سرگردانی سیمرغ بر فراز حواشی!

به گزارش راهبرد معاصر، سی و هشتمین دوره جشنواره فیلم فجر درحالی از امروز آغاز شد که امسال حواشی و حرف و حدیث های بیشتری گریبان این رویداد را گرفت. از کشمکش های کم اهمیت تری مثل تعیین مرکز یا همان کاخ جشنواره گرفته تا اتفاقات مهم تری چون انتصاب اعضای هیئت انتخاب و داوری جشنواره و همچنین موج سیاسی تحریم و انصراف از جشنواره و ...

جشنواره فیلم فجر در همه سال های برگزاری اش بزرگترین گردهمایی سینمایی و اصلی ترین محل اتصال هنرمندان سینما با علاقه مندان به این هنر بوده است. جشنواره ای که به یکی از جشن های اصلی سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی تبدیل شده است و شور و نشاط مضاعفی به جامعه می بخشد. شاید تنها در این روزها باشد که درمقابل گیشه سینماها، صف هایی طولانی و پرجمعیت تشکیل شود و سالن های نمایش فیلم، به طور کامل پر می شوند. این بار نیز همین اتفاق در حال تکرار است. حتی با اینکه برخی از سینماگران با اهداف سیاسی یا غیرسیاسی سوار بر موج تحریم جشنواره شدند اما این موج، بیشتر از اینکه با استقبال مردم مواجه شود، خوراک رسانه های معاند شد.

یکی از اتفاقات مثبت در پی تلاش عده ای از سلبریتی ها برای تحریم جشنواره فلیم فجر این بود که معلوم شد، این طیف دیگر تأثیر چندانی بر مردم ندارند. عموم مردم شاید حرف های آن ها را بخوانند و بشنوند اما دیگر گوش به فرمان آن ها نیستند. به همین دلیل هم امسال با اینکه تعداد فیلمسازان شاخص و فیلم های جنجالی در جشنواره ، نسبت به دوره های قبل کمتر است اما همین فیلم ها هم با استقبال علاقه مندان به سینما مواجه شدند. طوری که به ادعای دبیرخانه جشنواره، بخش عمده ای از بلیت های فیلم ها در همان نیم ساعت اول، به فروش رسیدند.

سی و هشتمین دوره جشنواره فیلم فجر درحالی آغاز شده است که یک نقطه قوت دیگر هم درباره این دوره از جشنواره قابل ذکر است. میدان دار اصلی جشنواره فجر امسال، نسل جدید فیلمسازان ایرانی هستند. هر چند که از همه نسل ها آثاری حضور دارد، اما فیلم های مهم این جشنواره، متعلق به نسل جوان و به ویژه جوانانی است که در طیف فیلمسازان انقلاب دسته بندی می شوند. در این دوره همچنین برخی از آثار، دارای موضوعات ویژه و خاصی هستند. مثل فیلم «لباس شخصی» که به رغم برخی از ضعف ها اما روایتی قابل توجه از تاریخ صدر انقلاب اسلامی است. سعید ملکان نیز با نخستین فیلمش در مقام کارگردان به ماجرای بازداشت عبدالمالک ریگی پرداخته و می توان پیش بینی کرد که «روز صفر» یکی از پدیده های این دوره از جشنواره فیلم فجر خواهد شد. «آبادان یازده 60»، «درخت گردو» و «روز بلوا» هم می توانند از آثار قابل توجه این دوره از جشنواره فجر درباره تاریخ انقلاب و دفاع مقدس باشند. همچنین این دوره از جشنواره فجر را باید بازگشت دوباره مجید مجیدی به اوج دانست و احتمالا وی به فیلم «خورشید» خواهد درخشید. فیلم تازه ابراهیم حاتمی کیا یعنی «خروج» نیز از آثار بحث برانگیز و پرمناقشه سی و هشتمین دوره جشنواره فیلم فجر خواهد بود و احتمالا نظرات چالش برانگیزی حتی درمیان علاقه مندان سنتی و همیشگی این فیلمساز خواهد برانگیخت.

در مجموع، جشنواره فیلم فجر صحنه رقابت نسل ها و سبک ها و طیف های مختلف سینمایی است و شاهد یک نبرد نرم و هنری خواهیم بود.

اما اتفاق دیگری که تازگی داشت، عدم برگزاری مراسم افتتاحیه بود. این بار اعلام شد که هزینه برگزاری این مراسم به همراه کمک های برخی دیگر از هنرمندان شرکت کننده در جشنواره فیلم فجر به سیل زدگان استان سیستان و بلوچستان اعطا می شود.

همچنین برای نخستین بار در سی و هشتمین دوره جشنواره فیلم فجر، یک شعار تعیین شده است؛ «با سینما در کنار هم باشیم» که نوعی واکنش به اتفاقات اخیر کشورمان است.

امسال همچنین اولین تندیس شهید قاسم سلیمانی به برترین فیلم با مضمون مقاومت اهدا خواهد شد. هر چند که انتظار می رفت به خاطر ترور و شهادت سپهبد قاسم سلیمانی و آرمان «انتقام سخت» از قاتلان این شهید، در جشنواره فیلم فجر امسال، برنامه های بیشتری تدارک دیده شود.

پس از سال ها، سیمرغ که همان جایزه اصلی جشنواره فیلم فجر است، بومی شد و توسط تولید کنندگان داخلی ساخته شده است. چون در سال های قبل سیمرغ جشنواره در خارج از کشور ساخته می شد.

سرگردانی سیمرغ!

اما در کنار این نقاط مثبت و موثر، جشنواره فیلم فجر همچنان از یک درد مضمن و قدیمی رنج می برد. جشنواره فیلم فجر، برخلاف بسیاری از جشنواره های مهم و جریان ساز سینمایی جهان، هنوز به هویت، تعریف، چشم انداز و نقشه راه مشخصی نرسیده است. یعنی برخلاف جشنواره هایی چون کن، برلین، ونیز، ساندنس و مراسم اسکار که در جهت سینمای مطلوب خودشان در سطح جهان جریان سازی می کنند، جشنواره فیلم فجر در ایران فاقد چنین کارکردی است. در نتیجه ، این رویداد صرفا نمایش دهنده و ویترین بخشی از تولیدات سالانه سینمای کشور است اما به این نوع تولیدات جهت و مسیر مشخصی نمی بخشد.

تمامی مشكلات جشنواره فجر، ریشه در این دارد که این رویداد «هويت» روشن و تعريف شده اي ندارد. به عبارت بهتر هنوز هم چرايي آن معلوم نشده و به همين دليل هم چگونگي برگزاري آن نامشخص است. جشنواره فيلم فجر به جاي تعريف، همواره تعارف داشته است!

بی هویتی جشنواره فیلم فجر یعنی چه؟ یعنی اینکه جشنواره فیلم فجر نیز همچون وجه غالب سینمای کشور ما، چشم انداز و مقصد و مقصود خود را نمی داند.جشنواره اي كه با انفصال از هويت اصيل انقلابي، به قول شهيد آويني، «هياهوي بسيار براي هيچ» است. هويت هر مخلوق و هر پديده اي، براساس هدف و مقصود آن شكل مي گيرد. اگر تعاريف، مقاصد و هويت جشنواره فجر معين شود، باقي مسائل آن نيز حل خواهد شد. مي گويند «هركس چرايي زندگي اش را بداند، چگونگي آن را نيز خواهد دانست» اين پيام، درباره ساير فعاليت ها، ازجمله جشنواره فجر هم صادق است.

به همین دلیل هم هر سال، بخش ها یا شیوه های برگزاری مطابق با سلیقه دبیر یا برگزار کنندگان جشنواره، تغییر پیدا می کند. به طور مثال، در دوره قبل، فیلم های مستند و کوتاه، در مرکز جشنواره، سانس اول بودند و امسال سانس دوم. در برخی دوره ها بخشی چون هنر و تجربه وجود داشت و امسال این بخش در همان بخش اصلی گنجانده شده است. هنوز حتی معلوم نیست که برگزیدگان وبرندگان سیمرغ های جشنواره برچه اساس و معیاری معرفی می شوند!

این نقطه ضعف را می توان به طور مشخص در پوستر سی و هشتمین جشنواره فیلم فجر دید. پوستر مانند پرچم، نماد و نمود هویت یک رویداد یا جشنواره است. اما در پوستر این دوره از جشنواره فیلم فجر، صرفا شاهد یک بازی گرافیکی هستیم. در این پوستر نه نشانه ای دال بر سینما دیده می شود و نه نمادی از «فجر» و نه تصویری از آرمان های ملی و انقلابی! این پوستر، تجلی سرگردانی جشنواره فیلم فجر در میان رنگ ها و خط های مختلف است.