دغدغه مشترک دهه هشتادی‌ها و آقای رئیس‌جمهور
رئیس جمهور که دغدغه آن را دارد که کتاب کودک و نوجوان از سبد خانوار حذف و رابطه نسل عصر تکنولوژی با کتاب کاغذی قطع نشود، بر لزوم «تولید کتاب ارزان قیمت و توزیع مناسب» تأکید قرار داد و از وزیر ارشاد و ناشران می‌خواست هوای خانواده‌های کم درآمد به ویژه در مناطق محروم و دورافتاده را داشته باشند.
به گزارش راهبرد معاصر، آیت‌الله «سید ابراهیم رئیسی» صبح دیروز (سه‌شنبه) با حضور در مصلای امام خمینی(ره) تهران از غرفه‌های مختلف سی و چهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران بازدید کرد, بازدیدی که با توجه به اهمیت مسائل حوزه کودک و نوجوان، به‌صورت خاص از سالن ناشران کودک و نوجوان آغاز شد و دو ساعت و نیم به طول انجامید.
آنچه در پی می آید، حاشیه‌هایی از این بازدید است:
* ساعت ۷ بامداد سه‌شنبه ۲۶ اردی‌بهشت، خیابان‌های پایتخت یک صبح دل انگیز بهاری و خلوت را تجربه می‌کنند؛ در مصلای امام خمینی (ره) اما شور و هیجان خاصی برپاست: سی و چهارمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران که ششمین روز خود را در حالی به شب رساند که سخنگوی نمایشگاه حضور مردم را در تاریخ برگزاری این نمایشگاه بی‌نظیر دانست.
* وقتی به مصلا می رسم ناشران و غرفه‌داران را می بینم که تک و توک از گوشه و کنار وارد می شوند و هنوز ساعت کاری نمایشگاه شروع نشده است. وقتی عقربه‌های ساعت ۸ صبح را نشان دادند، رئیس جمهور و وزیر ارشاد همراه با مدیران حوزه کتاب این وزارتخانه وارد سالن ناشران کودک و نوجوان می شوند؛ آغاز این بازدید از غرفه‌های مربوط به کودکان و نوجوانان، آن‌هم یک روز پس از بازدید رهبر فرزانه انقلاب و تأکید ایشان بر توجه به مسائل مربوط به کودک و نوجوان به ویژه در زمینه ایجاد انس با کتاب، ترویج آثار مفید، دسترسی آسان و تولید محتوای فاخر، یک پیام روشن داشت: اهتمام جدی دولت به تحقق مطالبات رهبری در این حوزه.
* هنوز به‌قول قدیمی‌ها یخ نمایشگاه در روز تعطیل باز نشده و مردم برای بازدید و خرید کتاب نیامده‌اند اما آیت‌الله رئیسی در همان بدو ورودش به سالن به تیم حفاظت سفارش می‌کند جلوی مردم را نگیرند و اگر کسی آمد، اجازه بدهند بیاید داخل سالن.
* رئیس جمهور دو ساعت و نیم پای حرف ها، درددل‌ها و دغدغه‌های ناشران و فعالان حوزه نشر نشست و در بدو ورود به هر غرفه، بعد از خوش و بش و قدردانی از دست‌اندرکاران حوزه نشر که در شرایط دشوار و وانفسای اقتصادی همچنان برای ترویج فرهنگ کتاب و کتابخوانی و تقویت بنیه علمی و ارتقای دانش عمومی به ویژه برای آینده‌سازان کشور تلاش می‌کنند، در جستجوی کتاب جدید در هر غرفه بود.
* آیت‌الله رئیسی در همان دقایق اولیه بازدید با قدردانی یکی از ناشران کودک و نوجوان مواجه شد که از توجه وزیر ارشاد به غرفه‌های کودک و نوجوان سخن گفت: «امسال خدا رو شکر فضای ناشران کودک و نوجوان بزرگ‌تر از دوره‌های قبل شده ولی چون بین این سالن با سالن کتاب‌های بزرگسال فاصله افتاده، بعضیا گلایه دارند» که رئیس جمهور ابراز امیدواری کرد با تدبیر دست‌اندرکاران، فضای مناسب‌تری برای نمایشگاه سال آینده در نظر گرفته شود.
* رئیس جمهور کودکان و نوجوانان را آینده‌سازان کشور معرفی کرد و از دغدغه خود برای نحوه تغذیه فکری و فرهنگی نسل آینده سخن گفت و بر «تعامل ناشران کودک و نوجوان با آموزش و پرورش به ویژه در تولید محصولات مکمل آموزشی که با کتاب‌های کمک آموزشی تفاوت دارد» و همچنین «ارزیابی نظام تقاضا» و «انتقال مفاهیم عالی با ادبیات روان و قابل فهم برای بچه‌ها و تولید کتاب با ظاهری رنگارنگ و جذاب» تأکید کرد؛ توصیه‌ای که حتی به دقت در «خط» کتاب‌ها هم کشیده شد و آیت‌الله رئیسی نوشته‌های ریز یک کتاب را مناسب برای چشم بچه‌ها ندانست و کتاب ناشری دیگر را به‌خاطر خط درشت آن تحسین کرد.
او به‌صورت جزئی هم به مصادیق محتوای مورد نیاز برای کودکان و نوجوانان ورود کرد و در جواب ناشری که موقع معرفی کتاب‌هایش توضیح داد «بچه‌های دانشگاه امام صادق ۵۵۰ عنوان کتاب درباره اقتصاد بچه‌ها را در سراسر دنیا بررسی کردند و از میان آنها هفتاد عنوان با تأیید وزارت آموزش و پرورش منتشر شده»، گفت که اینها خوب است؛ اما نباید از آموزش اجتماعی و مسائل اخلاقی هم غفلت کرد و باید به بچه‌ها قدرت تخیُّل و مهربانی و پاسداری از هویت و اعتماد به نفس هم آموزش داد.
* رئیس جمهور از ناشری که نقشه و اطلس ایران را بر مبنای ظرفیت‌های هر استان منتشر می کند هم به‌طور ویژه قدردانی و توصیه کرد این کتاب‌ها اگرچه به‌شدت مورد استقبال گردشگران است اما جا دارد برای کتابخانه مدارس هم ارسال شود تا بچه‌ها با هویت خود و گوشه‌گوشه سرزمین مادری و ظرفیت‌هایی که دارد، آشنا شوند و این کار را در افزایش اعتماد به نفس آینده‌سازان کشور مؤثر دانست.
* آقای رئیسی یک نکته دیگر را هم مورد ستایش قرداد؛ وقتی که ناشری گفت نگاه ما تألیف‌محوره تا ترجمه و برای تولید محتوا از خلاقیت و همفکری خود بچه‌ها استفاده می کنیم، رئیس جمهور هم می‌گوید این کار باعث می شود کتاب‌های جذاب‌تر و متنوع‌تر تألیف شود که به دل بچه‌ها هم می نشیند.
* مدیر کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان هم به رئیس جمهور گفت که دفتر آفرینش‌های ادبی کانون «تربیت قلم‌به‌دست‌های متعهد برای آینده» را در دستور کار دارد. مدیر غرفه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان یک نکته دیگر را هم یادآور شد که علاوه بر عرضه کتاب، بخش مشاوره کتاب را هم در حاشیه نمایشگاه فعال کرده تا معیارهای انتخاب کتاب خوب را برای خانواده‌هایی که نسبت به محتوای مکتوبات و منشورات دغدغه دارند تبیین و در واقع آنها را در تهیه کتاب مناسب برای فرزندانشان یاری کنند.
* رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی که دغدغه آن را داشت که کتاب کودک و نوجوان از سبد خانوار حذف و رابطه نسل عصر تکنولوژی با کتاب کاغذی قطع نشود، «تولید کتاب ارزان قیمت و توزیع مناسب» را مورد تأکید قرار داد و با هر ناشری که سخن می گفت، از آنها و البته وزیر ارشاد می خواست هوای خانواده‌های کم درآمد به ویژه در مناطق محروم و دورافتاده را داشته باشند و سفارش می کرد مبادا عدم امکان مالی افراد نباید مانع دسترسی آنها به کتاب شود.
پیشنهاد آیت‌الله رئیسی برای جبران این خلاء، همکاری دولت و ناشران برای تجهیز کتابخانه‌های عمومی و کتابخانه‌های مدارس بود تا تازه‌ترین محصولات بازار نشر در همه دبستان ها و دبیرستان ها حتی در دورترین نقاط کشور باشد؛ موضوعی که استقبال و همراهی بسیاری از ناشران دغدغه‌مند و دلسوز را در پی داشت.
* مدیر انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان گفت که هزار مرکز وابسته به این کانون بعد از نمایشگاه جشن اهدای کتاب در سراسر کشور برگزار می کنند که تمرکز اصلی آنها بر مناطق محروم و حاشیه شهرهاست و مدیر مؤسسه منادی تربیت هم که از طرح «کتاب – کلاس» خود رونمایی کرد که قرار است بعد از اتمام نمایشگاه، ۷۰ عنوان کتاب برای ۱۰ هزار کلاس چند پایه عشایری و روستایی ارسال شود.
* رئیس جمهور اگر چه به خاطر نشست‌هایی که از دیرباز با اقشار مختلف داشته، در جریان وضعیت آنها قرار دارد، اما این بار هم از ناشران درباره تیراژ و وضعیت بازار نشر و فروش کتاب سؤال کرد و در جواب یک ناشر که از وضعیت فروش کتاب ابراز رضایت داشت، به مزاح و با خنده گفت «همچین محکم نمیگی خوبه» که ناشر مذکور در پاسخ گفت «خدا رو شکر خوبه ولی واقعاً اگر به موضوع کاغذ توجه بشه، اوضاع بهتر میشه»؛ جمله‌ای که یک نویسنده پُر کار در حوزه‌ی کودک و نوجوان در زمان بیان مشکلاتش به نوعی دیگر تکرار کرد: «اگر وضعیت نشر خوب شه، وضعیت نویسندگانم خوب میشه» و این بار رئیس جمهور درباره مهم ترین مسأله ناشران پرسید و چندباره اینگونه شنید: «کاغذ مرغوب با قیمت مناسب».
وزیر ارشاد به رئیس جمهور گزارش داد که «ماهانه ۱۰۰۰ تُن کاغذ بین ناشران توزیع می شود» ولی ناشران همچنان از گرانی کاغذ و کیفیت آن گلایه دارند و آیت‌الله رئیسی می گوید: در زمینه تأمین کاغذ کارهای خوبی در حال انجام است که با اتکا به امکانات داخل مثل همین کارخانه کاغذسازی مازندران و بدون نیاز به واردات، کاغذ مورد نیاز ناشران را با کیفیت خوب تأمین کنیم.
ناشری که خود را شخصی صریح‌اللهجه معرفی و کاغذ ایرانی را به ژیان تشبیه می کند، به رئیس جمهور می گوید «باورش سخته» و رئیسی هم در جوابش می گوید «خیلی کارها باورش سخت بود ولی توانستیم و شد و ان‌شاءالله در زمینه کاغذ هم شدنی‌ست؛ حالا شما نفوس بد نزن!».
* رئیس جمهور در گپ و گفت با یکی از ناشران درباره برگزاری نمایشگاه مجازی به عنوان راهکاری برای توزیع بهینه کتاب سؤال کرد؛ روشی که موجب فروش ۴۸۰ هزار نسخه کتاب در کنار فروش نمایشگاهی شد و پاسخ شنید «استقبال از بخش مجازی نمایشگاه خوب بود و بعضی ناشران از طریق نمایشگاه مجازی مشکل توزیع سراسری رو حل می کنن ولی پدر و مادرها و دوست دارن از غرفه‌های کودک و نوجوان بازدید فیزیکی داشته باشن و دست بچه‌هاشون رو می‌گیرن یا بچه‌هاشون رو توی کالسکه میذارن میان اینجا که از این فضای شاد لذت ببرن».
* ناشری از حذف بخش معرفی کتاب در کتاب‌های درسی گلایه کرد و رئیس جمهور و وزیر ارشاد هم در پاسخ به او تأکید کردند این بخش به کتاب‌ها برمی‌گردد و رئیسی با استقبال از این موضوع، گفت که این کار در معرفی کتاب‌های خوب و آموزنده به دانش آموزان و ترویج فرهنگ کتابخوانی نقش مؤثری دارد.
* «سارا عرفانی» نویسنده «دختر ماه» هم که کتابش به چاپ هفتم رسیده، با حضور در غرفه کانون پرورش فکری به معرفی این کتاب پرداخت که روایتی داستانی از زندگی حضرت معصومه (س) است و آیت‌الله رئیسی هم با تجلیل از قلم این نویسنده‌ی جوان برای اینکه بگوید به تألیفات حوزه دین و اندیشه برای کودکان و نوجوانان توجه ویژه دارد، به او گفت که با کتابش زمانی آشنا شده که سال گذشته رسانه ملی آن را تبلیغ کرده است.
* رئیس جمهور همچنین وقتی با کتاب یکی از روحانیون جوان صاحب‌قلم در کانون پرورش فکری مواجه شد، از قلم این نویسنده تجلیل کرد و گفت که وی اکنون امام جماعت یکی از مساجد معروف تهران است. رئیسی وقتی متوجه تعجب کانونی‌ها از اطلاعاتش در این زمینه شد، با خنده و مزاح پرسید درست گفتم یا نه؟! آدرس درست دادم یا نه؟!
* وقتی مدیران مؤسسه منادی تربیت کتاب شعری از «غلامعلی حدادعادل» را به آیت‌الله رئیسی دادند، چند برگ آن را تورّق کرد و با خواندن بندی از آن گفت: «خدا به آقای حداد توفیق سرودن داده، به ما هم توفیق خواندن بده؛ ان‌شالله».
* آخرین و جذاب‌ترین غرفه که آیت‌الله رئیسی بازدید کرد، «پاتوق دهه هشتادی‌ها» وابسته به انتشارات آستان قدس رضوی بود که او روزگاری تولیت آن را بر عهده داشت؛ پاتوق دهه هشتادی‌ها در واقع فضایی برای پاسخگویی به دغدغه‌ها و شبهات نوجوانان بود که برپایی آن مورد استقبال رئیس جمهور قرار گرفت.
رئیس جمهور بعد از خوش و بش کردن با مسئولان غرفه و مدیران انتشارات آستان که از دیرباز با آنها آشنایی دارد، از زحمات و تلاش های آنان برای گره‌گشایی از ذهن جوانان و تغذیه فکری آنها قدردانی کرد و تک‌تک کتاب‌های موجود در این غرفه را مورد تجزیه و تحلیل قرار داد و هم محتوای آنها را ستود، و هم از چاپ باسلیقه آنها تعریف و تمجید کرد.
«نقد علوم تجربی غرب» از جمله کتاب‌های مهم نشر آستان قدس بود که وقتی مدیر غرفه درباره آن توضیح داد، رئیس جمهور گفت بعداً حتماً این را می‌گیرم می‌خوانم. کتاب دیگر این انتشاراتی درباره «چیستی و چرایی حجاب» و پاسخ به شبهات در این خصوص بود که با نگاه فقهی، روانشناختی و جامعه‌شناسی به موضوع پرداخته؛ آیت‌الله رئیسی با قدردانی از نویسندگان این کتاب به گردانندگان پاتوق دهه هشتادی‌ها توصیه کرد حتماً این کتاب را برای مدارس و رسانه ملی هم بفرستند؛ چون آنها آماده تبیین موضوع عفاف و حجابند و نیازمند دریافت محتوای خوب. رئیس جمهور همچنین از مدیران غرفه خواست یک نسخه از این کتاب را برای او هم بفرستند تا مطالعه کند و البته متذکر شد کتاب را به سبک «نذر کتاب» پس می‌دهد تا دیگران هم آن را بخوانند.
یک دختر دهه هشتادی با دیدن رئیس جمهور، فرصت را برای بیان درددل‌هایش غنیمت شمرد و از گرانی کتاب به علت گرانی کاغذ گلایه کرد و گفت که بخش قابل توجهی از مردم به‌خصوص در شهرستان‌ها و مناطق دورافتاده توان مالی برای تهیه کتاب ندارند و با نشان دادن کتابی سه جلدی که قیمت پشت جلد آن ۴۰۰ هزار تومان قید شده بود، خواستار پرداخت «سوبسید» برای خرید کتاب‌های حوزه دین و اندیشه شد که البته اول با تذکر ظریف یکی از دوستانش مواجه شد که فارسی را پاس بدارد و از کلمه‌ی «یارانه» استفاده کند و بعد مورد لطف و محبت رئیسی قرار گرفت که «بله؛ حرف درستیه و تلاش ما هم این است که کتاب، ارزان و راحت به دست همه برسد» و رئیس دولت حرفش را با یک جمله و خبر خوش کامل کرد که «هر میزان که آستان قدس برای انتشار کتاب یارانه بپردازد، دولت هم به همان اندازه یارانه و کمک‌هزینه کتاب می پردازد».
دختر بلافاصله درخواست دیگری را مطرح کرد: آقای رئیس جمهور! به نیت امام هشتم که خادم حرمش هستید، ۸ هزار نوجوان دهه هشتادی را به اردوی زیارتی مشهد بفرستید! جمله‌ای که لبخند آیت‌الله رئیسی و سؤال او را در پی داشت که چرا ۸ هزار نفر به زیارت بروند و ۸۰ هزار نفر نه؟! رئیس جمهور حرفش را این‌طور ادامه داد: «ما یک زمانی در آستان بودیم و الآن که کارمند دولتیم اما می توان مساعدت کرد که شرایط تسهیل زیارت برای دختران و پسران نوجوان فراهم شود».
این بار یک پسر دهه هشتادی سر رشته حرف را به دست گرفت و با اشاره به مشکلات هم‌سن و سالان خود، خواستار توجه بیشتر مسئولان فرهنگی به نوجوانان و دغدغه‌های آنها شد و آقای رئیس جمهور درددل‌های او را اینگونه کامل کرد که «دهه هفتادی‌ها هم به اندازه دهه هشتادی‌ها نیازمند توجهند». آیت‌الله رئیسی یکی از مهم ترین کارها برای حل مسائل مربوط به نوجوانان و جوانان را مباحثات علمی و فرهنگی دختران و پسران دهه هشتادی و ارتباط آنها با مسئولان دانست و گفت «دستگاه‌ها امکانات زیادی در استان‌ها دارند که ممکن است بگویند چند روز در ماه از آن استفاده می کنند ولی باید در اوقات آزاد در اختیار نوجوانان قرار بگیرد» و وزیر ارشاد را هم مأمور کرد موضوع را با جدیت دنبال کند تا دهه هشتادی‌ها بتوانند از اماکن دولتی برای برگزاری پاتوق‌های فکری استفاده کنند.
«دیوارنگاره دغدغه‌های نوجوانان و جوانان ۱۲ تا ۲۲ ساله» در غرفه دهه هشتادی‌ها آخرین ایستگاه بازدید رئیس جمهور از نمایشگاه کتاب امسال بود که به نوجوانان و جوانان فرصت می داد تا سؤالات، دغدغه‌ها و شبهات خود را روی آن بنویسند که مهم ترین موضوعات در بین مسائل متعدد و متنوع و جالب و حتی بعضاً خنده‌داری که آنجا ثبت شده، سؤالات اساسی و زیربنایی درباره جهان‌بینی و خودشناسی بود که به گفته دست‌اندرکاران غرفه، بعد از برگزاری تریبون آزاد سه دقیقه‌ای و لایک و دیسلایک نظرات مطرح در مباحثات توسط حضار با استفاده از علائمی که در دست دارند، کارشناس آن هر حوزه به جمع‌بندی مباحث می پردازد؛ ایده‌ای که مورد توجه رئیس جمهور قرار گرفت و البته یک نکته را هم به آنها گوشزد کرد که پاسخ بسیاری از این مسائل در کتاب‌هایی که انتشارات آستان قدس چاپ می کند قرار دارد و خوب است این کتاب‌ها به جوانان معرفی شود اما اگر پاسخ به سؤالات در این کتاب‌ها نیست، باید به زبان خودشان تولید محتوا شود.
آقای رئیسی به پیشنهاد مسئولان دیوارنگاره، یکی از نوشته‌ها را از داخل جعبه برمی‌دارد و می‌خواند: «آیا عالمی ورای این عالم وجود دارد؟»؛ سؤالی درباره معاد که وقتی به کتاب‌های داخل قفسه نگاه می‌کنم متوجه می شوم همان‌طور که رئیس جمهور گفت، دو کتاب در بین کتاب‌های آستان قدس درباره آن وجود دارد: «معادشناسی». فهرست کتاب‌های دیگر هم توجهم را به خودش جلب کرد: «دریچه‌های عالم پنهان»، «انسان‌شناسی»، «روح نماز» و «معمای خیر و شر» و...
ساعت ۱۰:۱۰ را نشان می‌دهد و آقای رئیسی در حال خروج از نمایشگاه است که با دو سؤال خبرنگار صداوسیما مواجه می شود: چرا بازدید از نمایشگاه را از غرفه کودک و نوجوان آغاز کردید؟ که شاید با خواندن این گزارش به پاسخ آن پی برده باشید و سؤال دیگر درباره برنامه دولت برای تأمین کاغذ مورد نیاز ناشران بود که اگر چه رئیس جمهور در گفت‌وگوهایش با ناشران بارها به آن اشاره کرد اما بار دیگر تکرار کرد: در حال حاضر به‌خصوص برای تأمین کاغذ مورد نیاز ناشران کودک و نوجوان که باید کتاب‌های خود را رنگی و جذاب‌تر از دیگر کتاب‌ها منتشر کنند، کاغذ وارد می‌کنیم اما کاری جدی در این زمینه آغاز شده و معاون اول و وزیر ارشاد موضوع را به‌صورت ویژه دنبال می‌کنند تا در سریع‌ترین زمان ممکن با توجه به امکانات موجود کشور امکان دسترسی ناشران به کاغذ مناسب فراهم شود./ ایرنا