سانتیاگوهای ایرانی در انتظار رهایی از برزخ

به گزارش راهبرد معاصر؛ بعد از چندین روز ماندن روی آب بالاخره ماهی بزرگ را صید کردند؛ مثل سانتیاگو در داستان پیرمرد و دریا. حالا باید به کار رساندن ماهی بزرگ به ساحل مشغول می‌شدند؛ مثل سانتیاگو در داستان پیرمرد و دریا، با این فرق که سانتیاگو کوسه‌هایی بودند که بوی خون دیوانه‌شان می‌کرد و دشمن آنها دزدان در کمین نشسته‌ای که ماهی نمی‌خواستند، پول می‌خواستند.

سرنوشت متفاوتی برای صیادانی که اردیبهشت چهار سال پیش در نزدیکی آبهای سومالی گروگان گرفته شدند، رقم خورده است. محمد شریف پناهنده که چند روز پیش با همکاری چند دولت و انجمن انسان‌دوستانه اچ‌اس‌پی (حمایت از رهایی گروگان‌ها) آزاد شد و سه‌شنبه دوم مهر به ایران آمد، از کشته شدن هشت صیاد دیگر توسط دزدان دریایی خبر می‌دهد. آنطور که او می‌گوید هنوز سه صیاد دیگر در بند هستند؛ گرسنگی می‌کشند، زخمی می‌شوند، با آتش سیگار سوزانده می‌شوند و چشم انتظار این هستند که کیلومتر‌ها این طرف‌تر، یعنی در وطن‌شان فکری به حال روزگار دوزخی‌شان بشود.

گروگان‌گیر‌ها چه کسانی هستند و چه می‌خواهند؟

به گزارش ایلنا، از سال ۹۳ تا ۹۵ حملات دزدان دریایی سومالیایی به کشتی‌هایی که در نزدیکی آبهای این کشور تردد می‌کردند افزایش چشمگیری پیدا کرد. آنها دارایی ملوانان و صیادان را می‌دزدند، آنها را گروگان می‌گرفتند و از خانواده‌ها و دولت‌های آنها درخواست پول می‌کردند.

سلیمان آراییش (رئیس اتحادیه صیادی سیستان و بلوچستان) به ایلنا می‌گوید: برخی از ماهیگیران سیستان و بلوچستان برای صید ماهی تُن به آبهای آزاد می‌روند و در مواردی این افراد از نزدیکی آبهای سومالی سر درآورده‌اند.

او ادامه می‌دهد: صیادان، مجاز به صید در آبهای آزاد هستند، اما برخی محدوده‌ها در برهه‌هایی ناامن است و گرفتاری صیادان ایرانی نیز در همین محدوده‌ها و در زمانی رخ داد که دزدان دریایی سومالیایی در نزدیکی آبهای این کشور جولان می‌دادند. ناامنی در این زمینه تا سال ۹۵ بسیار زیاد بود، اما حالا مدتی است که امنیت نسبی برقرار شده و کمتر شاهد حمله به کشتی‌ها و لنج‌ها و گروگان‌گیری ملوانان و صیادان هستیم. صیاد ایرانی که به تازگی آزاد شده در اوج ناامنی به همراه چند نفر دیگر گروگان گرفته شده و ظاهرا هنوز چند نفری از گروگان‌ها در دست دزدان دریایی هستند.

در سال‌های اخیر صیادان در سراسر جهان علاقه بیشتری به صید فراسرزمینی نشان داده‌اند. صیادان ایرانی در اقیانوس هند که متصل به آبهای سرزمینی ایران است، صیادی می‌کنند. آنها گاهی تا نزدیکی سومالی هم می‌روند و این اتفاقی است که در چند سال اخیر محل مناقشه بوده است. دولت سومالی مدعی است که در مواردی صیادان خارجی به معیشت صیادان این کشور آسیب زده‌اند. بر اساس گزارشی که سازمانی موسوم به ماهیگیری امن منتشر کرده صیادان ایرانی با سهم ۳۳ درصدی بیشترین سهم را از صید در آبهای سومالی داشته‌اند. صیادان کشور‌های یمن، اسپانیا، مصر و فرانسه نیز در این محدوده حاضر بوده و صیادی کرده‌اند.

مشخص نیست لنجی که محمدشریف پناهنده در آن بوده و گرفتار کمین دزدان دریایی شده آیا در محدوده آبهای سرزمینی سومالی بوده است یا نه، اما شکی نیست که اقدام دزدان دریایی ارتباطی با ماهیگیری نداشته و برای مثال اعتراضی به حضور احتمالی این لنج نبوده، بلکه آنها با سوءاستفاده از اوضاع نابسامان سومالی و به قصد اخاذی؛ آنها را ربوده‌اند. به هر حال با ربوده شدن صیادان ایرانی روزگار دوزخی آنها شروع شده، چرا که گروگان‌گیر‌ها آنها را به وحشیانه‌ترین صورت شکنجه داده و در تماس با خانواده‌های آنها پول‌های هنگفتی مطالبه کرده‌اند.

محمدشریف پناهنده در بدو ورودش به ایران گفته است: در طول این مدت ما در شرایط بسیار بدی به سر می‌بردیم. دزدان از ما پول می‌خواستند و در ابتدا مطرح کردند که باید یک میلیون دلار به آنها پول بدهیم. ما به آنها گفتیم هیچ کدام از ما چنین امکانی را نداریم، ولی آنها ما را در این زمینه تحت فشار قرار می‌دادند و آزار و اذیت می‌کردند.

گزارش‌هایی دیگر حکایت از این دارد که دزدان در مواردی مبلغ را پایین آورده به ۳۰۰ هزار دلار و حتی ۱۰۰ هزار دلار هم رضایت داده‌اند. برخی گزارش‌ها حتی حاکی از پرداخت مبلغی توسط خانواده‌ها برای آزادی آنها بوده است، اما دولت ایران سعی کرده از طرق دیگر و با رایزنی‌های دیپلماتیک مساله را حل کند؛ مساله‌ای که البته هنوز کامل حل نشده و جان حداقل سه نفر دیگر در خطر است.

در انتظار رهایی از برزخ

توصیفاتی که از شرایط برزخی صیادان گرفتار در بند دزدان دریایی منتشر می‌شود، آنقدر تلخ و عجیب و غریب است که به سختی می‌توان آنها را باور کرد. آنچه رهایی یافتگان توصیف می‌کنند مثل صحنه‌هایی خشن از فیلم‌هایی است که فکر می‌کنیم ابدا ممکن نیست در واقعیت اتفاق بیفتند. با این همه، محمدشریف پناهنده این اتفاقات را از سر گذرانده؛ مثل هشت صیادی که شکنجه را تاب نیاورده و جان باخته‌اند و مثل سه نفر دیگری که چه بسا همین حالا دارند شکنجه می‌شوند یا کابوس شکنجه می‌بینند. محمد یک لحظه آن صحنه‌ها را از یاد نمی‌برد که یکی از اولین حرف‌هایی که به محض ورود به وطن می‌گوید این است: همچنان سه نفر از ملوانان در دست دزدان هستند. آنها شرایط سختی دارند و ما از دولت ایران، سازمان ملل و سازمان‌های مردم نهادی که در این زمینه فعال هستند می‌خواهیم که برای آزادی این ملوانان تلاش و از تمام امکانات در این زمینه استفاده کنند.

در ایران چه سازمان یا سازمان‌هایی مسئول پیگیری هستند؟

ابعاد بزرگ اتفاق باعث می‌شود که پیگیری از سطح تعاونی‌ها و اتحادیه‌ها و حتی سازمان‌های تخصصی مانند شیلات فراتر برود و پای وزارت خارجه، شورای عالی امنیت ملی و کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس به موضوع باز شود.

سال ۹۵، زمانی که به دنبال جان باختن چند صیاد گروگان گرفته شده، کمپینی مردمی برای آزادی صیادان گرفتار تشکیل شد، بهرام قاسمی (سخنگوی وقت وزارت خارجه) گفت: «در مجموع جمهوری اسلامی ایران مسئول این موضوع است و تقسیم وظایفی نیز بین نهادهای مختلف انجام شده و بر اساس شرح وظایف این پیگیری‌ها انجام می شود و در زمان مناسب در این خصوص همه ما اطلاع رسانی لازم را خواهیم داشت. با توجه به پیچیدگی و حساسیت موضوع و اینکه جان افراد در دست گروگان‌گیران است در همین حد بسنده می‌کنم، اما بدانید که این موضوع فراموش نشده و وزارت خارجه به سهم خود و دیگر ارگان‌ها نیز به شکل مطلوب پیگیر این موضوع هستند.»

حسین جابری انصاری (معاون پارلمانی، کنسولی و امور ایرانیان خارج از کشور) هم اظهار کرده: امیدواریم هر چه زودتر سه ملوان ایرانی که همچنان در بند دزدان دریایی هستند آزاد شوند و به کشور بازگردند.

هاجر چنارانی (عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس) در گفتگو با ایلنا می‌گوید: چنین مسائلی معمولا در شورای عالی امنیت ملی و وزارت خارجه پیگیری می‌شود و موضوع صیادان گروگان گرفته شده توسط دزدان دریایی سومالیایی هنوز در کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس مطرح نشده است.

رئیس اتحادیه صیادی سیستان و بلوچستان نیز با اشاره به اینکه پیگیری‌ها از طریق وزارت خارجه صورت می‌گیرد، عنوان می‌کند: با این وجود تعاونی‌های صیادان در صورت مراجعه خانواده‌های صیادان گرفتار شده یا صیادانی که آزاد شده‌اند، از هیچ کمکی به آنها دریغ نمی‌کند.

او تصریح می‌کند: این عزیزان روز‌های سختی را گذرانده‌اند؛ هم صیادان و هم خانواده‌های آنها و باید مورد حمایت قرار گیرند و اگر نیازی دارند برطرف شود، ضمن اینکه ما امیدواریم پیگیری‌های وزارت خارجه برای آزادی گروگان‌های باقی مانده به نتیجه برسد و به زودی شاهد آزادی آنها باشیم.

صیادان باید آموزش ببینند

صیادان ایرانی در سال‌های اخیر با مشکلات ریز و درشتی مواجه بوده‌اند؛ از کاهش ذخایر دریایی به دلیل تغییرات اقلیمی و صید بی‌رویه گرفته تا خطراتی که در دریا متوجه آنهاست.

هر از گاهی اخباری مبنی بر بازداشت صیادان ایرانی منتشر می‌شود. این بازداشت‌ها گاهی از طرف نیرو‌های دولتی کشور‌های همسایه رخ می‌دهد که معمولا کار آسان است و می‌توان با رایزنی آنها را آزاد کرد و گاه نیز توسط گروه‌های خشن غیردولتی اتفاق می‌افتد که آغاز ماجرایی غم‌انگیز و تلخ است. در شرایطی که مسئولان در سطوح بالا باید به فکر ایجاد امنیت برای صیادانی باشند که از آبهای سرزمینی بیرون می‌روند، لازم است در سطح خرد به صیادان بین‌المللی ایران آموزش‌های لازم داده شده و آنها را از محل‌های خطرناک آگاه کنیم. در شرایط کنونی علاوه بر این کارویژه‌ها، لازم است با همکاری‌های بین‌المللی فکری برای آزادی سه صیادی کرد که هنوز در بند دزدان دریایی گرفتارند. هیچ کس دوست ندارد این سه نفر سرنوشت صیادانی را پیدا کنند که جان باختند و تن‌شان غریبانه کیلومتر‌ها دورتر از سرزمین‌شان به خاک سپرده شد.