«اکسپو ژاپن»، از دست رفتن فرصت طلایی توسعه

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ طبق اعلام سخنگوی دولت و نیز اظهارات مسئولین وزارت صنعت، معدن و تجارت، جمهوری اسلامی ایران در «اکسپو ۲۰۲۵ اوزاکا- ژاپن» شرکت نمی کند و‌ در این رویداد بزرگ که مهم ترین رویداد جهانی بعد از المپیک و جام‌جهانی فوتبال است، حضور ندارد.

این تصمیم در حالی گرفته شده است که اکسپو می‌توانست مسیری برای گسترش تعاملات تجاری و افزایش ارزآوری باشد

اکسپو‌ عرصه ای برای نمایش گذشته، حال و آینده کشورهاست که در آن دستاوردهای اجتماعی، اقتصادی، علمی و پیشینه فرهنگی و دورنمای توسعه کشورها به نمایش گذاشته می شود. اولین حضور ایران مربوط به اکسپو ۱۸۵۱ لندن است که در آن ایران با غرفه ای به مساحت ۹۲ مترمربع فرش، صنایع دستی، کاشی و انواع آجیل را به بازدیدکنندگان عرضه کرد . پس از آن، در اکسپوهای ۱۸۷۳ وین، ۱۸۷۸ و ۱۸۸۹ پاریس، ۱۸۹۳ شیکاگو، ۱۹۰۰ پاریس، ۱۹۳۶ و ۱۹۵۸ بروکسل و ۱۹۶۷ مونترال حضور پیدا کرد .

جمهوری اسلامی ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی در اکسپو ۱۹۸۵ ژاپن، ۱۹۹۳ کره جنوبی، ۱۹۸۸ پرتغال، ۲۰۰۰ هانوفر، ۲۰۰۵ ژاپن، ۲۰۱۰ شانگهای، ۲۰۱۵ میلان و درنهایت ۲۰۲۰ دوبی (برگزاری در سال ۲۰۲۱ به علت شیوع کرونا) حضور پیدا کرد.

اما چه شد که از تجربه حضور در سایر اکسپوها ازجمله «اکسپو دوبی ۲۰۲۰» استفاده مطلوبی نشد و با وجود فرصت چهارساله و هزینه های معتنابه انجام شده به راحتی عطای حضور در این رویداد فرهنگی اثرگذار به لقایش بخشیده شد؟

نکته جالب اینکه یکی از مدیران وقت مسئول برگزاری پاویون ایران در اکسپو ۲۰۲۰ اعلام کرده بود، «برای اکسپوی بعدی از الان کار را شروع کردیم. دولت باید سیاست گذار باشد و اجرا را به دست بخش‌های توانمند بخش خصوصی بسپارد، در این صورت هیچ شائبه ای به وجود نمی‌آید. شرکت سهامی نمایشگاه‌های بین المللی جمهوری اسلامی ایران یک مجموعه فنی و مجری برگزاری نمایشگاه‌ ها بود، ولی تهیه کننده محتواهای فرهنگی، فکری و تمدنی نبود، بنابراین انتظاری از این مجموعه نمی‌رفت؛ در واقع مسئولیتی به کسی داده شده بود که کارش این نبود».

این مقام مسئول واگذاری برگزاری اکسپو به شرکت سهامی نمایشگاههای بین المللی جمهوری اسلامی ایران را اشتباهی راهبردی دانست و اعلام کرده بود،‌ برای برپایی پاویون ایران در «اکسپو ژاپن» رویکردها را تغییر داده و اصلاحاتی در فرایند برپایی پاویون ایران انجام خواهد شد. اما وعده های داده شده عملی نشد.

به هر حال فرصت چهارساله برای فراهم کردن مقدمات حضور ایران در «اکسپو ژاپن» ازبین رفت و با وجود مأموریت‌های خارجی و هزینه زای مدیران شرکت سهامی نمایشگاههای بین المللی جمهوری اسلامی ایران و با هدف نهایی کردن تکلیف حضور ایران در اکسپو و همچنین انعقاد قرارداد مشارکت رسمی ایران در «اکسپو ژاپن»، موضوع حضور ایران در این رویداد اثرگذار به محاق رفت.

این تصمیم در حالی گرفته شده است که اکسپو می‌توانست مسیری برای گسترش تعاملات تجاری و افزایش ارزآوری باشد. آیا محدودیت‌ها به قدری جدی بوده که مسئولان به جای تلاش برای برطرف کردن آنها، ساده‌ترین راه یعنی انصراف را انتخاب کرده‌اند؟ آیا نمی شد کنسرسیومی از بخش خصوصی را تشکیل داد و کار را با نظارت دولت به بخش خصوصی سپرد؟ مگر تحریم و محدودیت صرفا برای امروز ایران است که راحت ترین تصمیم برای حضور جمهوری اسلامی ایران در اکسپوی اوزاکا گرفته شد؟

در شرایطی که ایران برای تعاملات تجاری با محدودیت‌های تحریمی رو‌به‌رو است، رویدادهای بین‌المللی مانند اکسپو بستری بی‌بدیل برای معرفی توانمندی‌ها و جذب شرکای تجاری محسوب می‌شوند

ذکر این نکته ضروری است که بر اساس اعلام سخنگوی وزارت امور خارجه، تصمیم انصراف از حضور در اکسپو توسط نهاد متولی و مرتبط اتخاذ شده و دولت صرفا نسبت به اعلام این موضوع اقدام کرده است. سوال دیگری که مطرح می شود، این است که علیرغم تاکید بر خرد جمعی و انجام امور بر اساس فعالیت های کارشناسی و استفاده از نظرات متخصصان و نخبگان، مجموعه ای خاص که در این خصوص مسئولیت داشته و نتوانسته است مسئولیتش را به درستی انجام دهد، به راحتی صورت مسئله را پاک می کند و سلیقه شخصی را مبنای تصمیمات سیاستگذار کلان کشور قرار می دهد.

به هر حال اکسپو بزرگ‌ترین و مهم‌ترین رویداد نمایشگاهی جهان است که کشور‌های مختلف با شرکت در آن، علاوه بر نمایش تاریخ خود و آنچه اکنون هستند، آینده شان را به تصویر می کشند و آخرین دستاورد‌های خود در زمینه فناوری، نوآوری، معماری و تولیدات داخلی را به نمایش می‌گذارند تا نیاز‌های بازار جهانی را شناسایی کرده و برای تأمین آنها برنامه‌ریزی کنند.

در شرایطی که ایران برای تعاملات تجاری با محدودیت‌های تحریمی رو‌به‌رو است، رویدادهای بین‌المللی مانند اکسپو بستری بی‌بدیل برای معرفی توانمندی‌ها و جذب شرکای تجاری محسوب می‌شوند. اما با این تصمیم غیرمنتظره، نه‌تنها این فرصت طلایی از دست رفت، بلکه پیامد‌های منفی آن بر روابط تجاری کشور نیز قابل پیش‌بینی است.

اینک که فرصت حضور ایران در این رویداد در قالب پاویون از بین رفته، لازم است با استفاده از سایر ابزارهای پیش رو، نقیصه تا حدی جبران کرد و فرصتی برای حضور فعالان فرهنگی و تجاری در این رویداد فراهم شود.

پیشنهاد می شود در فرصت 6 ماهه برگزاری اکسپو به عنوان رویدادی که اکثر کشورهای جهان در آن حضور دارند، برنامه ریزی برای اعزام هیئت‌های بازدید کننده متشکل از تجار، بازرگانان و فعالان فرهنگی و هنری از سوی نهادهای ذی ربط انجام و با سازماندهی هیئت‌های تخصصی استانی و‌ ملی (در گروه های مختلف و متناسب با موضوعات مطروحه در اکسپو) خلاء عدم برپایی پاویون ایران تا حدی جبران شود.

فرصت 6 ماهه برپایی اکسپو دوره مناسبی برای بازدید از توانمندی‌های تولیدی و تجاری سایر کشورها به ویژه کشورهای هدف مبادلات تجاری ایران و لازم است شرایطی فراهم شود تا حضور بخش خصوصی در این رویداد با حداقل هزینه و حداکثر کارایی و اثرگذاری صورت پذیرد.