علل کاهش سرمایه اجتماعی کابینه روحانی

به گزارش راهبرد معاصر؛ در چند سال اخیر برخی از مسئولان دولت یازدهم و دوازدهم با اقدامات و اظهارات خود در زمینه‌های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی هزینه‌هایی را برای نظام و مردم تراشیدند که شاید بررسی ابعاد آن در شرایط کنونی به صلاح نباشد، اما بی‌شک سال های آینده مجامع دانشگاهی و نخبگان به شفاف‌سازی در این خصوص خواهند پرداخت. در شرایط کنونی آنچه می‌توان به صورت گذار به آن اشاره کرد نقش مسئولان در تضعیف اعتماد عمومی به ساختار دولت و اظهارات مسئولان است که زمینه‌ساز بروز اعتراضات و نهایتاً سوءاستفاده جریانان ضدانقلاب شده است.

در بعد سیاسی تمرکز چندساله دولت برای تصویب «برجام» و تلاش برای راضی کردن «کدخدا» که باعث شد سیاست خارجی کشور برای چند سال از توجه به ظرفیت‌های سیاسی و اقتصادی همکاری با کشورهای اسلامی ، منطقه قفقاز و آمریکای لاتین غافل شود، با پشت پا زدن ایالات‌متحده به برجامی نافرجام تبدیل شد. اینکه هزینه‌های امیدواری برخی از مسئولان به بازگشت دوباره برجام و معطل کردن ظرفیت‌های داخلی کشور چقدر بود و چه ضربه‌هایی به تولید و اقتصاد کشور زد، خود حدیث مفصلی دارد که قابل بررسی و تامل است.

در این بین آنچه مورد نظر است کاهش اعتماد عمومی به اظهارات رئیس‌جمهور و مسئولان دولت ایشان است . اگر اتفاقات اخیری که در پی اعلام و اجرای طرح سهمیه‌بندی بنزین در جامعه به وجود آمد را با رویکرد جامعه‌شناختی و با یک دید روان‌شناختی نگاه کنیم به‌وضوح «عصبانیت مردم» از رویکرد اقتصادی دولت قابل مشاهده است - حساب معترضین با اغتشاشگران که از طریق شبکه‌های ضدانقلاب هدایت و مدیریت می‌شود از مطالبت اقتصادی مردم جدا است – اگرچه بخشی از عصبانیت مردم از دولت مربوط به نحوه‌ی اعلام و اجرای طرح افزایش و سهمیه‌بندی بنزین باشد اما اگر به روند تصمیمات و رویکرد دولت نسبت به مردم نگاه کنیم متوجه این نکته می‌شویم که عوامل دیگری نیز در افزایش اعتراضات به دولت تأثیر داشته است.

شاید یکی از دلایل اعتراضات را بتوان در «عدم احساس نزدیکی بین مردم و مسئولان دولت» دانست. برخی از مدیران میانی دولت که به نوعی هیچ احساس قرابتی با بدنه جامعه نمی کنند، بعضا با بنگاه¬داری اقتصادی و کسب ثروث¬های کلان، شکاف خود با جامعه را بیش از پیش گسترده کرده اند . استفاده فرزندان برخی از وزاری دولت از رانت دولتی که دختر «نعمت زاده» وزیر سابق صنعت ، معدن و تجارت دولت یازدهم نمونه ای از آن است، یکی دیگر از عوامل عصبانیت مردم و عدم اعتماد به کابیه روحانی است. وقتی مردم احساس می کنند که غالب افراد کابینه به معنی واقعی کلمه از قشر مستضعف جامعه دور هستند و سالها در کشورهای اروپایی زندگی کرده و می کنند نمی توانند احساس نزدیکی بین خود و مسئولان داشته باشند.

رویکرد دولت نسبت به پرداخت یارانه

بعد از روکار آمد دولت یازدهم، مسئولان و در رأس آنها رئیس‌جمهور منتخب همچون سلف خود تلاش زیادی برای سیاه نمایی اقدامات دولت گذشته داشت که طرح سهمیه‌بندی بنزین و دونرخی کردن قیمت آن یکی از محورهای هجمه دولت یازدهم به دولت قبل بود. روحانی که وجود بنزین دونرخی را باعث فساد در جامعه عنوان می‌کرد با تک‌نرخی کردن بنزین به نظر می‌رسید تنها به دنبال ابطال طرح دولت سابق بود تا برآورد هزینه و سود اجرای آن. با همه‌ی ضررهای مالی حذف کارت سوخت و متوقف کردن اجرای طرح سهمیه‌بندی بنزین ، این بار آنچه از دولت قبل مانده بود و باید توسط دولت، ابتدا مورد انتقاد قرار می‌گرفت و در صورت مهیا بودن شرایط به‌صورت کلی حذف می‌شد طرح «پرداخت نقدی یارانه به مردم » بود.

بی‌شک مردم فراموش نکردند اظهارات برخی از مسئولان دولت یازدهم را که عنوان می‌کردند «شب پرداخت یارانه، ما عزا می‌گیرد» و یا اینکه می گفتند «دولت توان پرداخت یارانه را ندارد» و... . حال مردم با خود می گویند آیا همین رویکرد نسبت به پرداخت مابه تفاوت افزایش نرخ بنزین تکرار خواهد شد؟ اجرای ناقص و غیر دقیق دولت در اجرای طرح حذف یارانه ثروتمندان نیز هنوز در مقابل چشم مردم است که یارانه تعداد زیادی از افرادی که مستحق بودند حذف شد. اکنون که مسئولان دولتی از پرداخت منظم مابه تفاوت افزایش قیمت بنزین صحبت می‌کنند آیا مردم حق ندارند به صحت این اظهارات آنها شک کنند؟ شاید با توجه به اهمیت موضوع و تأکیدات رهبر انقلاب مسئولان دولتی نتوانند انحرافی در مسیر پرداخت‌ها ایجاد کنند اما شکی نیست اظهارات قبلی مسئولان در ایجاد حس بی‌اعتمادی مردم به دولتمردان تأثیر زیادی داشته و یکی از بسترهای بروز اعتراضات اخیر نیز بوده است.

به نظر می رسد در شرایط کنونی حضور مسئولان دولتی در بین مردم و افزایش دیالوگ ، می تواند حس قرابت و نزدیکی بین مردم و حاکمیت را بیش از پیش تقویت کرده و زمینه بازگشت اعتماد عمومی به اظهارات مسئولان دولت را تقویت کند. بی شک اگر رئیس جمهور قبل از اجرای طرح سهمیه بندی بنزین به طور مستقیم با مردم صحبت می کرد و رسانه ها افکار عمومی را برای این تغییر آماده می کردند اینک شاهد این حجم از کاهش محبوبیت دولت و بروز اتفاقات تلخ چند روز گذشته نبودیم.