تهران روزی یک میلیمتر در زمین فرو می‌رود
استفاده غیرمتعارف و بی رویه از آب های زیرزمینی و همچنین خشكسالی از عوامل مهم بروز حوادث فرونشست زمین است.
به گزارش راهبرد معاصر؛ فرونشست زمین پدیده ای طبیعی است كه به دلیل برداشت بی رویه آب از منابع زیرزمینی یا فعل و انفعالات لایه های مختلف زمین مانند تراكم، نهشته ها، حركات آرام پوسته، آب شدگی یخ های زیرزمینی و انحلال لایه های آهكی یا گچ و نمك روی می دهد و البته این پدیده با فروچاله متفاوت است.
«تهران روزی یک میلیمتر نشست می‌کند» این خبر را روز گذشته انوشیروان محسنی بندپی استاندار تهران در جلسه مدیریت بحران تهران اعلام کرد و گفت: باید هر چه سریع‌تر نسبت به پاک‌کردن سفره‌های زیرزمینی اقدام شود همچنین شن‌چاله‌ها باید هر چه زودتر شناسایی و با رعایت موارد ایمنی، خطرپذیری آنها را به حداقل برسانیم تا کمک شود از طریق برخی از کانال‌ها آب به سمت دشت‌هایی که فرونشست دارند هدایت کنیم.
فرونشت زمین از جمله پدیده‌های انسان‌ساز است، بلایی محسوب می‌شود که بشر روی دست طبیعت می‌گذارد و در بسیاری از مواقع دامن خود انسان را هم می‌گیرد.
بنا به تعریف یونسکو، فرونشست عبارت است از فرورریزش و یا نشست سطح زمین که به علت های متفاوتی در مقیاس بزرگ روی می‌دهد. به طور معمول این اصطلاح به حرکت قائم رو به پایین سطح زمین گفته‌می‌شود. عوامل متعددی باعث ایجاد این پدیده می‌شود. از جمله این پدیده‌ها آب شدگی یخ‌ها، حرکت آرام زمین، خروج گدازه و عملیات انسانی نظیر معدن کاری یا برداشت آب زیرزمینی و نفت است.
تهران دارای بالاترین نشست زمین در جهان
موضوع فرونشت زمین از خطراتی است که بسیاری از کارشناسان و مدیران به مسؤولین شهری اعلام کرده و خواستار رسیدگی و کاهش مشکل در این زمینه جهت پیشگیری از عواقب جبران ناپذیر شده‌اند.همچنین پژوهشگران مرکز تحقیقات علوم زمین آلمان (GFZ) با بررسی داده‌های ماهواره‌ای بین سال‌های ۲۰۰۳ و ۲۰۱۷ متوجه نشست زمین در تهران شده‌اند.برخی پژوهشگران جهان نیز معتقدند که تهران بالاترین نشست زمین را در جهان دارد.
فرونشت یک مشکل ملی محسوب می‌شود
علی بیت‌اللهی، مدیر بخش زلزله در مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن وزارت راه و شهرسازی معتقد است فرونشست در کشور یک موضوع ملی و اتفاقی است که در حال حاضر در اغلب دشت‌های کشور در حال رخ دادن است و به لحاظ آنکه در برخی از مناطق شهری، این موضوع پدید آمده و آسیب‌ها و خسارت‌هایی نیز به دنبال داشته، مورد توجه قرار گرفته است و در حالی که از سال‌ها پیش موضوع فرونشست با شروع خشکسالی از یک‌سو و برداشت آب‌های زیرزمینی از سوی دیگر تشدید شده بود.
سرزمینی که دچار مرگ تدریجی می‌شود
در مورد فرونشست زمین بسیاری هشدار داده و درخواست رسیدگی کرده‌اند. نامه نوشته و تذکر داده اند. مسعود شفیعی رئیس سازمان نقشه‌برداری کشور از جمله هشداردهندگان خطر فرونشت تهران است. وی اخیرا نسبت به پیامد نابودی سفره های اب زیرزمینی کشور هشدار داد و گفت: فرونشست وابسته به تغییرات سطح سفره‌های آب زیرزمینی است و نشان می‌دهد منابع آب در حال کاهش است و سرزمین ما دچار مرگ تدریجی می‌شود.
نامه رئیس سازمان نقشه‌برداری به شورای شهری‌ها
مسعود شفیعی، خرداد امسال هم در نامه‌ای خطاب به محمد علیخانی، عضو شورای شهر، با اشاره به مسئله فرونشست تهران اعلام کرد: فرونشست اگر چه در کوتاه مدت، کمتر منجر به بروز خطرهای ناگهانی و فاجعه باری مانند فروچاله و تخریب های آشکار شود، اما در آینده می تواند سبب خسارت‌های ترمیم ناپذیری شود.
وی ضمن اشاره به محدوده‌های در معرض خطر پایتخت در این نامه هشدار داد: بیشترین میزان فرونشست در پایتخت مربوط به جنوب غربی آن، حوالی اتوبان آزادگان و شهرستان‌های شهریار و ورامین است و نظر به آسیبی که این پدیده به زیر ساخت‌های شهری اعم از خیابان‌ها، پل‌ها، بزرگراه‌ها، پی ساختمان‌ها، خطوط آبرسانی، گاز و فاضلاب می‌رساند و فعالیت‌های عمرانی و خدمت رسانی ارگان‌ها و سازمان‌های دولتی و خصوصی را دستخوش تغییر می‌کند.
تهران 200 گودال پرخطر و ریسک بالای نشست دارد
محمد علیخانی، رئیس کمیسیون عمران و حمل و نقل شورای شهر تهران همان زمان در پاسخ به نامه رئیس سازمان نقشه‌برداری کشور، اظهار داشت: قرار شد جلسه‌ای با معاونت عمرانی سازمان نقشه‌برداری داشته باشیم و موضوعات مربوط به فرونشست را بررسی کنیم.
وی افزود: نامه مربوطه به معاونت عمرانی شهرداری ارسال شده تا بررسی‌های لازم صورت گیرد که نتیجه بررسی‌ها پس از برگزاری جلسه اعلام خواهد شد.
این عضو شورای شهر تهران با اعلام اینکه پایتخت 200 گودال پرخطر دارد، خاطرنشان کرد: برخی از این گودال‌ها در زمین‌هایی ایجاد شده که یا مالک شخصی داشته و یا دولتی هستند برخی نیز مربوط به اموال شهرداری است همچون گود کنار برج میلاد که همیشه در این زمینه هشدارهایی داده شده است.
علیخانی گفت: البته موضوع فرونشست با گودال متفاوت است و سازمان نقشه‌برداری فرونشست در جنوب‌غرب تهران را هشدار داده و باید اقدامات لازم جهت پیشگیری از این مسئله انجام گیرد.
جلوی برداشت بی‌رویه آب گرفته شود
گفته می‌شود برداشت بی‌رویه آب‌های زیر زمینی مقصر اصلی نشست زمین در تهران است و باید هرچه سریع‌ترجلوی این مقصر را گرفت. صدر اعظم نوری، عضو کمیسیون سلامت و محیط زیست شورای شهر تهران هم همین نظر را دارد. وی درباره نشست زمین در پایتخت به خبرنگار فارس، گفت: متأسفانه برخی از نقاط تهران در معرض خطر فرونشست قرار گرفته که برداشت بیش از حد از آب‌های زیرزمینی و حفر چاه‌های متعدد از دلایل اصلی آن است.
وی افزود: بارندگی‌های اخیر نوید خوبی برای شهروندان تهران داشته تا از پاکی و سلامت هوا بهره‌مند شوند ولی این بارندگی‌ها می‌توانند با توجه به وضعیت زمین در پایتخت مشکلاتی را نیز به همراه داشته باشند ولی برای پیشگیری از فرونشست راهکارهای مختلفی وجود دارد که در گام نخست باید جلوی برداشت بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی و حفر چاه‌های متعدد را گرفت.
این عضو شورای شهر ادامه داد: باید طبق برنامه‌ریزی برداشت انجام گیرد و از مصرف بی‌رویه آب‌ها خودداری شود از طرفی شناسنامه‌دار کردن چاه‌ها و برداشت بر حسب ضرورت حائز اهمیت است.
خبری از حفر 300 چاه غیر مجاز ندارم
نوری بیان داشت: در گذشته راه‌اندازی معادن شن و ماسه به ویژه در مناطق جنوبی تهران سبب برداشت بی‌رویه خاک شده و این مسئله نیز در بروز نشست‌ها بی‌تأثیر نبوده است.
وی در مورد اینکه گفته می‌شود شهرداری 300 چاه غیرمجاز حفر کرده گفت:خبری در مورد آمار چاه‌های غیرمجاز ندارم سازمان آبفا در جریان این جزئیات است.
به جای ایجاد نگرانی تمهیدات را اجرایی کنید
وی تصریح کرد: اینکه گفته شده تهران روزی یک میلیمتر نشست می‌کند به جز ایجاد نگرانی و اضطراب در مردم نتیجه دیگری ندارد دست‌اندرکاران باید تمهیدات لازم را برای پیشگیری از فرونشست اجرا کنند ولی به این مسئله توجه داشته باشند که طرح مداوم این که تهران در معرض خطر نشست است فقط در مردم ایجاد نگرانی می‌کند.
مشکل نشست زمین مغفول مانده است
زهرا نژادبهرام عضو کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر تهران و عضو شورای شهر تهران نیز دراین باره به خبرنگار فارس،گفت: همیشه سه خطر سیلاب، فرونشست و زلزله به صورت فی‌البداهه تهران را تهدید می‌کند و مدیریت شهری همیشه در زمینه زلزله تدارکات و برنامه‌ها مختلفی را در نظر گرفته و آئین‌نامه‌هایی را جهت کاهش بحران در صورت وقوع زلزله در نظر گرفته است. به طور مثال برای مقاوم‌سازی ساختمان‌ها اقدام شده و سیستم‌های هشدار در این زمینه مورد توجه قرار گرفته است. در حالی که در زمینه فرونشست راهکار و اقدام مؤثری در دستور کار نبوده است.
وی گفت: با توجه به افزایش بارندگی‌ها از سال گذشته در پایتخت در این زمینه نیز اقداماتی انجام گرفت و مدیریت شهری با لایروبی مسیل‌ها برنامه‌هایی را جهت پیشگیری از سیلاب در نظر گرفت.
وی گفت: دلیل فرونشست زمین در پایتخت حفر چاه‌های نیمه عمیق و عمیق برای تأمین آب مورد نیاز است و این موضوع سبب می‌شود لایه‌های زمین از آب تهی شوند و فرونشست رخ دهد.
نژادبهرام خاطرنشان کرد: از طریق سیمان و آسفالت منافذ ورود آب به زمین محدود شده و جذب آب در لایه‌های زمین انجام نمی‌شود از آن طرف بیش از آب مورد نیاز از زمین برداشت می‌کنیم و این تغییر بر روی لایه‌های زمین ایجاد می‌کند که فرونشست دشت آزادگان و در حاشیه فرودگاه امام خمینی (ره) از جمله این موارد است.
جنس خاک در جنوب و شمال تهران متفاوت است
این عضو شورای شهر تهران با بیان اینکه زمین در کل جهان در حال فرونشست است و این مسئله یک پدیده رایج محسوب می‌شود گفت:ولی فرونشست زمین در بخش‌هایی از تهران از میزان عمومی جهان بیشتر است بر همین اساس رویکردهای مختلفی اجرا شده و مذاکرات جدی با شرکت آب و فاضلاب در حال انجام است از طرفی مدیریت شهری تلاش کرده در پیاده راه‌ها و معابر از سنگ‌فرش استفاده کند که امکان جذب آب نیز مهیا شود.
وی گفت: سازمان نقشه‌برداری مطالعاتی در مورد فرونشست زمین انجام داده ولی با همه این موارد توجه خاص و راهکار ویژه نیاز است. به ویژه در مناطق جنوبی تهران که نوع خاک نیز بیشتر رسی بوده و احتمال فرونشست آن بیشتر است.
عزمی برای مقابله با رکورد خطرناک تهران
وقوع بارش‌ها پس از چندین سال خشکسالی از اواخر سال 97 بر شدت نگرانی‌ها افزود و خطر نشست و سیلاب را چندین برابرکرد. با آغاز فصل پاییز دوباره موج نگرانی‌ها افزوده شد. به گفته مسؤولان و کارشناسان تهران در سال ۳۶ سانتی‌متر و هر 4 سال حدود 1.5 متر نشست می‌کند و این میزان نشست تهران را رکورد دار در این زمینه کرده، رکوردی که اگر سریع‌تر جهت رفع و مقابله با آن اقدام نشود عواقب جبران ناپذیری را به همراه خواهد داشت. بنابراین مدیران شهری و سازمان‌های مربوطه باید هرچه زودتر پای کارآیند و عزم خود را برای مقابله با نشست تهران جزم کنند.