آیا کمیته خودرو در گرانی خودرو ذینفع است؟

به گزارش راهبرد معاصر؛ کلاف سردرگم خودرو گویی تمامی ندارد، مهر سال گذشته بود که قانونی در مجلس در رابطه با ساماندهی صنعت خودرو تنظیم شد، در یادداشت «طرح ناساماندهی صنعت خودرو» به 7 ایراد بنیادین این طرح پرداختیم، اساسا آن طرح آنقدر ناپخته و مبهم و نامتناس با مشکلات بود که به نوعی تصویبش هم دردی را دوا نمیکرد، درست در بدنه دولت نیز همین خط و ربط را میتوان دید، سالهاست که بر سر مرجع قیمت گذاری خودرو بحثهای زیادی میشود، در این میان اما به نظر میرسد نوعی از تبانی ساختاری میان دستگاههای متولی برای تعیین قیمت خودرو وجود دارد، در این یادداشت به پیدا و پنهان گرانی خودرو و نوسانات قیمت خودرو میپردازیم. بی شک بر اساس آنچه در سابقه این چند ساله بازار خودرو و گرانی خودرو دیده ایم و بنا بر قرائن تجربی این بازار هم شورای رقابت و هم سازمان حمایت در گرانی خودرو ذینفع هستند. وگرنه ایجاد گپ قیمتی سفته بازانه به نفع هیچ کس نیست.

آیا میتوانیم کلا صنعت خودروسازی را تعطیل کنیم؟

پیش از پرداختن به هر امری ابتدا به این سوال پاسخ دهیم که آیا امکان دارد صنعت خودروسازی را تعطیل کنیم؟ در این زمینه باید پاسخ داد؛ در صورت بسته شدن کامل صنعت خودرو در کشور با توجه به نیاز یک تا 2 میلیون دستگاهی در سال کشور نیاز به واردات حدود 10 تا 15 میلیارد دلار ارز وجود دارد که اقتصاد کشور توان پاسخگویی به آن را ندارد فلذا خودروسازی یک ضرورت در کشور است که با از بین رفتن آن بسیاری زنجیره های صنعتی(نظیر تولید آلومینیوم) با بحران روبرو میشوند.

بازیگران تعیین قیمت خودرو؛ دولت اول و آخر قیمت گذاریست

فارغ از دلالان که همان مردم عادی هستند، بازیگر اصلی در تعیین قیمت خودرو اول و آخر خود دولت است، در این زمینه سه بازیگر در این سالها در قیمت خودرو نظارت کرده اند؛ شورای رقابت، ستاد تنظیم بازار و سازمان حمایت از مصرف کنندگان و تولیدکنندگان، از قضا هر سه این بازیگران دولتی هستند، به عنوان مثال عمده اعضای شورای رقابت نمایندگان دولت هستند. در تولید خودرو نیز یک شبکه خصولتی شکل گرفته که دائما خودش را میخرد، به عنوان مثال گسترش‌سرمايه‌گذاري‌ايران‌خودرو با نماد بورسی خگستر در دوره اخیر این امر را به عهده گرفته است، جالب است بدانید که رییس یکی از دو خودروساز از اعضای هیئت مدیره بانکی است که اتفاقا با ایران خودرو روابط مالی گسترده ای دارد و از قدیم الایام این بانک برای تامین مالی این خودروساز تشکیل شد.

چرا خودرو گران میشود؟

در رابطه با اینکه چرا خودرو گران میشود تقاریر متفاوتی ارائه شده است، شاید بتوان دلایل گرانی خودرو را در 7 گروه استدلال تقسیم کرد؛

1. برخی معتقدند اینکه خودرو به عنوان یک کالای سرمایه ای شده است باعث شده است کارکرد اصلی آن یعنی کالای مصرفی بودن فاصله گرفته و به عنوان کالای دلالی مورد استفاده قرار گیرد.
2. تفاوت بهای کارخانه و بازار نیز از دیگر دلایلی است که عده ای برای افزایش قیمت آن مطرح میکنند، احمد نعمت‌بخش، دبير انجمن خودروسازان مي‌گويد: «تنها علت اصلي گراني‌هاي اخير بازار خودرو فاصله زياد بين قيمت كارخانه و بازار است كه سبب دلال‌پروري شده و ايجاد صف و رانت براي خريد خودرو مي‌كند.»
3. برخی معتقدند آزاد نگذاشتن خودروساز در ارائه خودرو با قیمت های بازاری از جمله مواردی است که قیمت این کالا را بالا میبرد، با این توضیح که با اعمال محدودیت دولت خودروساز تولید خود را کاهش میدهد تا قیمت بازار سیاه و دلالی آن افزایش یابد و فشاری باشد بر دولتمردان برای افزایش قیمت
4. عده ای علت اصلی بالا رفتن قیمت خودرو را به تحریم ها مرتبط میدانند، علی خسروانی از فعالان بازار میگوید: «کشور تحریم شد، ارزش ریال کاهش پیدا کرد و ممنوعیت واردات کالا نیز باعث شد تجاری که کالایشان ممنوع شده با سرمایه سرگردان به سمت بازار خودرو هجوم بیاورند. اما چرا قیمت خودرو اینقدر اهمیت دارد و باید بگویم به این دلیل است که شاخص بازار و تورم است. گران شدن خودرو بار روانی ایجاد می‌کند»
5. برخی عدم وجود سازوکارهای جلوگیری کننده از سفته بازی و دلالی را از جمله دلایلی میدانند که باعث شده است تا قیمت خودرو دچار چالش شود، دکتر ایمان زنگنه در این باره میگوید: «عدم وجود سیاست های بهنگام در منع سوداگری بازار نظیر مالیات بر تعداد بیشتر خودروهای در تملک افراد و نرخ های بنزین بالاتر برای افراد مزبور دلیل گرانی است»
6. برخی دلایل عمومی مانند افزایش تورم در کل اقتصاد نیز از دلایلی بوده است که برای افزایش قیمت خودرو در نظر گرفته شده است، دکتر داود سوری در این زمینه میگوید: «گرانی ها مختص خودرو نیست و قیمت بسیاری از اقلام مصرفی نیز افزایش یافته است. همچنین قیمت ارز برای مدتی است در سطحی بالاتر از ۱۶ هزار تومان تثبیت شده است و همچنین سکه طلا نیز که در بالاترین نرخ خود است.» دکتر موسی شهبازی غیاثی هم در این زمینه میگوید: عامل پایدار همان افزایش نسبت پول به شبه پول در پی کاهش نرخ سود بانکی در کنار نبود ابزارهای مناسب کنترل سفته بازی است.
7. در برخی تحلیل ها نیز دلیل اصلی بی سروسامانی این بازار و افزایش قیمت و کیفیت نه چندان مطلوب خودروهای تولید داخل به فساد موجود در موسسان و گردانندگان خودروسازان نسبت داده شده است.

راه هایی برای تنظیم باد قیمت خودرو

پیشتر با شما در رابطه با راهکارهای کاهش قیمت خودرو گفته بودیم، در یادداشتی با همین عنوان به برخی راهکارها در این زمینه پرداختیم از جمله مواردی که میتوان مطمح نظر قرار داد، عبارتند از؛

1. خلع ید نهادهای دولتی مسئول در امر قیمت گذاری خودرو؛ جالب است که سالهاست یک سیکل بسیار بد در حال تکرار است، قیمت خودرو اگر افزایش پیدا کند کسی صدایش در نمی آید ولی اگر جهش پیدا کند وزیر یا رییس جمهور بیانیه میدهند، محکوم میکنند و باقی قضایا، ولی جالب آنجاست که علت اصلی این دلالی این است که قیمت گذاری دستوری دولت در این بازار یک گپ بسیار بزرگ را میان قیمت بازار و قیمت کارخانه میگذارد، قیمتی که گاه تا صدها میلیون سود را نصیب دلال میکند. در واقع خودروساز حق دارد که تولید را کاهش دهد تا عرضه پایین بیاید و دولت مجبور به افزایش قیمت شود. بی شک بنا بر قرائن تجربی این بازار هم شورای رقابت و هم سازمان حمایت در گرانی خودرو ذینفع هستند

2. البته یک مورد بسیار لازم در این زمینه این است که گستره نظام عرضه خودرو کشور آنچنان عمیق و گسترده نیست، دو خودروساز عمده هستند که بازار را در دست گرفته اند، اگر به نوعی به مردم اجازه تولید کارگاهی خودرو داده میشد، همزمان یک زنجیره تولید قطعه نیز در کشور برای پاسخگویی به این زنجیره تولید ایجاد میشد.

3. این روزها پیشنهادهایی مبنی بر عرضه خودرو در بازار بورس کالا شنیده شده است، میتوان با سپردن زنجیره عرضه خودرو به این بازار و اعمال قدرت با چند بازارگردان به نوعی سازوکارهای قیمتی این بازار تنظیم کند.