آیا ترکیه با آمریکا معامله میکند؟
به گزارش راهبرد معاصر؛ بسیاری از روزنامههای چاپ آنکارا و شبکههای تلویزیونی ترکیه، باز هم به طور مداوم و گسترده، از تام باراک حرف میزنند. مردی که بدون شک، میتوان او را جنجالیترین سفیر و دیپلمات خارجی در ترکیه دانست. او سفیر آمریکا در آنکاراست و با حفظ سمت، به عنوان فرستاده ویژه دونالد ترامپ در پرونده سوریه شناخته میشود.
از وقتی که تام باراک به عنوان یکی از دوستان قدیمی و نزدیک ترامپ و به عنوان فردی دارای تجارب و سوابق طولانی در تجارت با کشورهای عربی سفیر آمریکا در آنکارا شده، تیم اردوغان امید بیشتری به بهبود روابط با کاخ سفید پیدا کرده است. به ویژه در شرایطی که باراک، اصالتاً از یک خانواده مهاجر لبنانی است و تبار خود را از شهروندان تحت حکمرانی عثمانی میداند.
با این حال، سفیر مزبور، گاهی در بیان دیدگاههای سیاسی خودش، به شکلی عمل میکند که بسیاری از روزنامههای ترکیه، علیه او چنین تیتری میزنند: «این سفیر گستاخ را سر جایش بنشانید».
روزنامههای ترکیه به ویژه زمانی از باراک عصبانی شدند که تنها چند ساعت قبل از دیدار اردوغان و ترامپ در کاخ سفید، در یک سخنرانی گفته بود: «پرزیدنت ترامپ به من گفت: اردوغان از ما چه میخواهد؟ مشروعیت؟ بسیار خوب! بیا به او مشروعیت بدهیم».
از احمد داود اوغلو نخست وزیر اسبق ترکیه گرفته تا بسیاری از سیاستمداران ترکیه در پاسخ به باراک اعلام کردند که اردوغان، نیازی به دریافت مشروعیت از واشنگتن ندارد و از ملت خودش مشروعیت گرفته است. با این حال، تیم اردوغان به شکل آشکار به باراک واکنشی نشان نداد و او دقایقی قبل از آغاز دیدار اردوغان – ترامپ، خطاب به رئیس جمهور ترکیه گفت: «از کراوات شما خوشم آمد». اردوغان هم به آرامی وعده داد به محض بازگشت به آنکارا، برایش کراوات خواهد فرستاد.
تام باراک به تازگی یک بار دیگر درباره قراردادن نام ترکیه در لیست خریداران جنگنده اف 35 اظهارنظر کرده و عملاً برای ترکیه شرط تعیین کرده است.
آیا استقلال ترکیه زیر سوال رفت؟
روزنامه ترکیه گازته از جراید نزدیک به حزب عدالت و توسعه در یک خبر ویژه اعلام کرده که از نظر تام باراک، رسیدن به راه حل، هم در سوریه و هم در غزه نزدیک است.
سفیر آمریکا در آنکارا به این اشاره کرده که حضور نیروهای ارتش ترکیه در خاک غزه به عنوان بخشی از محافظین و ضامنین آتش بس، سودمند است و اگر جای نتانیاهو بود، از ترکیه درخواست میکرد که حتماً نیرو بفرستد.
آمیخای استاین روزنامهنگار صهیونیستی از گفته «تام باراک در واشنگتن به همکاران ما گفت: مایلیم ترکیه نیز در نیروی بینالمللی که قرار است در غزه مستقر شود، گنجانده شود. چرا که ترکیه بزرگترین و مؤثرترین نیروی زمینی را در منطقه دارد و با حماس هم ارتباط داد و مشارکت آنها میتواند در کاهش تنشها موثر باشد».
اما باراک به نکته دیگری درباره سوریه نیز اشاره کرده و از این موضوع خبر داده که مساله ادغام شبه نظامیان کُرد «قسد» در ارتش سوریه به زودی حل خواهد شد و او درباره این موضوع، به تفصیل با طرفین صحبت کرده است.
با این حال، مهمترین بخش از سخنان تام باراک درباره ترکیه و خرید جنگندههای اف 35 آمریکایی این بود: «برای ما مهم است که ترکیه، نه از سامانه اس 400 استفاده کند و نه آن را در اختیار داشته باشد. عدم استفاده فعال از اس-400 ها نگرانیها را در واشنگتن کاهش داده، اما ادامه حضور فیزیکی این سامانهها در ترکیه هنوز مشکلساز است. البته پیشرفت در این روند در حال سرعت گرفتن است و فکر میکنم این موضوع میتواند ظرف چهار تا شش ماه آینده حل شود. رابطه مثبت بین رئیس جمهور ترامپ و رئیس جمهور اردوغان فضای جدیدی از همکاری ایجاد کرده است. به لطف این رابطه دوستانه، ما در حال انجام سازندهترین مذاکرات در مورد این موضوع در تقریباً یک دهه گذشته هستیم.»
این سخن باراک از این جهت اهمیت دارد که قبلاً اعلام شده بود: اگر ترکیه محمولههای حاوی سامانه اس 400 را در انبار نگه دارد، آمریکا دوباره نام این کشور را در فهرست خریداران اف 35 قرار خواهد داد. اما حالا آمریکا حرف خود را عوض کرده و میگوید: «ترکیه نباید این سامانه را در اختیار داشته باشد».
این آغاز یک پیچ و چالش سیاسی – دفاعی و حقوقی است. چرا که بر اساس قراردادی که بین آنکارا و مسکو امضا شده، قرار بود سامانه اس 400 در خاک ترکیه مستقر شود و از حریم هوایی این کشور دفاع کند. چنین چیزی به این معنی است که ترکیه به عنوان خریدار موشک، مالکی نیست که اختیار فروش یا انتقال این موشکها به یک کشور دیگر را داشته باشد. در این صورت، راهی نمیماند جز این که ترکیه کل محموله را دوباره برای روسیه پس بفرستد.
ولی آیا چنین اقدامی شدنی است؟ آیا روسیه حاضر است محموله را پس بگیرد؟ احیاناً اگر پس بگیرد، روابط مسکو – آنکارا دچار اختلال نخواهد شد؟ این همان چالش خاصی است که نشان میدهد ترکیه از نگاه مقامات آمریکایی، کنشگری نیست که اجازه داشته باشد در اتخاذ تصمیمات حساس سیاست خارجی، از استقلال استراتژیک کامل برخوردار باشد.
البته این فقط مساله موشک اس 400 و همراهی با تحریم های مالی علیه روسیه نیست که در لیست درخواستهای آمریکا از ترکیه قرار دارد. دونالد ترامپ، در کاخ سفید، آشکارا به اردوغان گفت که از او انتظار دارد به خرید انرژی از روسیه پایان دهد.
همزمان با تحمیل این درخواست، یک قرارداد 50 میلیارد دلاری بین ترکیه و آمریکا به امضا رسید که عملاً ترکیه را مجبور به خرید گاز ال.ان.جی کرده است. این در حالی است که ترکیه، قبلاً به راحتی از قطر، الجزایر، روسیه و چند کشور دیگر گاز میخرید و اساساً نیازی به گاز آمریکایی نداشت.
همزمان با انتشار گسترده سخنان تام باراک درباره روابط ترکیه و آمریکا، اظهارات دونالد ترامپ در مصاحبه با روزنامه پولیتیکو نیز بازتاب گستردهای داشت. او در مصاحبه با این روزنامه، اردوغان را شخصیت سیاسی مهمی قلمداد کرده و گفته است: «آنها در ناتو و اروپا، نمیتوانند با اردوغان به توافق برسند. او مرد سرسختی است. هر جا گیر میکنند با من تماس میگیرند و از من میخواهند مشکل را حل کنم. من هم با اردوغان تماس میگیرم و مشکل فوراً حل میشود».
رسانههای نزدیک به حزب حاکم ترکیه، این سخنان ترامپ را به عنوان سندی قلمداد کردهاند که نشان دهنده میزان اهمیت رئیس جمهور ترکیه در نقش آفرینیهای سیاسی بینالمللی و منطقهای است. اما منتقدین بر این باورند که سخنان تحسینآمیز ترامپ، به معنی این است که او میتواند به راحتی، خواسته هایش را بر اردوغان تحمیل کند.
حالا سیاست خارجی ترکیه در نقطهای قرار گرفته که اگر با آمریکا توافق کند و تمام خواستههای ترامپ درباره روسیه را اجرا کند، در چندن حوزه از جمله سیاست و امنیت، انرژی و خط انتقال ترک استریم در شرایط دشواری قرار خواهد گرفت و اگر بخواهد در خلا ناشی از فاصله گرفتن آمریکا از ناتو، خود را به کشورهای اروپایی نزدیک کند، از حیث نوسازی هوایی و تامین تسلیحات استراتژیک، با مشکلات فراوانی روبروست. /تسنیم