دروغ‌های بودجه‌ای دولت، از شفافیت تا اصلاح ساختار/صندوق توسعه ملی گوشت قربانی شد

به گزارش راهبرد معاصر،  موسی الرضا ثروتی عضو پیشین کمیسیون برنامه و بودجه مجلس در گفتگوی تفصیلی با خبرنگار تسنیم انتقادهای جدی را نسبت به روابط دولت و مجلس با مصادیقی مثل بودجه، تسهیلات بانکی، هدفمندی یارانه‌ها و ... مطرح کرده است از جمله اینکه" موضوع اصلاح ساختار بودجه هدف بزرگ تنظیم همه موارد مذکور را در دستور کار خود قرار داده بود، این درحالی است که وضعیت مشخصی از خروجی این برنامه در دست نیست. بخشی از کلیات این برنامه در شورای هماهنگی سران قوا تصویب شده و با تاکید برخی نمایندگان جزییات این برنامه باید در مجلس تیز تصویب شود. این درحالی است که ظاهرا دولت قصد دارد در قالب برنامه بودجه سنواتی این تغییرات مهم را در نظام اقتصادی کشور اعمال کند. "در ادامه متن گفتگوی تسنیم با این نماینده مجلس را بخوانید.

تسنیم:با توجه به تحریمهای تحمیل شده به اقتصاد کشور و اهمیت اصلاح ساختار بودجه، درباره وضعیت فعلی اصلاح ساختار بودجه توضیح دهید.

ثروتی: تمام روسای جمهور که به مجلس می‌آیند می‌گویند که بودجه ما عملیاتی است در حالی که هیچ عملیاتی در کار نیست. همین طور بودجه که به یک پروژه‌ اختصاص می‌دهند گاهی 10 برابر بودجه تعیین شده است ولی پروژه به اتمام نیز نرسیده است. نه حساب کتابی، نه کنترلی و نه دقت عملی و نه اینکه بررسی شود که آقا این پروژه باید با A ریال به اتمام می‌رسیده چرا الان با B ریال به اتمام رسیده است. چرا اینقدر با تاخیر و با هزینه بالا. اصلا نظارت و کنترلی در سازمان مدیریت یا برنامه و بودجه وجود ندارد پس بودجه عملیاتی نیست.

اصلاح ساختاری کاری است که باید سالها قبل انجام می‌شد و الان فقط شعار اصلاح ساختار بودجه داده می‌شود. بنده خیلی خوشبین نیستم که در این رابطه دولت یا مجلس بتواند کاری انجام دهد. روشن است که باید 10 الی 15 کار برای اصلاح ساختار بودجه انجام شود که مقام معظم رهبری فرمودند بودجه نباید وابستگی به نفت داشته باشد. این در حالی است که در هر سال این وابستگی افزایش یافته است. هر دولتی که روی کار می‌آید بودجه‌ای ارائه می‌دهد و اعلام می‌کند که وابستگی کمتری به نفت دارد ولی وقتی حساب می‌کنیم مشاهده می‌شود که تا دو درصد وابستگی بیشتر شده است.

تسنیم: باتوجه به کاهش درآمد نفتی، بودجه سال جاری و سال بعد درگیر کسری خواهد بود؟

ثروتی: بودجه جاری امسال 430 هزار میلیارد تومان است که این منابع عمومی 140 هزار میلیارد تومان از نفت، 110 هزار میلیارد تومان از مالیات و ارزش افزوده، این شد 250 هزار میلیارد تومان. بقیه را هم یا باید اوراق مشارکت بدهند یا اوراق قرضه دولتی یا به شکل فروش منابع دولتی تامین می شود معمولاً 40 الی 50 هزار میلیارد تومان کسری بودجه است. این روال در سال جاری و سال بعد نیز ادامه خواهد داشت، انتظار این بود که با دستور اصلاح ساختار بودجه برای رفع این چالش برنامه ریزی و طراحی درست صورت گیرد اما فعلا دستاورد خاصی در این حوزه دیده نشده است.

تسنیم:یکی از مشکلات ساختاری بودجه، موضوع کسری منابع است، در نهایت چه طرحی برای کنترل این معضل باید پیاده شود.

ثروتی:بودجه نباید کسری داشته باشد در حالی که همه بودجه‌های ما دارای کسری است جالب اینجاست که در گذشته دولت‌ها یک متمم برای بودجه می‌آوردند ولی الان 8 سال است که رسم شده هیچ دولتی متمم به مجلس نمی‌برد هر کاری که می‌خواهند می‌کنند مجلس هم بی‌خیال است. یعنی هیچ متمم بودجه‌ای در این 7، 8 سال ندیدم که دولت‌ها به مجلس بیاورند.

یکی از چالشهای مهم اصلاح ساختار، بودجه شرکتهاست جالب اینجاست که خود دولت بودجه شرکتها را در سالهای قبل مثلا 700 هزار میلیارد تومان اعلام می‌کرد الان در حدود 1000 الی 1200هزار میلیارد تومان است در عمل می‌گوییم که دو برابر این اتفاق می‌افتد این یعنی بودجه‌ریزی؟

وقتی می‌گویم 900 هزار میلیارد ولی در عمل 1800 هزار میلیارد بودجه شرکتها شده چرا اینقدر بی‌حساب و کتاب. برای اینکه نه در دولت نظارت و کنترلی وجود دارد و نه در مجلس نظارت و کنترلی انجام می‌شود.

نکته بعد شفافیت است، شفافیت در بودجه نیست شما پروژه‌هایی را می‌بینید که دولت هر کدام را که می‌خواهد انجام می‌دهد و هر کدام را که نمی‌خواهد انجام نمی‌دهد. در برنامه پنجم و ششم توسعه مقرر شده که درصدی از بودجه برای استانهای کمتر توسعه یافته اختصاص یابد. هیچ سالی نداده‌اند برنامه سوم و چهارم توسعه دو درصد بودجه به این منظور اختصاص داده شده بود همان را هم ندادند. چرا وقتی دیوان محاسبات بررسی می‌کند و گزارش می‌آورد 7 هزار تخلف این عدد یعنی بودجه عملیاتی نیست غیرشفاف و بدون برنامه‌ریزی است.

شما در نظر بگیرید خود مجلس می آید برنامه مصوب می‌کند هر سال در قانون بودجه می‌آیند با دو سوم آرا رای می‌دهند و مصوبه را نقض می‌کنند.

تسنیم:در برنامه اصلاح ساختار بودجه به صندوق توسعه ملی نیز پرداخته شده است،وضعیت فعلی صندوق توسعه ملی چیست؟

ثروتی: خطاب به نمایندگان مجلس می‌گویم، در مجلس منابع صندوق توسعه ملی را مصوب کردید برای اشتغال، گفتید دولت حق برداشت یک دلار از آن را ندارد ولی مدام می‌بینیم که تخلفات قانونی صورت می‌گیرد و دولت با مبالغ مختلف اقدام به برداشت از این صندوق می‌کند.

ولی می‌بینیم مجلس مصوب می‌کند 20 درصد برای فلان، 10 درصد هم برای فلان بردارید 8 میلیارد دلار برای فلان بردارید 2 میلیارد دلار برای فلان این چه جور صندوق توسعه ملی است این که گوشت قربانی شد. یا اینکه تاکید می‌کنند دولت ها نباید در بودجه بدهکار باشند ولی می بینیم که 45 هزار میلیارد تومان اوراق مشارکت منتشر می شود، این ارقام وحشتناک است. یعنی این دولت بدهکارترین دولت تاریخ ایران است. در دویست سال اخیر هم چنین کاری صورت نگرفته است. در هیچ جای دنیا هم چنین کاری صورت نگرفته است، ولی شما می بینید به راحتی همین مجلس مصوب می‌کند 45 هزار میلیارد تومان اوراق مشارکت منتشر شود.

تسنیم:طبق اساسنامه صندوق توسعه ملی استفاده از منابع این صندوق برای مصارف دولت قانونی نیست در حال حاضر ظاهرا این روال ادامه یافته؟

ثروتی: این مسئله خلاف قانونی است که به وسیله مجلس خلاف قانون عمل می کنند. برای مثال مصوب شد که هر سال 20 درصد از منابع درآمد نفت به صندوق توسعه ملی واریز شود و هر سال سه درصد به آن افزوده شود و امسال باید 30 درصد از درآمدهای حاصل از نفت به صندوق توسعه ملی واریز می‌شد که مجلس مصوب کرد 20درصد به صندوق توسعه ملی واریز شود.

صندوق توسعه ملی در حال حاضر به دلیل برداشت های مداوم دولت برای کارهای دولتی پروژه‌های عمرانی آب رسانی‌ها و غیره بدهکار است صندوقی که برای اشتغال جوانان مصوب شده بود در حال حاضر به خودش بدهی دارد، این موارد از جمله پروژه‌های عمرانی باید اجرایی شود اما امکان تخصیص آن در قانون بودجه وجود دارد مثل بودجه حوادث غیر مترقبه در بودجه کشوری وجود دارد، یعنی چه که مدام از صندوق توسعه ملی برداشت می‌کنند.

تسنیم:رابطه وضع قوانین در مجلس و اجرای ان در دولت چگونه است؟

ثروتی: در مجلس قوانینی وضع می شود که دولت اجرا نمی کند مثل طرح هدفمندی یارانه‌ها، رفع موانع تولید، بهبود فضای کسب و کار، تسریع در پرداخت تسهیلات بانکی، تسهیل در پرداخت وام ازدواج و مسکن جوانان و... اینها معضلاتی است که باید به آن رسیدگی شود.

شما هر قانونی که مصوب می کنید می بینید که 20 تا 30 درصد آن اجرا نشده، همین قانون مبارزه با کالا و ارز، چند سال خود رئیس جمهور رئیس این جلسه بوده بعد از سه الی چهار سال رییس‌جمهور به این جلسه آمده. این چه وضعیت است؟

یا مثلاً قانون وضع می‌شود که واردات کالاهای ساخت داخل منع شود، اصلاً قوانین احترام ندارند در جامعه ما. در بودجه هم قوانینی که باید اجرا بشوند اصلا اجرا نمی‌شوند. فقط در بودجه، نفت را می‌فروشند مالیات و عوارض را می‌گیرند و بعد هم هر جا که بخواهند و هرجا که دوست داشته باشند خرج می‌کنند.

تسنیم: با توجه به غیر شفاف بودن بودجه ریزی در کشور، تبعات این نوع بودجه ریزی چگونه ارزیابی می‌شود؟

ثروتی: بودجه ما کاملاً غیر علمی و غیر شفاف غیر عملیاتی و با درصد خطای بالا با عدم اجرا و با تخلفات فراوان همراه است. در هر سال می‌بینیم که دیوان محاسبات تخلفات گسترده بودجه یکساله کشور گزارش می‌کند

بودجه باید دارای عدد و ارقام و شفاف باشد و مشخص باشد که فلان قدر برای فلان کار. الان شما در نظر بگیرید که دولت چند هزار پروژه عقب افتاده دارد دولتی که می‌آید هم این حرف‌ها را می‌زند و بعد خودش هم چند هزار پروژه دیگر درست می کند. در حال حاضر طی سفری که آقای روحانی به خراسان جنوبی داشتند برای طرحهایی کلنگ‌زنی داشتند که بعد از گذشت 4 سال هنوز به صورت کامل عملیاتی نشده است. این چه پروژه ای است که نتیجه آن می شود فقط هزار پروژه نیمه تمام در استان ما.

تسنیم: یکی ازمشکلات اصلی کشور بودجه‌های عمرانی و پروژه‌‌های نیمه کاره است، در خصوص وضعیت حال حاضر این پروژه‌ها توضیح دهید.

ثروتی: هر چند چشمم از اصلاح ساختار بودجه آب نمیخورد! اما مشکلات زیادی در بودجه وجود دارد که باید تعیین تکلیف شود. در حال حاضر سرمایه گذارانی که می خواهند با استفاده از منابع صندوق اشتغال ایجاد کنند نمی‌توانند از صندوق پولی دریافت کنند و پولی به آنها تعلق نمی گیرد و پاسخ شان این است که صندوق در حال حاضر خودش به بدهی فراوانی دارد. یعنی صندوق همان هایی را هم که 23 سال پیش مسدود کرده هنوز نتوانسته پولشان را بدهد، چه برسد به سرمایه گذاران جدید.

باید به این نکته توجه کرد که چرا قانون صندوق توسعه ملی را تصویب می‌کنند هر سال وقت دولت و مجلس را می گیرند و بعد خودشان قوانین تصویب شده را نقض می کنند این چه کاری است حداقل وقت را تلف نکنند. در موارد مختلف از جمله بهبود فضای کسب و کار ما نه تنها پیشرفتی نداشتیم بلکه پسرفت نیز داشتیم.

ما 30 استان داریم و 30 الی 40 هزار پروژه نیمه تمام! هر دولتی که می آید می‌گوید که دولت‌های قبلی خراب کردند و بعد خودش هم یکسری خرابکاری دیگر انجام می دهد. مشخص نیست که چه کسی بالاخره باید بیاید و این بدهی ها و خرابکاری ها را جمع کند.

در حال حاضر به نظر می رسد که یک دولت جوان و انقلابی باید به روی کار بیاید، با این تفکر غیر داخلی نمی‌توان به اصلاحات ساختاری در اقتصاد امیدوار بود.

تسنیم:چه مسائلی در حال حاضر دولت را کند و سنگین کرده است؟ راه چابک سازی دولت چیست؟

ثروتی: در حال حاضر قانون در این مورد هم اجرا نشده است. در برنامه بوده است که دولت باید 15 درصد نیروی انسانی خود را کاهش دهد، نه تنها کاهش پیدا نکرده بلکه افزایش نیز داشته است. شما این نهاد ریاست جمهوری را ببینید هزینه ریاست جمهوری شده است دو و نیم برابر!؟سفرهای خارجی کاذب چه ضرورتی دارد. در حال حاضر شرکت‌های دانش بنیان امیدی هستند برای آینده ایران، و در این حوزه تحول خوبی باید ایجاد شود. زمینه و استعداد این کار را داریم ولی با این دولت تنبل، کند و با نگاه به بیرون نمی‌شود.

تسنیم:در اصلاح ساختار بودجه به موضوع ساماندهی یارانه‌‌ها نیز پرداخته شده، با وجود تاکید قانون، چرا مسئله حذف یارانه دهکهای پردرامد پیگیری نمی‌شود؟

ثروتی: الان چند سال است که در قانون بودجه می نویسند که سه دهک ثروتمند از یارانه ها حذف شوند، دولت انجام نمی‌دهد! چرا که این دولت خودش دولتی رفاه طلب است. درآمد یک وزیر دولت قبل چقدر بوده و این دولت چقدر است؟ حداقل دو و نیم سه برابر شده است. با شعار و حرف که نمی شود.

قرار بود که بودجه را شفاف در سایتی اعلام کنند که انجام نشده است. در سال گذشته 14 میلیارد دلار ارز داده‌اند، دولت نمی داند که به چه کسی داده برای چه کاری داده و چه کالایی وارد شده است.

حل این مسائل نیازمند اجرای قانون است، ما الان قانون مبارزه با نظام ارتقای اداری و قانون مبارزه با مفاسد اقتصادی داریم، این قانون بیش از 10 سال است که مصوب شده، درصورتی که اجرا نشده و سیستم‌های گفته شده نیز اجرایی نشدند.

تسنیم: در خصوص بحث حقوقهای نجومی چه اقدامی انجام شد؟ به صورت مشخص شاهد حقوق نجومی نیستیم؟

ثروتی: در حال حاضر بیشتر دانش آموزان ما مشتاق رشته پزشکی هستند چرا که درآمد پزشکان طی سال های گذشته 400 برابر شده است یک پزشک که به مناطق دورافتاده فرستاده می شود ماهی 25 میلیون تومان حقوق دریافت می کند در صورتی که یک معلم آموزش و پرورش که مناطق محروم فرستاده می شود یک میلیون و 700 هزار تومان حقوق دریافت می کند، این اعداد هیچ تناسبی با یکدیگر ندارند. در قانون آمده که پایین ترین میزان حقوق و بالاترین باید 7 برابر حداکثر تفاوت داشته باشند در صورتی که الان تا 15 برابر نیز تفاوت دارد.

در همان بحث حقوق های نجومی در ابتدا اعلام شد که 400 نفر و بعد چهل نفر و بعد 10 نفر و بعد 4 نفر قرار است محاکمه شوند که اسامی همان چهار نفر هم اعلام نشد که ببینیم چقدر از پول بازگردانده شد.

تسنیم: راه حل این وضعیت چیست؟

ثروتی: گام دوم انقلاب که رهبری فرمودند واقعاً باید به شکل جدی عملیاتی شود و اگر در حرف بماند باز هم اثری نخواهد داشت، ما برنامه چشم انداز 20 ساله تا 1404 داشتیم، این درحالی است که 6 سال از مدت این برنامه باقی مانده است و طبق این چشم انداز ما باید قدرت اول اقتصادی، علمی، فرهنگی و انسانی خاورمیانه و آسیای شرقی می‌شدیم ولی الان در منطقه شاهد هستیم از لحاظ GDP ، سرمایه‌گذاری، نیرو انسانی و توسعه یافتگی پیشرفت چشم گیری نسبت به بقیه نداشتیم. در این رابطه باید یک اقدام جدی در راستای گام دوم انقلاب صورت بگیرد.