد .۲-کفاره: دادن کفاره بر طبق شرع پیش بینی شده ولی ممکن است دادگاه شخص قاتل را به دادن کفاره محکوم کند.۳-تعزیرات: مجازات تعزیری قتل شبه عمد در مواد ۷۱۴ و مواد دیگری ذکر شده۴-محرومیت از ارث: محرومیت از ارث در قتل شبه عمد فقط در خصوص دیه میباشد .مطابق ماده ۴۵۱ قانون مجازات اسلامی قاتل در قتل شبه عمد از اموال ارث میبرد ولی از دیه ارث نمیبرد.

تفاوت قتل عمد و شبه عمد
تفاوت قتل عمد و شبه عمد در این است که اگر عمل کشنده باشد حتی اگر قصد قتل وجود نداشته باشد قتل عمد محسوب میشود ولی اگر عمل کشنده نباشد ولی قصد صدمه زدن به شخص دیگر وجود داشته باشد و به طور تصادفی منجر به مرگ شده باشد قتل شبه عمد محسوب میشود.

قتل خطای محض
خطای محض آن است که در انجام قتل هیچگونه قصدی وجود دارد و فرد کاملا اتفاقی کشته میشود . مثلا فردی به قصد شکار مجاز در جنگل تیر اندازی میکند ولی تیر به فردی اصابت میکند این نوع قتل به دلیل اینکه فرد اطلاعی از حضور شخص دیگری در جنگل ندارد خطای محض محسوب میشود.

قتل ناشی از خطا در شخص
در قتل خطای محض مرتکب نه قصد ضربه زدن به فرد و نه قصد کشتن او را دارد برای مثال در تمام تصادفات قتلی که صورت میگیردخطای محض محسوب میشود .زمانی که فردی تصمیم به قتل شخصی بگیرد و عملیات خود را شروع نماید ولی به علت یک اشتباه شخص دیگری را به قتل برساند عمل او قتل ناشی از خطا در شخص محسوب میشود .مطابق ماده ۲۹۲قانون مجازات مصوب سال ۹۲جنایاتی که خطای محض محسوب میشوند عبارتند از :الف)در حال خوابیدن یا بیهوشی وامثال انب)جنایت بوسیله ی صغیر و یا مجنون انجام شود.ج) در زمانی که مثلا فرد قصد شکار دارد و تیری به قصد شکار رها میکند ولی به انسان اصابت میکند.بر اساس ماده ۲۹۶ قانون مجازات اسلامی : در مواردی که کسی قصد تیر اندازی به شخص یا شیء یا حیوانی را داشته باشد و تیر او به انسان بی گناهی اصابت کند عمل او خطای محض محسوب میشود .

مجازات خطای محض
مجازات قتل خطای محض پرداخت دیه می باشد که توسط خود فرد پرداخت نمی شود بلکه توسط بستگان مرد نسبی او پرداخت می شود. ۱-جرم قتل در قانون به چند نوع تقسیم میشود ؟۲-قتل عمد چیست؟۳- در چه مواردی قتل به عنوان قتل عمد تشخیص داده میشود؟۴-قتل غیر عمد چیست؟۵-قتل شبه عمد به چه صورت است؟۶- قتل خطای محض چگونه اتفاق می افتد؟۷- قتل ناشی از خطای شخص به چه معناست؟منبع:شیوه های عملی طرح و دفاع از دعوای کیفری (گروه پژوهشی انتشارات چراغ دانشگاه)