چرا تحریم‌های آمریکا به ثمر ننشسته است؟

به گزارش راهبرد معاصر، دولت با دیدن انفعال اروپایی‌ها در کاهش اثرات مخرب تحریم‌های آمریکا، برنامه‌ی کاهش تدریجی تعهدات ایران در برجام را بعد از یکسال از خروج آمریکا از برجام در 18 اردیبهشت ماه آغاز نمود. گام اول با ذخیره‌سازی اورانیوم غنی‌سازی شده بیش از سقف 300 کیلوگرم برداشته شد و به طرف‌های اروپایی برای اجرای تعهدات خود اولتیماتوم داده شد. اروپا ابتدا این اولتیماتوم را جدی نگرفت و آن را رد کرد. با برداشتن گام دوم توسط ایران و افزایش سطح غنی‌سازی از 3.67 درصد به 5 درصد در 16 تیرماه، اروپایی‌ها متوجه شدند که ایران در برنامه‌ی خود مصمم است و لذا واکنش‌های جدی‌تری نسبت به این موضوع نشان دادند و سطح واکنش‌ها از صدور چند بیانیه ابراز تاسف و درخواست از ایران برای پایبندی به برجام فراتر رفت.

اروپایی‌ها در محدوده‌ دیپلماتیک و سیاسی حرکت‌هایی را آغاز کردند که بازیگر اصلی این حرکت‌ها فرانسه بود. امانوئل بونه مشاور ارشد رییس جمهور فرانسه در 19 تیرماه به ایران آمد و ضمن ارائه پیام کتبی به حسن روحانی رییس جمهور با علی شمخانی و عباس عراقچی دیدار نمود.

عباس عراقچی معاون وزیر امور خارجه در رابطه با این دیدار در یک پیام توییتری نوشت: «دیشب صحبت خوبی با امانوئل بونه داشتم. ما در مورد جنگ اقتصادی کنونی و اینکه یک آتش‌بس متوازن و یک پایان معقول چگونه می‌تواند به نظر برسد صحبت کردیم». در این پیام عراقچی صحبت از «آتش‌بس متوازن» به میان آمد که به نظر مسئله‌ی جدیدی می‌آید.

*برنامه‌ «توقف در برابر توقف» فرانسه

بعد از دیدار مشاور ارشد رییس جمهور فرانسه با مقامات ایران، رسانه‌های غربی مطالب متعددی در مورد «آتش‌بس در برابر آتش‌بس» مطرح کرده‌اند. از جمله فارین پالسی که مقاله‌ای تحت عنوان «اروپا چگونه می‌تواند توافق هسته‌ای ایران را تجات دهد؟» منتشر نمود و سه مسیر را برای نجات برجام مطرح کرد. اولین مسیر مطرح شده این است که اروپا برای نگه داشتن ایران در برجام اقدامات جدی انجام داده و تحریم‌هایی را دور بزند. به نظر نمی‌رسد اروپایی‌ها بخواهند در برابر آمریکا بایستند زیرا با آمریکا اتحاد راهبردی دارند. در مسیر دوم کشورهای اروپایی مکانیسم حل اختلاف در قطعنامه 2231 را رسما کلید می‌زنند و ظرف دو ماه تحریم‌های سازمان ملل و اروپا را برمی‌گردانند. اما تحریم‌های اروپا و سازمان ملل تاثیر کمی بر روی اقتصاد ایران خواهد داشت و از طرف دیگر ایران تهدید کرده است که اگر تحریم‌ها برگردد از برجام خارج خواهد و در نتیجه این مسیر منجر به فروپاشی کامل توافق خواهد شد. مسیر سوم در مقاله‌ فارین پالیسی این است که کشورهای اروپایی با چین و روسیه همکاری کنند تا به یک توافق موقت برسند. این توافق موقت عبارت است از توقفِ (فریز) خروج تدریجی ایران از برجام در ازای توقف (فریز) بخشی از تحریم‌ها.

در صورت محتمل بودن این گزینه و پذیرش این پیشنهاد توسط مقامات ایرانی و هم‌چنین با در نظر گرفتن اینکه اروپا با آمریکا در مقابله با ایران اتحاد راهبردی دارد و در چارچوب ساختار تحریم‌ها حرکت می‌کند، می‌توان گفت که توافق «توقف در برابر توقف» یا «فریز در برابر فریز» گامی برای کلید زدن برجام موشکی و منطقه‌ای است. به این صورت که اقتصاد وخیم ایران (به تلقی غربی‌ها) در ازای دریافت فضای تنفس در اقتصاد و تداوم این فضا، راضی خواهد شد که توافق‌هایی را در عرصه‌ موشکی و منطقه‌ای بپذیرد.

*آمریکا و طرح توقف در برابر توقف

اما در حالی که فرانسه تلاش می‌کند طرفین (ایران و آمریکا) را راضی به توافق «توقف در برابر توقف» کند، طرف آمریکایی دیدگاه دیگری دارد. آنچه که از سوی اندیشکده‌های پرنفوذ و تصمیم‌ساز دولت ترامپ از جمله بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها (FDD) مطرح می‌شود این است که تحریم‌های آمریکا نهایتا جواب خواهد داد و ایران مجبور به مذاکره خواهد شد و مسئله این است که چه زمانی این اتفاق اجتناب‌ناپذیر به وقوع می‌پیوندد.

فارین پالیسی این‌بار با انتشار مقاله‌ای تحت عنوان «سیاست ترامپ در قبال ایران هنوز شکست نخورده است» که توسط جان هنا (John Hannah) کارشناس اندیشکده FDD نوشته شده است، به انتقادهای آن دسته از کارشناسان تحریمی آمریکا پرداخته است که در دولت اوباما بر سر کار بودند و برای دولت اوباما تصمیم‌سازی می‌کردند. اولین انتقاد مطرح شده از سوی کارشناسان تحریمی منتقد سیاست ترامپ و دیدگاه‌های اندیشکده FDD، این است که تحریم‌های آمریکا بدون همراهی متحدین اثر چندانی ندارد. در انتقاد دوم بیان می‌گردد که تحریم‌های آمریکا حتی اگر نیرومندتر از آن چیزی که پیش‌بینی می‌شود باشد، باز هم به نتایج مورد نظر نخواهد رسید. به عنوان سومین انتقاد، مطرح می‌شود که استفاده‌ گسترده از تحریم‌های یکجانبه به جایگاه بین‌المللی اقتصاد ایالات متحده ضربه خواهد زد و توان آمریکا برای جنگ اقتصادی علیه دشمنانش تضعیف خواهد شد.

*اثرگذاری تحریم‌های آمریکا

در بخش اول مقاله در رد انتقاد اول، این بحث مطرح می‌شود که تحریم‌های یکجانبه‌ی آمریکا علیه ایران موفقیت آمیز بوده و اثرات مخربی روی اقتصاد ایران داشته است. نویسنده مقاله به عنوان یک شاهد مهم برای ادعای خود صحبت‌های رییس‌جمهور ایران، روحانی را در نظر گرفته است که وی در یکی از سخنرانی‌ها اذعان کرده فشارهای تحریم‌های آمریکا از 8 سال دفاع مقدس بیشتر بوده است. نویسنده مقاله در ادامه با اشاره به سلطه‌ی جهانی دلار اعلام می کند شرکت‌ها و موسسات مالی خارجی به دلیل ترس از دست دادن دسترسی به ارز دلار و مهم‌ترین بازارهای جهان با ایران همکاری نمی‌کنند. نویسنده مقاله بعد از این به بازگشت تحریم‌های آمریکا در این دوره اشاره می‌کند که بدون پشتیبانی اروپا صورت گرفته و با این حال شدت تحریم‌های دوره‌ قبلی را دارد؛ به همین جهت می‌توان گفت دیدگاه کارشناسانی مانند مارک دووبیتز در اندیشکده FDD در برابر دیدگاه امثال ریچارد نفیو که تصریح می‌کردند تحریم‌های آمریکا بدون همراهی متحدین آن اثرات چندانی ندارد و شکست خواهد خورد، کاملا درست بوده است.

*چرا تحریم‌های آمریکا به ثمر ننشسته است؟

در بخش دوم مقاله، نویسنده به صحبت‌های کارشناسان اندیشکده گروه بحران از جمله علی واعظ اشاره می‌کند که می‌گویند تحریم‌های آمریکا به نتیجه نرسیده؛ چرا که نه رژیم ایران عوض شده و نه ایران شروط 12 گانه‌ی پمپئو را پذیرفته است. نویسنده در رد این انتقاد‌ها، با اشاره به تجربه‌های تاریخی نظیر مذاکرات موشکی میان شوروی و آمریکا در دوره‌ی ریگان و شرایط ایران قبل از انعقاد برجام، تاکید می‌کند که برای به ثمر نشستن تحریم‌ها فرصت لازم است، تنش‌ آفرینی‌ها باعث عقب‌نشینی آمریکا نمی‌شود و طرف مقابل در نهایت چاره‌ی جز نشست بر سر میز مذاکره نخواهد داشت.

*آینده‌ سیاست تحریمی آمریکا

انتقاد سوم به دیدگاه FDD و سیاست فشار حداکثری ترامپ این عنوان می‌شود که استفاده‌ی گسترده و بیش از حد از تحریم‌ها باعث می‌شود که به اقتدار دلار آسیب برسد و در آینده آمریکا نتواند از تحریم‌ها به عنوان ابزاری موثر استفاده کند. نویسنده با بیان اینکه ارز دیگری برای جایگزینی دلار وجود ندارد این انتقاد را زیر سوال برده و می‌نویسد: «در شرایطی که برگزیت (خروج انگلیس از اتحادیه اروپا) بر روی اروپا سایه انداخته است، ملی‌گرایی در اروپا رو به افزایش است و بحران‌های بدهی در چندین کشور عضو اتحادیه اروپا وجود دارد، آینده اتحادیه اروپا به اندازه‌ی هر نقطه‌ای در تاریخ آن مبهم است. آیا واقعا مردم بر روی یورو حساب باز می‌کنند؟ یا بر روی چین با استبدادگرایی اش، فساد افسارگسیخته، نبود شفافیت و حاکمیت قانون و آمارهای غیرواقعی آن؟ یا روسیه با آن اقتصادی که از ایالات تگزاس کوچکتر است؟ اینها مواری است که باید به آنها پاسخ داد».

نویسنده در پایان مقاله جمع‌بندی می‌نماید که هنوز قضاوت در مورد به نتیجه راهبردی رسیدن تحریم‌های دولت ترامپ زود است و امکان دارد که اصلا منجر به نتیجه مورد نظر دولت آمریکا نشود؛ ولی به هر حال این مسئله‌ای است که مطرح است و باید دید که چه خواهد شد.

*راه جلوگیری از فشارهای خارجی

با بررسی فضای رسانه‌ای آمریکا و فضای فکر دولت ترامپ که مقاله‌ی تشریح شده در بالا یک نمونه از این فعالیت‌های رسانه‌ای است، می‌توان متوجه شد که دولت آمریکا دیدگاه‌های اندیشکده‌ی FDD را قبول دارد و منتظر است که ایران به نقطه‌ی نهایی برسد و نتیجه فشارها نقد شود. در این شرایط امید به برداشته شدن تحریم‌ها و بازگشت آمریکا به برجام سرابی بیش نیست.

علاوه بر اینکه آمریکا نمی‌خواهد از فشارهای تحریمی خود علیه ایران بکاهد، اروپا در رفتار خود نشان داده است که نمی‌تواند فشارهای تحریمی آمریکا علیه ایران را کاهش دهد و نمی‌خواهد از خود در برابر تحریم‌های آمریکا هزینه نماید. بنابراین توافق توقف در برابر توقف در این شرایط دور از واقعیت به نظر می‌رسد. به همین جهت تنها راه موثر ایران برای کاهش فشارهای تحریمی ادامه‌ی برنامه‌ کاهش تعهدات برجامی است. هر نوع سستی در اجرای این برنامه یا چراغ سبز از سوی ایران برای مذاکره با آمریکا باعث تداوم و تشدید فشارهای غرب خواهد شد.

منبع: فارس